افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی یا افسردگی زمستانی یا افسردگی تابستانی که به انگلیسی Seasonal affective disorder و یه اختصار SAD نامیده می شود، یک نوع پریشانی عمومی میان افرادی بوده که در آب‌وهوای شمالی زندگی می‌کنند. در زبان بالینی این افسردگی، اختلال افسردگی فصلی (SAD) نام دارد. و نوعی از انواع افسردگی به شمار می رود. 5 درصد از جمعیت عمومی (به خصوص در نواحی شمالی) از این اختلال رنج می‌برند. منظور از نواحی شمالی، غالباً مناطقی است که در فصول مختلف، تغییر چشم گیری در نور و روز و شب وجود دارد.
ارتباط میان افسردگی فصلی با فصول مختلف سال
اختلال افسردگی زمستانی با احساساتی نظیر ناراحتی و افسردگی در ماه‌های پاییز و زمستان شناخته می‌شود. در این ماه‌ها دمای هوا کاهش پیدا کرده و روزها کوتاه‌تر می‌شوند. فصل افسردگی معمولا با پرخوری، خوابیدن بیش از حد و افزایش وزن همراه است. نشانه‌های افسردگی در پاییز و زمستان شروع شده و تا بهار ادامه دارد. احتمال رنج بردن از افسردگی‌های زمستانی در زنان چهار الی شش برابر بیشتر از مردان می‌باشد.
اختلال افسردگی فصلی همچنین در برخی موارد در ماه‌های تابستان نیز رخ خواهد داد، اما این رخداد در فصل تابستان بسیار غیرمعمول‌تر است. افراد مبتلا به SAD توانایی عملکردی خود را در فصل‌های وقوع این افسردگی از دست داده و یا توانایی آن‌ها در این ماه‌ها به کمترین حد ممکن میرسد.
به طور کلی اختلال عاطفی فصلی، در کشورهایی که نور کمتری دارند و زمستانهای طولانی را تجربه می کنند بیشتر دیده می شود.
اختلال افسردگی زمستانی چندین نشانه مشترک با سایر مدل‌های افسردگی دارد. بی‌حالی، ناراحتی، ناامیدی، ترس و انزوای اجتماعی از جمله این نشانه‌های مشترک به شمار می‌روند.
دلایل افسردگی فصلی
در بین متخصصان سلامت روان، نظر قاطعی در خصوص افسردگی فصلی وجود ندارد، اما به نظر می رسد این موضوع با کاهش نور خورشید در ارتباط است. باور بیشتر روانپزشکان و روانشناسان این است که به دلیل کاهش نور خورشید و تغییر سبک زندگی، سروتونین که ماده شیمیایی مغز است، کمتر ترشح شود. سروتونین ماده ای است که احساس پویایی، فعالیت و نشاط را در انسان ایجاد می کند.
راه‌حل‌های کمک به اختلال افسردگی فصلی
روش‌های موثر زیادی برای کمک به افسردگی فصلی وجود دارد. برخی از این روش‌ها توسط خود شخص قابل انجام هستند. افزایش مدت زمان قرار گرفتن در معرض نور طبیعی برای بسیاری از افراد موثر است. در ماه‌های زمستان از هر زمان ممکن برای قرار گرفتن در معرض نور خورشید استفاده کنید. پیاده‌روی روزانه ( حتی در صورت نداشتن عادت به انجام آن)، نشستن کنار پنجره منتهی به جنوب در محیط کار، کلاس درس و خانه میزان جذب نور خورشید را افزایش خواهد داد. ورزش‌کردن کنار پنجره و یا درهای خروجی نیز راهی دیگر برای دسترسی بیشتر به نور خورشید می‌باشد.
تنظیم برنامه‌کاری و سبک زندگی و نقش آن در کاهش افسردگی زمستانی
با وجود دشواری انجام، تنظیم برنامه‌کاری و سبک زندگی خود در کنترل افسردگی کمک‌کننده خواهد بود. داشتن الگوی منظم خواب مهم‌ترین مساله برای تغییر می‌باشد. قرار دادن تایمر برای چراغ‌های اتاق خواب نیز برای بسیاری از افراد موثر است. چراغ اتاق خواب را در حالت روشن شدن اتوماتیک 30 دقیقه قبل از زمان بیداری خود قرار دهید. این کار به داشتن زمان بیداری مشخص و ثابت در روزهای تاریک زمستانی کمک خواهد کرد.
نور درمانی، روشی عالی برای درمان افسردگی زمستانی
نور درمانی روشی موثر برای درمان اختلال افسردگی فصلی می‌باشد. به جز قابلیت خرید وسایل گران‌قیمت روشنایی با ساختار نوردرمانی، گزینه‌های ارزان‌قیمت جایگزین نیز وجود دارند. یکی دیگر از تکنیک‌های روشنایی سعی در جایگزینی چراغ‌های معمولی خانه با چراغ‌هایی با طیف گسترده‌تر می‌باشد. این چراغ‌ها مقداری از چراغ‌های معمولی گران‌قیمت‌تر می‌باشند، اما نور تولید شده به وسیله این چراغ‌ها شباهت بیشتری به نور طبیعی خورشید دارد.
مشاوره با روانشناس و روانپزشک
در صورت عدم عملکرد مناسب این تکنیک‌ها در درمان نشانه‌های افسردگی، با یک روانشناس و یا متخصص سلامت روانی مشاوره کنید. در صورت موفقیت‌آمیز نبودن روش‌های خود درمانی در درمان افسردگی فصلی، از دارو درمانی و یا روان درمانی استفاده کنید.
از بیان کردن شرایط خود با متخصص سلامت روانی هراس نداشته باشید. هیچ چیزی برای خجالت و یا ترسیدن وجود ندارد. با کمی تلاش، افسردگی‌های زمستانی قابل شکست است.
همچنین در نظر داشته باشید که اگر برای درمان افسردگی فصلی، تصمیم به مراجعه نزد روانپزشک را داشتید، داروی تجویز شده برای شما میزان زیادی نخواهد بود. هر چند پیشنهاد می شود با مراجعه به روانشناس و تغییر سبک زندگی مشکل را برطرف کنید.
حقایقی بیشتر درباره اختلال افسردگی فصلی
افراد مبتلا به افسردگی فصلی میل به خواب بیشتر در روز دارند. این افراد در طول روز با خواب‌آلودگی مواجه می‌شوند. افراد افسرده افزایش وزن زیادی دارند. این افراد اغلب هوس غیر قابل مقاومتی برای خوردن شیرینی‌جات دارند.
چهار الی شش درصد عموم جامعه افسردگی زمستانی را تجربه خواهند کرد. زنان چهار الی شش برابر احتمال بیشتری برای مبتلا شدن به افسردگی فصلی دارند.
افسردگی فصلی بیشتر میان افراد جوان ( 20 تا 50 ساله) رایج است. با افزایش سن نشانه‌های عمومی این افسردگی کاهش خواهد یافت. هر چند در مواردی افراد سالمند را نیز درگیر می کند.
ریسک مبتلا شدن به این معضل در محل‌های دارای عرض جغرافیایی بیشتر بسیار بالاتر است. میزان مبتلایی به افسردگی فصلی در شهرهای جنوبی کشور 1 درصد و در شهرهای شمالی شهر تا 10 درصد نیز میرسد.
در کنار نور درمانی، درمان‌های دیگری نیز برای افسردگی فصلی از جمله استفاده از داروهای روان‌پزشکی وجود دارد. قرص‌های ضدافسردگی از جمله این داروها می‌باشد. مدیریت استرس و ورزش‌کردن نیز در کاهش نشانه‌های بروز افسردگی فصلی تاثیر به سزایی خواهند داشت.