درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یا ACT

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یا Acceptance and commitment therapy که به اختصار ACT گفته می شود، نوعی درمان مبتنی بر شناخت و رفتار است. روش های مختلف و متعدد ذهن آگاهی برای کمک به افراد در پذیرش مشکلاتی که در زندگی دارند، در این رویکرد استفاده می شود. این روش در اواخر دهه 1980 میلادی در آمریکا ابداع شد. روش درمانی ACT برای طیف وسیعی از اختلالات روانی و مشکلات احساسی به رسمیت شناخته شده است. رویکرد مذکور به عنوان درمان موج سوم در نظر گرفته می شود. موج سوم پس از رویکردهای شناختی و رفتاری به عنوان موج اول و ترکیب این دو به عنوان موج دوم ایجاد شده است. در موج سوم روش های درمانی نوین ایجاد شده، ACT به همراه درمان رفتاری دیالکتیکال DBT و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی MBCT قرار گرفته اند.

این روش معمولا به عنوان یک رویکرد کوتاه مدت شناخته می شود. در این رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد با پذیرش افکار و احساسات منفی، افراد در مسیری کارآمدی قرار می گیرند که در آن تغییرات مثبت و فوق العاده ای در آن ها ایجاد می شود. هدف، تغییر مستقیم و یا توقف تجربه ها و اختلالات نیست! در عوض در این رویکرد به فرد آموخته می شود که چگونه رابطه ای آگاهانه با این مسائل و مشکلات برقرار کند. ارتقای انعطاف پذیری روانشناختی افراد را به ایجاد ارتباط سالم با افکار، ارتباط مجدد با زمان حال و اکنون، درک ارزش های شخصی و تعهد به تغییر رفتار تشویق می کند.

کلیات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد 

در روش مبتنی بر پذیرش و تعهد از طیف وسیعی از تمرینات تجربی استفاده می شود. این تمرینات به منظور کاهش قدرت و تاثیرگذاری آسیب زایی احساسی، شناختی و فرآیندهای رفتاری است. این روش به افراد کمک می کند تا روابطشان را با افکار و احساسات منفی تغییر دهند. با این کار زندگی این افراد تغییر یافته و آسایش و سلامتی آن ها به شکل قابل توجهی ارتقا می یابد. از دیدگاه رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، عدم انعطاف پذیری در پذیرش واقعیات یکی از دلایل اصلی پریشانی افراد است. در واقع این روش می گوید که افراد باید مشکلات و رنج ها را به عنوان قسمتی طبیعی و گذرا از زندگی بپذیرند.

از دیدگاه ACT مبارزه با رنج ها و تلاش برای اجتناب و یا دور کردن آن ها، همان چیزی است که این مشکلات را حفظ می کند. بنابراین این روش تعهد و پذیرش واقعیات زندگی را به ما می آموزد و نحوه ارزیابی اتفاقات زندگی را به ما آموزش می دهد. در این روش، هدف تلاش برای تغییر محتوای افکار منفی و غیرمعقول و احساسات رنج آور و ناخوشایند نیست. بلکه در ACT، هدف این است که به افراد کمک کنیم تا با دیدگاه دیگری با افکار و تجارب خود مواجه شوند و یاد بگیرند به این رویدادها به شکلی مناسب واکنش نشان دهند. این روش تلاش می کند تا زندگی را به سمت چیزهایی ببرد که افراد به آن ها اهمیت می دهند.

اساس مدل درمانی پذیرش و تعهد یا ACT

در این مدل نمی توان مجموعه خاص و ویژه ای از تمرینات و تکنیک ها را برای درمان در نظر گرفت. اما در این رویکرد، اصول و زمینه هایی وجود دارد که درمانگران از آن ها به عنوان سنگ بنای درمان با این روش استفاده می کنند. هر کدام از این زمینه ها به عنوان یک مهارت مثبت روانشناختی مفهوم پیدا می کنند. البته با توجه به ماهیت رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، نمی توان هر کدام از این موارد را برای جلوگیری و اجتناب از افکار و احساسات منفی استفاده کرد. بیایید از بررسی حروف مخفف این روش یعنی ACT شروع کنیم:

• Accept your thoughts and feelings and be present پذیرش و تعهد افکار و احساسات
• Choose a valued direction انتخاب یک مسیر درست و ارزشمند
• Take action اقدام عملی

زمینه ها و فرآیندهای اصلی شش گانه زیر، این روش را به عنوان یک رویکرد ترکیبی از ذهن آگاهی و رفتاردرمانی معرفی می کنند. هر کدام از این رویکردها قسمتی از فرآیند درمان افراد را شامل می شوند:

1. پذیرش: این اصل یکی از جایگزین های اصلی اجتناب تجربه ای است. پذیرش عبارت است از قبول کامل و بی چون و چرای وقایع دردآور، آسیب زا و رویدادهایی فردی که شخص تجربه کرده است. این پذیرش باید بدون تلاش برای تغییر شکل و یا تناوب تکرار آن باشد. این اصل می تواند کمک شایانی به آن ها در یادگیری تکنیک های مواجهه با مشکلات کند.

2. ناهمجوشی شناختی: این اصل همچنین به عنوان گسستگی احساسی شناخته می شود. ناهمجوشی شناختی عبارت است از مجموعه تکنیک هایی که سعی در تغییر عملکرد افراد نسبت به افکار و احساسات منفی و چگونگی تاثیر آن ها بر فرد دارند. رویه ای که در این زمینه دنبال می شود شامل تلاش برای نمایش رویدادهای ناخواسته فرد در قالب شکل، اندازه، رنگ، سرعت یا فرم است.در رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد از شبیه سازی برای بیان اصول و زمینه ها استفاده می شود. برای مثال تلاش برای رهایی از افکار و احساسات ناخوشایند می تواند به تلاش برای بردن یک توپ ساحلی به زیر آب در یک استخر شبیه سازی شود. هرچه بیشتر برای فرو بردن توپ در آب تلاش کنید، توپ با سرعت بالاتری به سوی شما بر میگردد. در ACT در واقع شما یاد می گیرید تا توپ را که در حکم افکار و احساسات شما است، بگیرید و اجازه دهید روی آب کنار شما شناور باشد. اینگونه شما یاد می گیرید افکار خود را آزاد بگذارید و از استخر و حضور در آن لذت ببرید! با بازآموزی خاطرات و تجربیات آزاردهنده، شما قادر خواهید بود تا به روش دیگری با آن ها ارتباط برقرار کنید.

3. ارتباط با زمان حال: این اصل عبارت است از تلاش آگاهانه برای برقراری ارتباط با هرآنچه در لحظه و اکنون اتفاق می افتد. این اصل کمک می کند تا افراد بتوانند دنیا را به صورت مستقیم تجربه کنند و به افکار و رفتارهای خود  انعطاف بیشتری بدهند. این کار برای اطمینان از سازگاری هرچه بیشتر اقدامات افراد با ارزش های شخصی آن ها است. زبان چه به صورت نوشتاری و چه به صورت گفتاری به عنوان یک ابزار برای افراد جهت بیان رویدادهای فعلی به کار می رود. این بیان و توضیح بدون پیش داوری و یا پیش بینی آن ها خواهد بود.

4. خویشتن نگری: درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، ذهن را به صورت ترکیب دو بخش می بیند. بخش اول خویشتن فکری است که افکار، اعتقادات، قضاوت ها و خیالات را شکل می دهد. این در حالی است که بخش دوم یا خویشتن نگری، با توجه و آگاهی افراد سر و کار دارد. این قسمت فرد را قادر می سازد تا مهارت های ذهن آگاهی را توسعه دهد. این آگاهی شامل توانایی آگاه شدن از جریان تجربیات شخص بدون وابستگی به آن ها است. این کمک می کند تا اصول پذیرش و ناهمجوشی شناختی در فرد تقویت شود.

5. ارزش ها: ارزش ها عبارتند از کیفیت های انتخاب شده ای که افراد با آن ها زندگی می کنند. این موارد برای توسعه اهداف این رویکرد بسیار مهم هستند. از انواع تمرین هایی برای کمک به شخص در انتخاب جهتی از زندگی مانند خانواده و شغل استفاده می شود. تحقق این موارد معمولا از توانایی افراد در دنبال کردن اصول پذیرش، ناهمجوشی و ارتباط با حال متاثر می شود.

6. اقدام متعهدانه: مرحله و اصل آخر از رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، تعیین اهدافی مشخص مطابق با ارزش های انتخابی فرد است. بسیار ضروری است که فرد برای حاصل شدن تغییرات لازم و رسیدن به حس بهتری از زندگی، به این اهداف متعهد باشد. این فرآیند شامل عناصر روش های درمانی رفتاری سنتی مانند کسب مهارت، شکل دادن به روش ها، تعیین هدف و مکلف کردن فرد برای انجام برخی کارها در خانه بین جلسات است. این تلاش ها در جهت تغییر رفتاری، کمک می کند تا موانع روانشناختی در سایر فرآیندهای ACT را برطرف کنید.

رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به چه کسانی کمک می کند؟

این رویکرد به تلاش برای تغییر نگرش و عملکرد افکار می پردازد. اجتناب و یا مقابله با این احساسات ناخوشایند و تجارب فرد به هیچ وجه در این روش مطرح نیست. به همین دلیل می تواند در درمان طیف وسیعی از افراد مفید باشد. افرادی با اختلالات زیر که با رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می توانند به بهبودی امیدوار باشند، عبارتند از:

• اضطراب
• افسردگی
• اختلال وسواس جبری عملی یا OCD
• تروما یا استرس پس از سانحه ، PTSD
• اسکیزوفرنی
• پنیک اتک یا حمله هراس
• درد مزمن
• اختلال شخصیت مرزی
• اختلالات خوردن مانند پرخوری عصبی
• علائم بیمار روانی
• افراد دارای بیماری های جسمی لاعلاج مانند سرطان

عناصر و اصول این رویکرد درمانی همچنین می توانند باعث شوند تا عملکرد ورزشی و یا شغلی افراد به شکل قابل توجهی ارتقا پیدا کند. در بسیاری از مدل های مربیگری و درمانی، ذهن آگاهی از طریق مدیتیشن به افراد آموزش داده می شود. اما رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، طیف وسیعی از روش ها را برای ذهن آگاهی به کار می برد. همین باعث شده است تا افرادی که می خواهند سریع تر به ذهن آگاهی برسند، این روش را به عنوان راهی سریع تر و جذاب تر بدون تکنیک های مراقبه ای ببینند.

 در جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد چه اتفاقی می افتد؟

این رویکرد در برابر روش هایی مانند اجتناب تجربه‌ای قرار دارد که در آن ها تلاش می شود تا فرد از افکار خلاصی یافته و از آن ها اجتناب کند. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد رویکردی است که راه حلی همیشگی و بلند مدت برای کل زندگی ارائه می دهد. این روش می تواند در جلسات یک نفره یا گروهی اجرا می شود. تمرینات تجسم، تشبیه و تمرین های رفتاری از جمله تکنیک های استفاده شده در این رویکرد هستند. با توجه به ماهیت روش، تعداد و طول جلسات به طور کلی باید کوتاه باشد. اما این تعداد به نیازهای فرد و روش های مورد استفاده مشاور بستگی دارد. اما به طور کلی و توصیه شده 12 جلسه پیشنهاد می شود.