عزت نفس چیست؟ + تفاوت عزت نفس با اعتماد به نفس چیست؟

عوامل موثر بر عزت نفس

عوامل متعددی هستند که می‌توانند روی عزت نفس تاثیر بگذارند. ما در ادامه تعدادی از عوامل مهم را نام می‌بریم:

• حس امنیت و پذیرفته شدن؛
• مهارت‌ها و توانمندی‌ها؛
• ارزش‌ها و باورها؛
• میزان خود پذیری.

حال به صورت مختصر در مورد هر کدام از این عوامل توضیحاتی را ارائه می‌دهیم:

حس امنیت و پذیرفته شدن:

ارتباط با دیگران و بازخوردی که فرد از دیگران دریافت می‌کند، می‌تواند تاثیر زیادی روی عزت نفس او داشته باشد. اگر فردی از دیگران حس دوستی، محبت و احترام بالایی دریافت کند، حس پذیرفته شدن بیشتری هم خواهد داشت. به زبان ساده حس امنیت به فرد می‌گوید که “من چقدر از حمایت دیگران برخوردار هستم.” امنیت مبنایی برای سایر عواملی است که روی عزت نفس موثر هستند. بدون حس امنیت، سایر فاکتورها دچار تاثیر منفی خواهند شد.

مهارت‌ها و توانمندی‌ها:

میزان مهارت‌ها و توانمندی‌های فرد تاثیر زیادی روی عزت نفس او دارد. وقتی فرد از خود می‌پرسد که چه توانمندی‌ دارد، اگر او بتواند لیستی از توانمندی خود را نام ببرد، حس عزت نفس مبتنی بر توانمندی در او به وجود خواهد آمد. حال اگر فرد در پاسخ به همین سوال، نتواند جواب مناسبی به خود بدهد، دچار افت عزت نفس خواهد شد. بنابراین افزایش مهارت‌ها با افزایش عزت نفس ارتباط دارد.

ارزش‌ها و باورها:

تصور کنید که فردی از نظر شما توانمند و موفق باشد اما از نظر خودش توانایی بالایی نداشته باشد. این فرد همچنان به فردی با عزت نفس پایین تبدیل خواهد شد. حال سوال اینجاست: چه زمانی افراد به ظاهر موفق، احساس عدم موفقیت می‌کنند؟ پاسخ این سوال به ارزش‌ها و باورهای شخص برمی‌گردد.

به عنوان مثال ممکن است فردی ورزشکار بسیار توانمندی باشد اما هرگز نتواند در جمع دوستان و خانواده صحبت کرده و بازخورد مثبتی از آن‌ها دریافت کند؛ یا به موسیقی علاقه زیادی داشته اما در این زمینه توانایی نداشته باشد. این فرد با وجود موفقیت‌های ورزشی زیاد، حس عدم موفقیت می‌کند؛ زیرا موفقیت‌هایش با ارزش‌هایش منطبق نیست.

میزان خود پذیری:

اگر فرد به هر دلیل واقعی یا غیرواقعی خود را سرزنش کند، در هر زمینه‌ای خود را در اولویت چندم یا آخر قرار دهد، نشان دهنده این است که عزت نفس پایینی دارد. میزان خود پذیری بالا باعث می‌شود که فرد برای خود، افکار، عقاید، حقوق و احساسات خود احساس احترام داشته باشد. گاهی افراد بدون داشتن توانایی برجسته، حس خوبی نسبت به خود دارند. در واقع حس خود پذیری بالا به عنوان یک فاکتور جداگانه، می‌تواند روی رشد عزت نفس فرد موثر باشد.

انواع نظریه عزت نفس

ما در این مقاله دیدگاه‌ها و نظریه‌های زیر را در رابطه با عزت نفس بررسی کرده‌ایم:

• عزت نفس در نظریه اینرونر؛
• عزت نفس در نظریه کوپر اسمیت؛
• عزت نفس در نظریه مزلو؛
• عزت نفس بر اساس نظریه راجرز؛
• عزت نفس بر اساس نظریه الیس؛
• عزت نفس بر اساس نظریه جرج مید.

این ۶ نظریه جزو نظریه های اصلی عزت نفس هستند. برای مطالعه بیشتر روی انواع نظریه عزت نفس کلیک کنید.

اهمیت عزت نفس

عزت نفس بالا می‌تواند ظرف الگوی ذهنی را تغییر دهد. یعنی وقتی عزت نفس فرد تغییر می‌کند، افکار، اهداف و حتی دامنه دوستان او تغییر می‌کنند. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، به سمت سایر افراد نسبتا مشابه جذب می‌شوند. عزت نفس بالا می‌تواند باعث ترسیم اهداف بزرگ‌تری در ذهن فرد شود. او می‌تواند برای رسیدن به هدف‌های خود، درصد بیشتری از پتانسیل و توانایی‌های خود را به کار برد. در ادامه بیش از پیش احساس ارزشمند بودن و توانمند بودن می‌کند.

افرادی که موفق می‌شوند سطح عزت نفس خود را افزایش دهند، در مقابل شکست، برخورد نامناسب اطرافیان و فشارهای محیطی مقاومت بالاتری را از خود نشان داده و سلامت روانی بهتری خواهند داشت.

روش‌های افزایش عزت نفس چیست؟

افزایش عزت نفس می‌تواند روش‌های متنوعی داشته باشند. هرچند که برای افزایش عزت نفس می‌توان از جلسات خصوصی روان درمانگر یا کلاس‌های عمومی استفاده کرد اما عواملی نیز وجود دارند که می‌توانند به صورت خودآموز به فرد کمک کنند تا سطح عزت نفس خود را افزایش دهد. این عوامل شامل موارد زیر است:

• شروع به یادگیری یکی از مهارت‌هایی کنید که به آن علاقه دارید. هم از یادگیری لذت می‌برید و هم در پایان حس توانمند بودن خواهید داشت.
• به ظاهر خود اهمیت بیشتری بدهید.
• در انجام کارهای خیریه و داوطلبانه شرکت کنید. شما می‌توانید به دیگران کمک کنید چون توانایی‌هایی دارید که دیگران به آن نیاز دارند.
• لیستی از تمام دستاوردها، از کودکی تا به حال را یادداشت کنید. تمام موفقیت‌ها، حتی کوچک‌ترین آن را ثبت کنید.
• به درخواست‌هایی که به آن تمایلی ندارید، نه بگویید.
• همه نقطه ضعف دارند. نقطه ضعف خود را بشناسید و برای رفع آن تلاش کنید.
• از افرادی که روی عزت نفستان تاثیر منفی می‌گذارند فاصله بگیرید. شاید لازم باشد روابط خود را تغییر دهید.

شما می‌توانید از این روش‌ها به عنوان روش مکمل در کنار گروه درمانی و… استفاده کنید. برای  مطالعه بیشتر راجب این موضوع روی مقاله روش های افزایش عزت نفس کلیک کنید.

ویژگی افراد دارای عزت نفس پایین

افراد دارای عزت نفس پایین ویژگی‌های نسبتا مشترکی دارند. اگر سه نشانه از کسانی که عزت نفس پایینی دارند در فردی مشخص شود احتمالاً او نیاز به کمک برای بالا بردن عزت نفس خود خواهد داشت. این عوامل شامل موارد زیر است:

• به سختی نیازها، افکار و عقاید خود را ابراز می‌کنند.
• در تصمیم گیری به دیگران وابسته هستند یا زود از تصمیم خود پشیمان می‌شوند.
• به دنبال تایید دیگران هستند.
• معمولا اضطراب بالایی را تجربه می‌کنند.
• در دفاع از حق خود توانایی قابل قبولی ندارند.
• توانایی پذیرش انتقاد را ندارند.
• توان نه گفتن ندارند.
• نمی‌توانند از خطوط قرمز و حریم شخصی خود دفاع کنند.
•  انگیزه بالایی ندارند.
• اهدافی که انتخاب می‌کنند بسیار ضعیف است.
• علاقه‌ای به کسب تجارب جدید ندارند.

همچنین افرادی که عزت نفس پایینی دارند دائم خود را سرزنش کرده و حس می‌کنند که به اندازه کافی خوب نیستند. 

ویژگی افراد دارای عزت نفس بالا

افراد با عزت نفس بالا می‌توانند چندین عامل زیر را با کیفیت نسبتاً بالایی داشته باشند. ویژگی کسانی که عزت نفس دارند شامل موارد زیر هستند:

• قدرت تعامل بهتر و سازنده‌تری با دیگران دارند.
• از حق خود دفاع کرده و به حقوق دیگران بیشتر احترام می‌گذارند.
• افکار و عقاید خود را ارزشمند شمرده و نسبت به احساسات دیگران درک متقابل بهتری دارند.
• نگرش مثبت بیشتری نسبت به چالش‌های زندگی خود دارند.
• نسبت به میزان تلاش خود و احساس موفقیت، اطمینان بیشتری دارند.
• معمولا در انجام فعالیت ورزشی و خودسازی پیشگام هستند.
• از موفقیت‌های دیگران ناراحت نمی‌شوند.
• هدف‌های بزرگ‌تری را برای خود ترسیم کرده و برای آن بیشتر تلاش می‌کنند.
• از سلامت روانی بالاتری برخوردار هستند.
• به درخواست‌های اشتباه دیگران “نه” می‌گویند.

تعداد این نشانه‌های سازنده بسیار زیاد هستند. برآیند این نشانه‌ها باعث به وجود آمدن حس موفقیت و زندگی سالم‌تر برای فرد می‌شوند.

تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس

اعتماد به نفس به معنی شناختن توانایی‌ها و نقاط ضعف خود است. افرادی که اعتماد به نفس بالاتری دارند متناسب با توانایی‌های خود اهداف بهتری را انتخاب می‌کنند.

در واقع این افراد خودشناسی بهتری دارند؛ اما عزت نفس به معنی داشتن حس ارزشمند بودن و حس توانمند بودن است. افراد دارای عزت نفس بالا درباره کلیت خود، حس خوب و مثبتی دارند.

تاثیر عزت نفس بر زندگی

اگر تیترهای “اهمیت عزت نفس” و “ویژگی افراد دارای عزت نفس بالا” را مطالعه کرده باشید، متوجه خواهید شد که عزت نفس بالا می‌تواند مزایای زیادی در زندگی داشته باشد. علت تاکید بسیاری از متخصصان روی این فاکتور آن است که عزت نفس پایه‌ای برای رسیدن به مجموعه‌ای از توانمندی‌ها است. افراد دارای عزت نفس بالا زندگی باکیفیت‌تری را تجربه می‌کنند. میزان خوش بینی، اطمینان، روابط سازنده با خانواده و زندگی زناشویی افزایش پیدا می‌کند. ما مزایا و تاثیر عزت نفس بر زندگی را به صورت نشانه‌های رفتاری در افراد مشاهده می‌کنیم.

تست عزت نفس

برای ارزیابی میزان عزت نفس آزمون‌های مختلفی وجود دارد که یکی از معروف‌ترین‌های آن، تست عزت نفس کوپر اسمیت است. این آزمون می‌تواند میزان پذیرش خود در برابر دیگران را به صورت کمی بررسی کند. تست کوپر اسمیت ارزشی را که فرد برای خود قائل است نشان می‌دهد. آزمون سنجش عزت نفس بعدی، تست عزت نفس آیزنک است که توسط فردی به نام هانس آیزنک ساخته شده است. این شخص روی شناخت شخصیت پرسشنامه‌های مختلفی را تهیه کرده که یکی از این بخش‌ها به عزت نفس مربوط می‌شود. این پرسشنامه عزت نفس را در برابر احساس حقارت بررسی می‌کند.

خودشیفتگی و عزت نفس چه تفاوتی دارند؟

همانطور که پیشتر توضیح دادیم عزت نفس به معنی دوست داشتن خود، احترام گذاشتن به خود، حس شایستگی و توانمندی است. اما افراد خودشیفته به صورت افراطی به خود، به ظاهر خود یا به توانایی‌های خود علاقه نشان می‌دهند. این افراد داشته‌های دیگران را ناچیز و بی‌ارزش دانسته و داشته‌های خود را بیش از حد بزرگ می‌دانند. این افراد نمی‌توانند از موفقیت دیگران شاد شوند، دیگران به علت رفتار مناسب تحسین کنند، با دیگران همدردی کنند یا درک متقابل مناسبی داشته باشند. تمام این ویژگی‌ها باعث شکننده شدن روابط افراد خودشیفته می‌شود. این افراد عزت نفس پایینی دارند.

عزت نفس عوامل بیرونی دارد یا عوامل درونی؟

آنچه که به عنوان عزت نفس می‌شناسیم ترکیبی از عوامل بیرونی و درونی است. تحقیقات نشان داده که زمینه‌های ارثی می‌تواند باعث به وجود آمدن نگرش مثبت فرد نسبت به خود شود؛ از طرف دیگر برخی تحقیقات نشان داده‌اند شیوه تربیت کودکان می‌تواند روی عزت نفسشان تاثیر بگذارد. بصورت کلی اگر مشکلات مرتبط با عزت نفس داریم، بهتر است در گروه درمانی عزت نفس و یا رواندرمانی فردی شرکت کرده و در پی ترمیم آن باشیم.

آنچه که از مقاله عزت نفس چیست آموختیم:

ابتدا عزت نفس را تعریف کردیم و سپس عوامل موثر بر عزت نفس را توضیح دادیم. گفتیم که چرا عزت نفس اهمیت بالایی دارد، همچنین با نام بردن عواملی به شما کمک کردیم که علائم عزت نفس پایین را در خود و یا دیگران بتوانید شناسایی کنید. افراد دارای عزت نفس بالا را مشخص کردیم و گفتیم که افرادی که عزت نفس بالایی دارند از چه مزایایی در زندگی خود برخوردار هستند. دو نمونه تست عزت نفس را معرفی کرده و عزت نفس را با اعتماد به نفس و خودشیفتگی مقایسه کردیم.