نداشتن عزت نفس چه عواقبی دارد؟

آیا تاکنون فکر کرده اید که نداشتن عزت نفس چه عواقبی دارد؟ ریشه بسیاری از اختلال‌های اضطرابی، افسردگی و حالت دو قطبی در عزت نفس پایین نهفته است. فردی که عزت نفس پایینی داشته باشد در برابر عوامل مخرب و فشارهای روانی زود تخریب شده و درهم می‌شکند. حتی یک انتقاد ساده که می‌تواند باعث ارتقای فرد شود، به یک تهدید برای سلامت روانی وی تبدیل می‌شود. فردی که دچار آسیب در عزت نفس شده، نمی‌تواند از قدرت و پتانسیل‌های واقعی خود بهره ببرد. تمام امور عادی و هدف‌ها برای او همچون برج‌هایی بسیار بلند و غیرقابل دسترس تبدیل می‌شوند.

اما خوشبختانه این وضعیت ثابت نیست! شما ناگزیر به تحمل اعتماد به نفس پایین نیستید. می‌توانید با ممارست و تمرین‌های افزایش عزت نفس به صورت روزانه، اقدام به افزایش عزت نفس خود کنید. پیش از روند درمان ابتدا باید مرحله تشخیص را پشت سر بگذرانید. پس علائم عزت نفس پایین را مطالعه کرده و خود را ارزیابی کنید.

چه افرادی عزت نفس پایینی دارند؟

پیش از هر چیز ابتدا بهتر است چند دقیقه برای خود وقت گذاشته و علائم عزت نفس خود را بررسی کنید. اگر ۳ نشانه را در خود یافتید، می‌توانید متوجه شوید که عزت نفستان در خطر است. پس بیایید در ادامه با ۱۱ نشانه عزت نفس پایین دیده آشنا شویم.

• افرادی که عزت نفس پایینی دارند نسبتا بیش از حد به تایید دیگران نیاز دارند. این تایید می‌تواند ابعاد مختلفی داشته باشد از جمله تایید توانمندی در انجام کارها تا تایید ظاهری و نوع پوشش. هرچند تایید دیگران می‌تواند هر فردی را شاد کند اما افرادی که عزت نفس پایینی دارند با هدف دریافت تایید دیگران کار می‌کنند. به زبان ساده ممکن است خود را به آب و آتش بزنند.
• افرادی که عزت نفس پایینی دارند در تصمیم گیری دچار مشکل می‌شوند. این مشکل می‌تواند خود را به شکل‌های مختلفی نشان دهد. به عنوان مثال: برای انتخاب، دائما سعی می‌کنند از افراد دیگری استفاده کنند، از تصمیم گیری فرار کرده و از آن اجتناب می‌کنند، یا پس از تصمیم گیری پشیمان شده و فکر می‌کنند گزینه‌های دیگر می‌توانست، بهتر باشد. مشکل انتخاب فقط مربوط به خرید و ارتباط با اشیا نبوده و می‌تواند شامل انتخاب‌های تاثیر گذار از جمله شغل و شریک زندگی هم باشد.
• اضطراب نابجا یکی دیگر از نشانه‌هایی است که می‌تواند در اثر عزت نفس پایین خود را نشان دهد. منظور افرادی است که برای امور روزانه مانند انجام وظایف شغلی یا مسئولیت‌های متداول فرزندپروری خود دچار اضطراب می‌شوند.
• افرادی که عزت نفس پایینی دارند به راحتی در برخورد با هر عامل مبهم، دچار سوء تفاهم می‌شوند. البته فردی که خود دچار برداشت اشتباه می‌شود، ممکن است نتواند به خوبی سوء تفاهم‌های خود را ارزیابی کند و آن‌ها را واقعی می‌پندارد. در این زمینه باید هوشیار باشید و از برداشت دیگران هم در آن موقعیت استفاده کنید.
• افراد با عزت نفس پایین برای وارد شدن به یک رابطه عاطفی سعی می‌کنند افرادی را انتخاب کنند که از جنبه‌های مختلف (علمی، سرمایه و…) پایین‌تر از خود باشند. این کار به دو علت انجام می‌شود: اول این که فرد خود را در سطوح پایین‌تری می‌بیند. دوم، فرد در برخورد با افراد همتراز خود دچار احساس ناراحتی شده و نمی‌تواند ارتباط عمیقی برقرار کند. این افراد در برخورد با کسانی که (از نظر خودشان) بالاتر هستند، دچار اضطراب می‌شوند.
• خود را دائم با دیگران مقایسه می‌کند. در این مقایسه داشته‌های خود را پاک کرده و دارایی دیگران را بزرگتر جلوه می‌دهد. نتیجه‌ی این مقایسه، شکست خود است. افرادی که عزت نفس پایینی دارند با این شیوه از درون خود را تحقیر می‌کنند.
• برای این افراد گفتن 《نه》 به دیگران بسیار دشوار است. زمانی آسیب جدی می‌بینند که به درخواست‌هایی که می‌دانند احتمال شکست و ضرر در آن وجود دارد، پاسخ مثبت می‌دهند. مانند شروع همکاری با فردی که مناسب نیست، قرض دادن یا ضامن شدن برای کسی که مطمئن نیست، انجام یک تخلف در محل کار به درخواست همکاران یا شروع یه رابطه عاطفی صرفا به علت یک درخواست از طرف مقابل. نکته مشترک این افراد این است که در هنگام قبول کردن یک کار، متوجه اشتباه بودن یا احتمال آزار خود هستند و گاهی هم آن کار را با اضطراب انجام می‌دهند.
• در جاهایی که نیاز نیست، معذرت خواهی می‌کنند. اغلب معذرت‌خواهی کردن به تکه کلام این افراد برای آغاز و پایان هر کار تبدیل می‌شود. گاهی هم با درخواست بخشش بیش از حد خود دیگران را به سوءاستفاده از خود سوق می‌دهند.
• افراد دارای اعتماد به نفس پایین بیش از حد به دیگران وابسته می‌شوند. این وابستگی باعث می‌شود برای حفظ رابطه به طرف مقابل باج داده و یا تسلیم خواسته‌های طرف مقابل شوند. گاهی دارایی این افراد مورد سوءاستفاده اطرافیان قرار می‌گیرد.
• شاید طبیعی باشد که فردی که عزت نفس کمی دارند خود را دائم سرزنش کند؛ اما دسته‌ای دیگر از این افراد کاملا رویکرد متضادی را انتخاب می‌کنند و آن هم سرزنش کردن بیش از حد دیگران است. افرادی که به ظاهر خود را برتر می‌بینند اما در درون حس پوچی می‌کنند. برای پنهان کردن این حس به دیگران به صورت کلامی حمله می‌کنند.
• افراد با اعتماد به نفس پایین علاقه‌ای به دریافت تجربیات جدید ندارند. زیرا همواره از شکست در انجام و شروع هر کار جدید می‌ترسند. مشکل زمانی جدی می‌شود که برای زندگی بهتر نیاز به یک تغییر اساسی در زندگی، از جمله: تحصیل، کسب حرفه جدید یا شغل داشته باشند. اگر از ابتدا مسیری سخت یا اشتباه را آغاز کنند، سعی می‌کنند برای همیشه خود را در همان مسیر حفظ کنند.

هر چه تعداد این نشانه‌ها و شدت آن‌ها افزایش پیدا کند، متعاقبا میزان آسیبی که از عزت نفس پایین دیده‌اید بیشتر می‌شود. برای مطالعه بیشتر به مقاله چه کسانی عزت نفس پایینی دارند؟ مراجعه کنید.

اثرات نداشتن عزت نفس در زندگی چیست؟

پس از آن که با علائم افراد دارای عزت نفس پایین آشنا شدیم، لازم است بدانیم که این علائم چگونه می‌تواند روی زندگی فرد تاثیر بگذارد. ما تعدادی از مهم‌ترین موارد را جمع آوری کرده‌ایم:

• احساسات منفی؛
• نفرت از خود؛
• اعتقاد به اینکه چیزی برای ارائه ندارید؛
• مشکل در داشتن انگیزه؛
• وسواس کمال گرایی داشتن؛
• انعطاف پذیری پایین؛
• عدم مراقبت از خود؛
• به دنبال راضی نگه داشتن دیگران بودن؛

در ادامه در مورد هر کدام از این عوامل و نوع تاثیرات آن توضیحاتی ارائه داده‌ایم:

احساسات منفی:

بروز احساسات منفی در عزت نفس پایین اولین علائمی است که آن را حس می‌کنید. حسی یکپارچه که در برخورد با چالش‌های زندگی روزمره خود را بیشتر نشان می‌دهد. احساسات منفی، جنبه‌های مختلفی را در خود پنداره و زندگی اجتماعی، تحت تاثیر قرار می‌دهد و با سایر مشکلات عزت نفس همپوشانی دارد؛ از جمله: ترس، شرم، اضطراب، غم و عصبانیت. احساسات منفی که گفته شد اغلب همراه با اثراتی که در ادامه معرفی می‌کنیم بروز می‌دهد.

نفرت از خود:

با عزت نفس پایین نمی‌توانید خود را دوست داشته باشید. دائم خود را سرزنش کرده و داشته‌های خود نمی‌توانید ببینید یا حس کنید. توجه کنید که این مورد با نادیده گرفتن عامدانه متفاوت است. همیشه در مقایسه خود با دیگران حس کمبود می‌کنید. در حالی که در وجود شما می‌تواند توانایی‌های بیشتری نهفته باشد. فقط کافی است برای یافتن خود، ابتدا خود را دوست داشته باشید.

اعتقاد به اینکه چیزی برای ارائه ندارید:

عزت نفس پایین حس تهی بودن به شما می‌دهد. گاهی فکر می‌کنید که هیچ استعداد و توانایی خاصی ندارید و نمی‌توانید به انتظارات، نیاز‌های خود و خانواده آن طور که باید پاسخ دهید. اگر هنوز به آخر این مسیر نرسیدید، باید بدانید در انتهای این مسیر حس بی‌کفایتی، یا پرخاش در برابر دیگران، انتظار شما را می‌کشد.

مشکل در داشتن انگیزه:

همان طور که گفتیم عزت نفس بالا به شما کمک می‌کند که هدف‌های بزرگ و قابل دسترسی برای خود ایجاد کنید. انگیزه باعث می‌شود، در مسیر هدف خود برای رسیدن به آن تداوم داشته باشید. پایین بودن عزت نفس هم در انتخاب باعث می‌شود هدف‌هایی را انتخاب کنید که بسیار پایین‌تر از توانمندی شما هستند و هم انگیزه را که موتور محرک رفتار است، از شما می‌گیرد.

وسواس کمال گرایی داشتن:

در حس کمال گرایی فرد ممکن است یک کار را در حد قابل قبول یا خوب انجام دهد اما همیشه فکر می‌کند که به حد کافی خوب نبوده است. گاهی این حس به حدی قوی می‌شود که فرد ترجیح می‌دهد کار را اصلا شروع نکند و اگر هم ناگزیر به شروع بود، از نتیجه کار راضی نخواهد بود.

به همین دلیل دائم حس شکست را در اغلب امور با خود به یدک می‌کشد. کمال گرایی یکی از جنبه‌های مخرب عزت نفس پایین است که حس شکست و اجتناب از کار را با هم برای شما به وجود می‌آورد.

انعطاف پذیری پایین:

اگر عزت نفس پایینی داشته باشید، در برخورد با ساده‌ترین مشکلات در ناخودآگاه خود می‌گویید که هیچ چیز بهتر نخواهد شد. حس منفی شکست را درونی کرده و در حل مشکلات، انعطاف پذیری پایینی از خود نشان خواهید داد.

عدم مراقبت از خود:

فردی که عزت نفس پایینی دارد، شکست‌های پیاپی را در موقعیت‌های مختلف تجربه می‌کند. گویا زمانی که عزت نفس پایین می‌آید، مقاومت روان در برابر فشار‌های محیطی کم می‌شود. شما با عزت نفس پایین آمادگی ذهنی کافی برای مراقبت از خود را نخواهید داشت و اگر وارد یک زندگی مشترک شوید، احتمالا در حمایت از همسر و فرزندان هم به مشکل برمی‌خورید. از این رو عزت نفس پایین شما می‌تواند روی فرزندانتان هم تاثیر بدی بگذارد.

به دنبال راضی نگه داشتن دیگران بودن:

اگر عزت نفس پایینی داشته باشید خود را ضعیف می‌بینید. برای مراقبت از خود، سعی می‌کنید به دیگران نزدیک شده و آن‌ها را راضی نگه دارید. برای گرفتن تایید و تشویق دیگران ممکن است خطر کنید، صدمه مالی ببینید و خود را به رنج بیاندازید. این چرخه مطمئنا شما را وارد روابطی آلوده خواهد کرد. شما صرفا باید به برطرف کردن خواسته‌های دیگران پرداخته و در مقابل هیچ نصیبی نداشته باشید. اگر به دنبال این هستید که در یک کلاس شرکت کنید برای ترمیم عزت نفس خود توصیه می‌کنیم به صفحه گروه درمانی عزت نفس مراجعه کنید.

آنچه که از مقاله نداشتن عزت نفس چه عواقبی دارد آموختیم:

ابتدا مفهوم عزت نفس را با هم مرور کردیم. به این موضوع پرداختیم که عزت نفس پایین چه عواقبی دارد و چطور می‌توانیم آن را تشخیص دهیم. در پایان تاثیرات مخرب و عواقب عزت نفس پایین روی زندگی فردی را بررسی کردیم. همچنین به این مورد اشاره کردیم که عزت نفس با کمک روان شناس فردی و یا دوره آموزشی عزت نفس، بهبود می یابد. اما اگر به این موارد دسترسی نداریم، شیوه های خودیاری ذکر شده می تواند موثر باشد.