عزت نفس چیست؟

عزت نفس، پایه و اساس سلامت روان و موفقیت در زندگی است. این مفهوم به میزان ارزشی که برای خود قائل هستیم اشاره دارد و تأثیر مستقیمی بر تصمیم‌گیری‌ها، روابط اجتماعی و حتی پیشرفت شغلی ما دارد.

شاید برای شما نیز این سوال مطرح باشد که چرا دو نفر با شرایط مشابه، یکی خود را ارزشمند می‌داند و دیگری احساس بی‌ارزشی می‌کند؟ برای پاسخ به این سوال لازم است تا عزت نفس تعریف شود. عزت نفس به معنای باور داشتن توانایی‌های شخصی و احترام به خود واقعی است. در دهه ۱۹۶۰، یک آزمایش معروف در دانشگاه استنفورد صورت گرفت که نتایج آن نشان داد کودکانی که تصور مثبتی نسبت به خود دارند، بهتر از دیگران می‌توانند چالش‌ها را حل می‌کنند.

یکی از مهمترین قدم‌ها در جهت تغییر مسیر زندگی، تقویت عزت نفس است. اما عزت نفس از کجا می‌آید؟ در این مقاله نه‌تنها مفهوم عزت نفس را توضیح می‌دهیم، بلکه روش‌های علمی برای افزایش آن را نیز بررسی خواهیم کرد.

اگر بخواهیم برای شما این مفهوم را ملموس‌تر توضیح دهیم باید به دنبال واکنش خود در شکست‌ها باشید. همه‌ی انسان‌ها شکست را در مقاطعی از زندگی خود تجربه می‌کنند. نوع برخورد شما با شکست، گویای میزان عزت نفس هر فرد است. افراد با عزت نفس بالا شکست را می‌پذیرند و خود را سرزنش یا تخریب نمی‌کنند. آن‌ها در این مسیر نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و تلاش می‌کنند خود را به جایگاهی که شایسته آن می‌دانند، برسانند. در نقطه مقابل افراد با عزت نفس پایین شکست را ضعف شخصیت و توانایی خود می‌دانند. از این رو بعد از هر شکستی خود را تخریب و سرزنش می‌کنند و خود را شایسته هیچ موفقیتی نمی‌دانند.

اما اگر شما هم مانند بعضی از دانشجویان دوره کامل عزت نفس ما این نشانه‌ها را دارید، نگران نباشید. شما با راهکارهایی که بعد از شرکت در کلاس دکتر امیر شیرین زاده به صورت عملی تجربه می‌کنید، این نقطه ضعف را به نقطه قوت خود تبدیل می‌کنید.

ثبت نام در کلاس اعتماد به نفس و عزت نفس کمک زیادی به شما می کند 🙂

ثبت نام در کلاس

تعریف عزت نفس از دیدگاه عصب‌شناسی

مغز شما چگونه ارزش شما را تعیین می‌کند؟

محققین علوم عصب شناسی برای پاسخ به سوال “عزت نفس چیست” مطالعات گسترده‌ای در خصوص شیوه پردازش و تنظیم ارزش‌های شخصی توسط مغز انجام داده‌اند. مطابق با نتایج این تحقیقات نواحی مختلفی از مغز در شکل‌گیری عزت نفس دخیل هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• قشر جلوی پیشانی: این بخش از مغز مسئول تفکر منطقی، خودآگاهی و پردازش بازخوردهای اجتماعی است. از این رو تقویت این قسمت از مغز شرایطی را فراهم می‌کند که فرد در موقعیت‌های مختلف با دیدگاه مثبت‌تری خود را ارزیابی کند.
• سیستم لیمبیک: این قسمت از مغز از بخش‌های مختلفی همچون آمیگدال، هیپوکامپ و هیپوتالاموس تشکیل شده است. این سیستم مسئول پردازش هیجانات و حافظه است و می‌تواند بر تجربیات و دیدگاه‌های شخصی فرد اثر بگذارد.

اهمیت عزت نفس در زندگی

بسیاری از افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، با این سوال مواجه هستند که چرا باید به داشتن عزت نفس اهمیت دهند و دغدغه وجود آن را در خودشان داشته باشند. آن‌ها از این موضوع غافل هستند که عزت نفس می‌تواند تاثیرات عمیقی بر روی جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی داشته باشد. برای درک اهمیت این موضوع در زیر به برخی از مهم‌ترین دلایل اهمیت عزت نفس اشاره می‌شود:

• عزت نفس به مدیریت احساسات منفی کمک می‌کند و مانع از نمود اضطراب، افسردگی و استرس می‌شود.
• عزت نفس می‌تواند به طور مستقیم بر اعتماد به نفس اثر بگذارد، به بیان دیگر افرادی که برای خود ارزش قائل ‌اند و به خود ایمان دارند در انجام کارها و مواجهه با چالش‌ها اعتماد به نفس بیشتری از خود نشان می‌دهند.
• افراد با عزت نفس بالا به خود احترام می‌گذارند و این احترام را به دیگران نیز منتقل می‌کنند. این امر منجر به ایجاد روابط سالم و مثبت بین دو طرف می‌شود.

• عزت نفس سالم به انسان‌ها کمک می‌کند که در راستای رشد شخصیتی خود و پیشرفت در زندگی دست از تلاش برندارند و برای اهداف خود بجنگند.
• مهمترین سود داشتن عزت نفس، پذیرفتن تمامی نقاط قوت و ضعف شخصیتمان است. این امر مانع از خودتخریبی می‌شود و فرد به خود فرصت اشتباه کردن می‌دهد.
• مدیریت بهینه چالش‌ها و مشکلات از دیگر محاسن عزت نفس بالا است، زیرا فرد به جای خود سرزنش و تحقیر خود به دنبال بهترین راه‌حل‌ها و کسب تجربه است.

پادکست صوتی عزت نفس

عوامل موثر بر عزت نفس

عوامل موثر بر عزت نفس از چهار عامل اصلی تشکیل شده است. ما در ادامه تعدادی از عوامل مهم را نام می‌بریم:

• حس امنیت و پذیرفته شدن؛
• مهارت‌ها و توانمندی‌ها؛
• ارزش‌ها و باورها؛
• میزان خود پذیری.

حال به صورت مختصر در مورد هر کدام از این عوامل توضیحاتی را ارائه می‌دهیم:

حس امنیت و پذیرفته شدن:

ارتباط با دیگران و بازخوردی که فرد از دیگران دریافت می‌کند، می‌تواند تاثیر زیادی روی عزت نفس او داشته باشد. اگر فردی از دیگران حس دوستی، محبت و احترام بالایی دریافت کند، حس پذیرفته شدن بیشتری هم خواهد داشت. به زبان ساده حس امنیت به فرد می‌گوید که “من چقدر از حمایت دیگران برخوردار هستم.” امنیت مبنایی برای سایر عواملی است که روی عزت نفس موثر هستند. بدون حس امنیت، سایر فاکتورها دچار تاثیر منفی خواهند شد.

مهارت‌ها و توانمندی‌ها:

میزان مهارت‌ها و توانمندی‌های فرد تاثیر زیادی روی عزت نفس او دارد. وقتی فرد از خود می‌پرسد که چه توانمندی‌ دارد، اگر او بتواند لیستی از توانمندی خود را نام ببرد، حس عزت نفس مبتنی بر توانمندی در او به وجود خواهد آمد. حال اگر فرد در پاسخ به همین سوال، نتواند جواب مناسبی به خود بدهد، دچار افت عزت نفس خواهد شد. بنابراین افزایش مهارت‌ها با افزایش عزت نفس ارتباط دارد.

ارزش‌ها و باورها:

تصور کنید که فردی از نظر شما توانمند و موفق باشد اما از نظر خودش توانایی بالایی نداشته باشد. این فرد همچنان به فردی با عزت نفس پایین تبدیل خواهد شد. حال سوال اینجاست: چه زمانی افراد به ظاهر موفق، احساس عدم موفقیت می‌کنند؟ پاسخ این سوال به ارزش‌ها و باورهای شخص برمی‌گردد.

به عنوان مثال ممکن است فردی ورزشکار بسیار توانمندی باشد اما هرگز نتواند در جمع دوستان و خانواده صحبت کرده و بازخورد مثبتی از آن‌ها دریافت کند؛ یا به موسیقی علاقه زیادی داشته اما در این زمینه توانایی نداشته باشد. این فرد با وجود موفقیت‌های ورزشی زیاد، حس عدم موفقیت می‌کند؛ زیرا موفقیت‌هایش با ارزش‌هایش منطبق نیست.

میزان خود پذیری:

اگر فرد به هر دلیل واقعی یا غیرواقعی خود را سرزنش کند، در هر زمینه‌ای خود را در اولویت چندم یا آخر قرار دهد، نشان دهنده این است که عزت نفس پایینی دارد. میزان خود پذیری بالا باعث می‌شود که فرد برای خود، افکار، عقاید، حقوق و احساسات خود احساس احترام داشته باشد. گاهی افراد بدون داشتن توانایی برجسته، حس خوبی نسبت به خود دارند. در واقع حس خود پذیری بالا به عنوان یک فاکتور جداگانه، می‌تواند روی رشد عزت نفس فرد موثر باشد.

انواع مدل‌های عزت نفس

عزت نفس فقط یک مفهوم کلی نیست، بلکه انواع مختلفی دارد و به اشکال متفاوتی نمود پیدا می‌کند. بسته به دیدگاه‌ها و مدل‌های مختلف روان‌شناسی، این مدل‌ها در انواع خاصی از افراد می‌توانند به طور متغیر وجود داشته باشند.در ادامه به صورت مختصر انواع مدل‌های عزت نفس را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1. عزت نفس شکننده: در این نوع عزت نفس فرد وابسته به تأیید دیگران و نظرات اطرافیان است. از اینرو از ترس قضاوت شدن دچار کمال‌گرایی می‌شود. این دسته از افراد احساسات ناپایداری دارند و با کوچکترین شکست یا انتقادی دچار سرگردانی و ناامیدی می‌شوند. از دیدگاه روان‌شناسی، این نوع عزت نفس در بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی یا افسردگی مشاهده می‌شود. کمال‌گرایی یکی از ویژگی‌های این نوع افراد است که به دلیل ترس از شکست و قضاوت منفی دیگران به وجود می‌آید.
2. عزت نفس رشدگرا: این مدل به رشد و پیشرفت شخصی مربوط است، که در روان‌شناسی به آن “mindset” یا “نگرش رشد” می‌گویند. افرادی که عزت نفس رشدگرا دارند، از چالش‌ها و شکست‌ها به عنوان فرصتی برای یادگیری و پیشرفت استفاده می‌کنند. البته اگر این افراد در تلاش برای رشد به افراط برسند، ممکن است دچار استرس و فشار روانی شوند.
3. عزت نفس شرطی:در این حالت، فرد فقط زمانی احساس ارزشمندی می‌کند که به موفقیت‌های خاصی برسد. این نوع عزت نفس مشابه با مفهوم “عزت نفس خارجی” است که به شرایط بیرونی و دستاوردهای فرد وابسته است. این افراد معمولاً دچار اضطراب و استرس می‌شوند زیرا احساس می‌کنند باید همواره به اهداف خود برسند تا ارزشمند باشند.
4. عزت نفس پایدار: عزت نفس این دسته از افراد ریشه در درونشان دارد زیرا خود را همانگونه که هستند، پذیرفته‌اند. از این رو نظرات یا خواسته دیگران در احساس آنها نسبت به خودشان خللی ایجاد نمی‌کند. این نوع عزت نفس به خودپذیری و خودارزشی بر اساس ویژگی‌ها و احساسات درونی مربوط می‌شود. افراد با عزت نفس پایدار به طور مستقل از تأیید دیگران احساس ارزشمندی می‌کنند و قادرند خود را همانطور که هستند بپذیرند.

شما کدام مدل از این نوع عزت نفس‌ها را دارید؟ اگر پاسخ شما چیزی غیر از عزت نفس پایدار است، باید به فکر تقویت آن باشید.

اگر به دنبال انواع نظریه‌های عزت نفس هستید، می‌توانید مقاله مربوط به آن را مطالعه کنید.

تفاوت بین عزت نفس و اعتماد به نفس

در بخش قبلی به تعریف عزت نفس به صورت جامع پاسخ داده شد. همان گونه که گفته شد عزت نفس همان احترام و ارزشی است که انسان‌ها برای خود قائل هستند. در واقع این احساس بیانگر درک فرد از شایستگی‌ها و ارزش‌های ذاتی‌اش است. از طرفی اعتماد به نفس بیانگر اطمینان فرد به توانایی‌های خاص خود در انجام یک کار یا مواجهه با چالش‌های مختلف است. اعتماد به نفس ریشه در مهارت‌ها، تجربه‌ها و دانش فرد دارد و به یک فعالیت یا مهارت خاص محدود می‌شود. در جدول زیر به طور خلاصه این دو مبحث با یکدیگر مقایسه شده‌اند. اگر شما هم نیاز به تفکیک این دو از یکدیگر دارید، جدول زیر برای شما آماده شده است.

افرادی که اعتماد به نفس بالاتری دارند متناسب با توانایی‌های خود اهداف بهتری را انتخاب می‌کنند. در واقع این افراد خودشناسی بهتری دارند؛ اما عزت نفس به معنی داشتن حس ارزشمند بودن و حس توانمند بودن است. افراد دارای عزت نفس بالا درباره کلیت خود، حس خوب و مثبتی دارند.

تأثیر عزت نفس بر سلامت روان

همان طور که اشاره کردیم، عزت نفس می‌تواند به طور مستقیم بر سلامت روان شما اثر بگذارد. افرادی که عزت نفس خود را تقویت کرده‌اند، معمولا کمتر با مشکلات روانی مواجه می‌شوند. اگر بر روی عزت نفس خود کار کرده‌ و در جهت بهبود آن تلاش کرده‌اید، انستیتو روانشناسی و مشاوره روانساز صمیمانه قدردان شما است. در ادامه به برخی از اثرات عزت نفس بالا بر سلامت روان اشاره می‌شود.

• کاهش اضطراب و استرس
• پیشگیری از افسردگی
• افزایش انگیزه و هدف‌گذاری
• بهبود روابط اجتماعی
• افزایش تاب‌آوری
• تقویت احساس رضایت از زندگی

عزت نفس بالا به افراد کمک می‌کند تا با چالش‌ها و فشارهای زندگی بهتر کنار بیایند. به علت ارزشی که برای خود قائل هستند،کمتر دچار افسردگی می‌شوند و اهداف بلندمدت خود را با انگیزه بیشتری دنبال می‌کنند. این عزیزان در برابر مشکلات و بحران‌ها مقاوم‌تر هستند و این موارد باعث می‌شود از زندگی خود احساس رضایت بیشتری داشته باشند. در مجموع، عزت نفس می‌تواند به عنوان یکی از عوامل کلیدی در حفظ و بهبود سلامت روانی فرد عمل کند.

نقش عزت نفس در روابط اجتماعی و حرفه‌ای

عزت نفس نه تنها بر جنبه‌های فردی زندگی تأثیر می‌گذارد، بلکه نقش مهمی در روابط اجتماعی و حرفه‌ای ایفا می‌کند. افرادی که عزت نفس بالایی دارند، قادرند ارتباطات سالم و مبتنی بر احترام متقابل ایجاد کنند. این افراد همچنین می‌توانند در روابط خود تعارضات را کاهش دهند و نظرات خود را به صراحت بیان کنند. در محیط‌های اجتماعی و حرفه‌ای، حضور فعال و مشارکت در مباحث مختلف برای آنها راحت‌تر است و توانایی مدیریت اختلاف نظرها و تعارضات را دارند. پذیرش انتقادها به عنوان فرصتی برای یادگیری و رشد، همچنین جستجوی فرصت‌های شغلی به منظور پیشرفت مهارت‌ها، از ویژگی‌های بارز این افراد است. عزت نفس بالا همچنین به تقویت شبکه‌های اجتماعی و همکاری مؤثر در تیم‌ها کمک می‌کند، که به پیشرفت شغلی و ارتقاء فردی در محیط‌های کاری منجر می‌شود.

• ایجاد ارتباطات سالم به واسطه‌ی احترام به خود و دیگران
• توانمندی در تقویت روابط و کاهش تعارضات
• بیان صریح و راحت نظرات
• حضور فعال در مجامع و مباحث مختلف
• مدیریت بهینه‌ی تعارضات و اختلاف نظرها
• پذیرش انتقاد‌ها و استفاده از آنها به عنوان یک فرصت مناسب برای یادگیری و رشد
• جستجوی فرصت‌های شغلی و پیشرفت در کار با هدف بهبود مهارت‌ها و تجربیات
• داشتن شبکه‌های اجتماعی قوی
• افزایش همکاری با دیگران و حضور در کار تیمی

راه های تقویت عزت نفس

گروه درمانی عزت نفس و همینطور روان درمانی فردی، اصلی ترین و موثرترین روش های درمان عزت نفس و اعتماد به نفس است. اما عواملی نیز وجود دارند که می‌توانند به صورت خودآموز به فرد کمک کنند تا سطح عزت نفس خود را افزایش دهد. این عوامل شامل موارد زیر است:

• شروع به یادگیری یکی از مهارت‌هایی کنید که به آن علاقه دارید. هم از یادگیری لذت می‌برید و هم در پایان حس توانمند بودن خواهید داشت.
• به ظاهر خود اهمیت بیشتری بدهید.
• در انجام کارهای خیریه و داوطلبانه شرکت کنید. شما می‌توانید به دیگران کمک کنید چون توانایی‌هایی دارید که دیگران به آن نیاز دارند.
• لیستی از تمام دستاوردها، از کودکی تا به حال را یادداشت کنید. تمام موفقیت‌ها، حتی کوچک‌ترین آن را ثبت کنید.
• به درخواست‌هایی که به آن تمایلی ندارید، نه بگویید.
• همه نقطه ضعف دارند. نقطه ضعف خود را بشناسید و برای رفع آن تلاش کنید.
• از افرادی که روی عزت نفستان تاثیر منفی می‌گذارند فاصله بگیرید. شاید لازم باشد روابط خود را تغییر دهید.

شما می‌توانید از این روش‌ها به عنوان روش مکمل در کنار گروه درمانی و… استفاده کنید. برای  مطالعه بیشتر این موضوع روی مقاله روش های افزایش عزت نفس کلیک کنید.

پادکست صوتی عزت نفس ارثی است یا اکتسابی؟

نقش مشاوره و روان‌درمانی در بهبود عزت نفس

در بسیاری از مواقع عدم داشتن عزت نفس ریشه در مشکلات جدی دارد به همین دلیل لازم است از خدمات مشاوره و روان‌درمانی استفاده شود. . مشاور و روانشناس از طرق زیر به بهبود عزت نفس کمک می‌کنند.

• شناسایی ریشه‌های عزت نفس پایین با تحلیل گذشته
• شناسایی الگوهای فکری منفی و خودانتقادی
• تقویت و توسعه مهارت‌های اجتماعی
• روش‌های مقابله با اضطراب اجتماعی
• آموزش مدیریت احساسات
• تقویت خودآگاهی
• توانایی شناخت و ابراز احساسات
• تغییر الگوهای فکری منفی
• آموزش استفاده از جملات تاکیدی مثبت
• کمک به ایجاد اهداف واقع‌بینانه و بررسی پیشرفت
• آموزش مهربانی به خود و توسعه احساس ارزشمندی

اگر نیاز به یک روانشناس آنلاین دارید در جلسه ارزیابی شرکت کنید 🙂

فرم جلسه ارزیابی

جمع‌بندی

در این مقاله ابتدا عزت نفس را تعریف کردیم و سپس عوامل موثر بر عزت نفس را توضیح دادیم. گفتیم که چرا عزت نفس اهمیت بالایی دارد، همچنین با نام بردن عواملی به شما کمک کردیم که علائم عزت نفس پایین را در خود و یا دیگران بتوانید شناسایی کنید. افراد دارای عزت نفس بالا را مشخص کردیم و گفتیم که افرادی که عزت نفس بالایی دارند از چه مزایایی در زندگی خود برخوردار هستند. عزت نفس را با اعتماد به نفس و خودشیفتگی مقایسه کردیم.

متوجه شدبم که بدون شک عدم داشتن عزت نفس می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی فرد را با چالش‌ها و مشکلات جدی مواجه کند. به همین دلیل لازم است که این مشکل با کمک یک روانشناس متخصص و باتجربه ریشه‌یابی و درمان شود.

در این راستا بهره‌مندی از خدمات مجموعه روانشناسی و مشاوره دکتر شیرین زاده را به شما توصیه می‌کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دوره‌های افزایش عزت نفس یا رزرو نوبت رواندرمانی با شماره ۷۷۸۰۴۷۵۴-۰۲۱ تماس حاصل فرمایید یا به شماره تلگرام ۰۹۱۲۸۴۹۰۹۴۴ پیام ارسال نمایید.

سوالات متداول

۱- چگونه تجربیات اولیه زندگی بر عزت نفس فرد تأثیر می‌گذارند؟

تجربیات اولیه زندگی، به ویژه تعاملات با والدین و افراد مهم در دوران کودکی به طور مستقیم میزان عزت نفس فرد را در بزرگسالی تعیین می‌کنند. انتقاد مداوم، بی‌توجهی و… باعث کاهش عزت نفس می‌شود.

۲- آیا عزت نفس می‌تواند در طول زمان تغییر کند؟

بله، عزت بنفس با کمک روانشناس باتجربه و همچنین تغییر فکر و جهان‌بینی می‌تواند تغییر کند.

۳- آیا عزت نفس بالا همیشه نشانه‌ی سلامت روان است؟

عزت نفس در برخی مواقع با مباحثی همچون خودشیفتگی، غرور، خودخواهی و … اشتباه گرفته می‌شود. باید دقت داشت که عزت نفس بالا انسان را به روابط اجتماعی سالم می‌‌رساند نه مشکلات روانی.

۴- آیا رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بر عزت نفس فرد تأثیر منفی بگذارند؟

متاسفانه در چند سال اخیر گسترش شبکه‌های اجتماعی و به تصویر کشیدن انسان‌ها و زندگی‌های کامل موجب شده است طیف وسیعی از مردم احساس بی‌ارزشی و نارضایتی داشته باشند.

۵- آیا عزت نفس پایین می‌تواند سبب مشکلات جسمی مانند بیماری‌های مزمن شود؟

بله، عزت نفس پایین می‌تواند موجب مشکلات جسمی همچون دردهای مزمن، اختلالات خواب و مشکلات گوارشی و همچنین مشکلات روحی همچون استرس و اضطراب شود.

۶- خودشیفتگی و عزت نفس چه تفاوتی دارند؟

همانطور که پیشتر توضیح دادیم عزت نفس به معنی دوست داشتن خود، احترام گذاشتن به خود، حس شایستگی و توانمندی است. اما افراد خودشیفته به صورت افراطی به خود، به ظاهر خود یا به توانایی‌های خود علاقه نشان می‌دهند. این افراد داشته‌های دیگران را ناچیز و بی‌ارزش دانسته و داشته‌های خود را بیش از حد بزرگ می‌دانند. این افراد نمی‌توانند از موفقیت دیگران شاد شوند، دیگران به علت رفتار مناسب تحسین کنند، با دیگران همدردی کنند یا درک متقابل مناسبی داشته باشند. تمام این ویژگی‌ها باعث شکننده شدن روابط افراد خودشیفته می‌شود. این افراد عزت نفس پایینی دارند.

۷- عزت نفس عوامل بیرونی دارد یا عوامل درونی؟

آنچه که به عنوان عزت نفس می‌شناسیم ترکیبی از عوامل بیرونی و درونی است. تحقیقات نشان داده که زمینه‌های ارثی می‌تواند باعث به وجود آمدن نگرش مثبت فرد نسبت به خود شود؛ از طرف دیگر برخی تحقیقات نشان داده‌اند شیوه تربیت کودکان می‌تواند روی عزت نفسشان تاثیر بگذارد. بصورت کلی اگر مشکلات مرتبط با عزت نفس داریم، بهتر است در گروه درمانی عزت نفس و یا رواندرمانی فردی شرکت کرده و در پی ترمیم آن باشیم.