اعتیاد به قمار و قمار اجباری

اعتیاد به قمار یکی از شایع ترین انواع اعتیاد در میان نوجوانان و بزرگسالان در سراسر دنیا است. هر چند این موضوع در کشور ما، به دلیل عدم فعالیت های رسمی کازینو و قمارخانه ها شیوع کمتری دارد، اما به نظر می رسد با پیدایش سایت های شرط بندی فارسی زبان، ایجاد کازینو و قمارخانه های آنلاین و غیره در حال گسترش است. قمار عبارت است از فعالیتی که در آن طرف های قمار با قرار دادن چیزی دارای ارزش مالی از سوی خود در ریسک، برای بردن پول و یا جایزه رقابت می کنند. قمار دارای انواع مختلفی است. از جمله:

• پاسور اسکرچ
• لاتاری
• بینگو
• شرط بندی روی رویدادهای ورزشی و غیر ورزشی
• بازی های کازینو
• دستگاه های آرکید

تخمین زده شده است که سالانه 7 میلیارد پوند در سراسر دنیا برای این فعالیت ها، هزینه می شود.  قمار شاید گاهی اوقات به ظاهر موضوع جدی و خطرناکی نباشد، اما واقعا یک معضل جدی است و می تواند بسیار مشکل ساز باشد. گاهی اوقات افراد مبتلا به اعتیاد به قمار بازی تا جایی پیش می روند که همه چیز خود را در این فعالیت از دست می دهند. قمار می تواند به یک عادت اجباری تبدیل شود که ترک کردن آن بسیار مشکل است.

در قمار افراد در ابتدا و یا حتی تا مدتی ممکن است از نظر مالی پیشرفت کنند. اما شواهد نشان می دهد که انتهای این مسیر، اعتیاد شدید به قمار، از دست دادن منابع مالی و بحران های بزرگ در زندگی است. نکته امیدوارکننده ای که در مورد قمار وجود دارد این است که با رویکردهای روانشناختی می توان از پیشرفت این اعتیاد جلوگیری کرد. اگرچه پذیرش اعتیاد به قمار برای مبتلایان خود موضوع سختی است، اما در صورتی که فرد واقعیت ها را بپذیرد و درخواست کمک کند، شانس بازگرداندن زندگی خود به شرایط عادی را خواهد داشت. در این مقاله همه چیز در مورد قمار، اعتیاد به آن و روش های درمان آن بررسی می شود.

قمار اجباری چیست؟

اعتیاد به قمار یکی از انواع اختلال کنترل تکانه است. در این اختلال، قمارباز اراده و کنترل خود را از دست می دهد و حتی با مشاهده عوارض و تاثیرات منفی آن بر روی زندگی خود و اطرافیان، توانایی ترک آن را ندارد. قمار اجباری عبارت است از اراده غیر قابل کنترل افراد برای تجربه پیش بینی طبیعی و هیجان شرط بندی های بزرگ که به صورت بالقوه جوایز و ابعاد مالی بزرگی به همراه دارد. اعتیاد به قمار معمولا تبدیل به تنها محور و مسئله زندگی شخص می شود. در چنین شرایطی فرد حتی اگر بداند که شرایط و احتمالات به سود او نیست و حتی از نظر مالی نیز استطاعت لازم برای باخت را ندارد، نمی تواند از شرط های بعدی چشم پوشی کند.

متاسفانه به جای پذیرش و تلاش برای درمان، بسیاری از مبتلایان به قمار به صورت دراز مدت سعی در پنهان کردن این موشوع دارند. این کار دلایل متعددی می تواند داشته باشد. اما اغلب این پنهان کاری به دلیل ترس و شرم آن ها از اطلاع خانواده و دوستان از پول هایی است که در قمار خرج می کنند. عدم شناخت، عدم پذیرش و عدم درخواست کمک برای یک قمار باز می تواند منجر به ایجاد مشکلات مالی و غیر مالی بزرگ برای او و اطرافیانش شود.

 قمار و مبتلایان آن

بیش از 2 میلیون نفر در انگلیس مبتلا به اعتیاد به قمار و یا در خطر ابتلا به آن هستند. افرادی که به قمار معتاد شده اند، فشارهای زیادی را تجربه می کنند؛ از جمله نگرانی همیشگی در مورد پول، اضطراب و استرس. این افراد معمولا در کار و زندگی خود بحران های بزرگی را تجربه می کنند. این نوع از اعتیاد بر خلاف اعتیاد به الکل و یا مواد مخدر، اثرات جسمانی مشخصی بر روی افراد نمی گذارد. این یعنی شما نمی توانید بفهمید که کسی چنین مشکلی دارد مگر اینکه خود او مشکلش را مطرح کند.

در دنیای امروز، هر روز فرصت های بیشتری برای قمار به مردم داده می شود. با گسترش اینترنت افراد می توانند بدون خارج شدن از خانه و به راحتی در خانه خود قمار کنند. اعتیاد به قمار می تواند به آرامی و به صورت پیوسته رخ دهد. اما دلایلی وجود دارد که گروهی از افراد را بیشتر از بقیه در ریسک ابتلا به این اعتیاد قرار می دهند. برخی افراد حس می کنند که می توانند هر زمان که اراده کنند، قمار را کنار بگذارند. اما اینگونه نیست و زمانی که اعتیاد ایجاد شده باشد، فرد نیاز به یک حمایت همه جانبه درمانی و خانوادگی نیاز دارد تا این اختلال را در خود از بین ببرد.

تصورات غلط در مورد اعتیاد به قمار

علائم اعتیاد به این فعالیت می توانند به راحتی و به دلیل تصورات غلط مورد غفلت واقع شوند. بزرگ ترین تصور غلطی که در این مورد وجود دارد، این است که بسیاری تصور می کنند که اعتیاد تنها می تواند به یک ماده ایجاد شود و نه به یک فعالیت! فردی که به قمار معتاد شده است، به دلیل اینکه نشانه های قابل اعتنای جسمی مانند سایر انواع اعتیادهای دیگر ندارد، به عنوان یک معتاد واقعی دیده نمی شود. با این حال زمانی که یک فرد قمار می کند، دقیقا همان تغییرات شیمیایی سایر اعتیادها را در مغز خود خواهد داشت. با این تفاوت که در اعتیاد های دیگر، پای یک ماده مانند الکل یا یک مخدر در میان است.

قمار باعث ترشح دوپامین می شود. این امر باعث ایجاد حس خوشحالی، قدرت و هوشیاری در فرد می شود. مجموع این عوامل منجر به ایجاد یک وضعیت بالا در فرد می شود. دوپامین سوخت اعتیاد است. حال این اعتیاد به مواد مخدر، الکل و یا قمار باشد. زیرا مردم به حالت بالایی که این ماده ایجاد می کند، اشتیاق دارند. تصور غلط دیگر در مورد قمار این است که شما باید هر روز قمار کنید تا به آن اعتیاد پیدا کنید. از این دیدگاه کسانی که به ندرت قمار می کنند یا افرادی که در حد توان مالی خود قمار بازی می کنند، معتاد محسوب نمی شوند. اما اعتیاد بیشتر به دلیل شدت مسئله است که ایجاد می شود نه پیوستگی آن. زمانی که قمار باعث شود تا فعالیت های اصلی روزمره و امورات زندگی به بعد از این کار موکول شوند، اعتیاد ایجاد شده است. حتی در صورتی که فرد فقط یک بار در هفته یا یک بار در ماه قمار کرده باشد.

نشانه های اعتیاد به قمار

با توجه به تصورات غلط و پنهان بودن این اختلال، اعتیاد به آن اغلب درست تشخیص داده نمی شود. این امر می تواند بر سختی درک معنای قمار اجباری بیفزاید و حتی از شدت ضرورت درمان بکاهد. این سوء برداشت و تشخیص می تواند منجر به نادیده گرفتن یا اجتناب از پذیرش مواردی از علائم اعتیاد که مبتلایان دوست ندارند، شود. برخی از نشانه هایی که مشخص می کند احتمالا فرد اعتیاد به قمار دارد، عبارتند از:

• اختصاص دادن وقت مدرسه، دانشگاه یا کار به قمار
• از بین رفتن و یا کمرنگ شدن گذراندن وقت با خانواده، دید و بازدید ها، سرگرمی ها و علاقه به فعالیت های این چنینی
• عقب کشیدن از فعالیت های اجتماعی و غفلت در روابط
• مباحثه و استدلال در مورد قمار با دوستان و خانواده
• دروغ و پنهان کاری در مورد قماربازی
• سرقت، وام گرفتن یا فروش دارایی ها برای قمار
• ادامه دادن به قمار با وجود ضررهای مالی و غیرمالی آن
• نوسانات خلقی مکرر

آیا شما دچار اعتیاد به قمار شده اید؟

در بسیاری از موارد مبتلایان به قمار اجباری، نشانه های معتاد شدن به قمار را می بینند و متوجه می شوند. اما بسیاری از آن ها با علم بر اشتباه و زیانبار بودن این عادت، سعی در انکار آن دارند. در این میان گروهی دیگر نیز ممکن است تا زمانی که با یک بحران بزرگ مالی رو به رو نشوند، متوجه اعتیاد به قمار نشوند. پس از پیش آمدن این بحران است که آن ها متوجه عواقب و پیامدهای اعتیاد خود می شوند.

اغلب افراد از قمار به عنوان راهی برای رهایی از استرس و مشکلات شخصی استفاده می کنند. قمار در ابتدا می تواند سرگرم کننده و محرک باشد و به عنوان یک سرگرمی نه چندان جدی در فشارهای روزمره زندگی دیده شود. اما با گذشت زمان قمار می تواند جذابیت و جنبه سرگرم کننده بودن خود را از دست دهد. سپس تبدیل به یک اولویت در زندگی می شود. اگرچه برخی احساسات مانند استرس، تنهایی و اضطراب می توانند منجر به تمایل فرد به سوی قمار اجباری شوند. اما با تشدید این اعتیاد، این احساسات ناخوشایند می توانند به ناراحتی عاطفی و افسردگی تبدیل شوند.

علائم اصلی مبتلایان به قمار اجباری

بنابراین برای جلوگیری از تشدید اختلال ها، شناخت علائم و پذیرش آن ها اولین و مهم ترین گام است. اگر در این مورد نگران هستید به موارد زیر از علائم مبتلایان به قمار اجباری توجه کنید:

• صرف بیش از حد و توان وقت و پول برای قمار
• مشکلات کنترل و مدیریت در قمار
• پذیرفتن ریسک های بزرگ برای ادامه قمار
• از دست رفتن علاقه به سرگرمی ها و فعالیت های معمول
• تبدیل قمار به یک دغدغه همیشگی ذهنی
• ادامه قمار تا اتمام سرمایه و ورشکستگی
• احساس اضطراب، تحریک، گناه و افسردگی
• احساس نیاز به پنهان کاری و دروغگویی در مورد قمار
• ادامه قمار حتی بدون پول و پشتوانه مالی
• ابراز نگرانی خانواده و دوستان

توجه داشته باشید که در صورتی که تعدادی از این موارد را در خود می بینید، باید مسئله را جدی بگیرید. بهترین کار در میان گذاشتن مسئله با خانواده و دوستان و شنیدن نظرهای آن ها در این مورد است. پنهان کاری می تواند به بروز بحران های شدید برای شما مواجه شود. همچنین به یاد داشته باشید که برای شروع درمان و ایجاد تغییرات هیچگاه دیر نیست. درخواست کمک نشانه ضعف نیست. مجموعه های روان درمانی می توانند برای از بین بردن این اعتیاد و بازگشت شما به شرایط عادی، درمان های موثری ارائه دهند.

درمان اعتیاد به قمار

درمان این اختلال بسته به شرایط هر فرد می تواند سخت باشد. روند درمان نیاز به حمایت های همه جانبه به خصوص از سوی خانواده و دوستان مبتلایان دارد. به دلیل شرایط و نیازهای متفاوت افراد، درمان های مختلف و گوناگونی به آن ها ارائه می شود. با اتخاذ درمان متناسب و جایگزین برای پاسخگویی به این نیازها می توان این اختلال را به طور کامل درمان کرد. درمانگر نوئل بل در این خصوص می گوید: «توقف اعتیاد به قمار ممکن است بسیار دشوار باشد، اما بعد از توقف حفظ پرهیز از قمار در اولویت است. برای اکثر معتادان به قمار و نه تمامی آن ها، یک رویکرد مبتنی بر پرهیز برای داشتن یک زندگی لذت بخش عاری از هرگونه اعتیاد لازم است.»

صحبت کردن با بیمار با روش های درمانی مانند درمان شناختی رفتاری CBT  و رواندرمانی می تواند به افراد در درک و پذیرش اعتیاد خود و یادگیری روش های پایدار برای کنترل تمایل به قمار کمک کند. این رویکرد به شما کمک می کند تا افکار و عقاید خود را مجددا بسازید. CBT شما را به سوی آینده ای عاری از اعتیاد به قمار سوق می دهد.

همچنین درمانهای مبتنی بر هیجان نیز می تواند به بهبود احساسات فرد، کمک زیادی کند.

جنبه اصلی درمان

جنبه اصلی درمان در تمامی رویکردها، عوامل محرک اعتیاد به این فعالیت هستند. همان عواملی که افراد را وادار می کند تا حتی با وجود اطلاع از پیامدها، قمار اجباری را ادامه دهند. شناخت دلیل تمایل به قمار، تشخیص احساسات ناخوشایندی که منجر به قمار می شوند و حل مشکلات مالی می توانند به افراد در انتخاب راه های مواجهه بهتر با مسائل مربوط به قمار کمک کنند. بدون نیاز به قمار، با این ابزارها می توانید روش های مقابله ای بسیار موثری را در طولانی مدت برای مشکلات روحی و روانی خود به کار بگیرید.

روش های درمانی جایگزین نیز می توانند در روند درمانی اعتیاد به قمار موثر باشند. به خصوص هیپنوتیزم درمانی که با استفاده از قدرت تلقین می تواند به تغییر افکار و رفتارهای آسیب زای مرتبط به این موضوع کمک کند. همچنین داروهایی نیز برای افرادی که اعتیاد آن ها به قمار به دلیل مشکلاتی مانند افسردگی است نیز وجود دارد. همچنین نکته بسیار مهم در مورد مبتلایان، ابتلای اکثر آن ها به موارد دیگر اعتیاد است. موارد اندکی پیدا می شود که منحصرا دچار اعتیاد به قمار باشند و معمولا این اعتیاد همراه با اعتیاد به الکل یا مواد مخدر نیز خواهد بود. بنابراین متخصصان در درمان این بیماران، طیف وسیع تری از عوامل تمایل افراد به الکل، مواد و قمار را بررسی می کنند.

صلاحیت درمانگران افراد معتاد به قمار

در ایران شاخه ای جداگانه به عنوان درمانگر قمار وجود ندارد اما به نظر می رسد افرادی که تسط مناسب بر شیوه های ترک مواد مخدر مانند ماتریکس دارند و یا درمانگران شناختی و همینطور درمانگران هیجان مدار می توانند در این مورد کمک شایانی نمایند.