عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب چه تفاوتی دارند؟

آیا تا به حال به مرز بین عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب فکر کرده‌اید؟ آیا با افراد خودشیفته‌ای که دیگران را قربانی خواسته‌های خود می‌کنند برخورد کرده‌اید؟. عزت نفس زمانی می‌تواند موجب شکل‌گیری شخصیت و ارتقای کیفیت زندگی شود که به صورت سالم و درست رشد کرده باشد. عزت نفس نوعی احساس درونی است که میزان ارزش فرد را از دیدگاه خودش تعیین می‌کند. افراد با عزت نفس سالم در مواجهه با مشکلات زندگی مقاوم‌ترند و توانایی بیشتری برای رشد، یادگیری و تعامل مثبت با دیگران دارند. با این وجود این نوع از عزت نفس مرز باریکی با عزت نفس کاذب دارد. از این رو این مقاله به بررسی و تفکیک این دو نوع عزت نفس از یکدیگر پرداخته است.

پادکست صوتی نشانه های عزت نفس سالم

تعریف عزت نفس سالم

شاید برای شما نیز این سوال مطرح باشد که عزت نفس سالم چیست؟ در پاسخ باید گفت عزت نفس سالم نوعی نگرش مثبت، متعادل و واقع‌بینانه نسبت به خود واقعی است. در سایت healthyplace عزت نفس سالم اینگونه تعریف شده است:

“When I picture someone who defines “healthy self-esteem,” this is a person who accepts that life isn’t perfect and rolls with the punches. Someone who is comfortable with who they are and can get through things that don’t turn out the way they expected.”

«تعریفم از “عزت نفس سالم” کسی است که می‌پذیرد زندگی کامل نیست و با مشکلات کنار می‌آید. کسی که با خود راحت است و می‌تواند از پس موقعیت‌هایی که طبق انتظارش پیش نمی‌روند، برآید».

عزت نفس سالم می‌تواند اثر شگرفی بر نوع رفتار و احساسات فرد داشته باشد. به طور کلی از افرادی که عزت نفس درست و سالمی دارند انتظار می‌رود که شخصیتی با ویژگی‌های زیر داشته باشند.

• رفتار آرام و منطقی در مواجهه با چالش‌ها و شکست‌ها
• پذیرفت مسئولیت کارهایشان
• تصمیم‌گیری راحت و فارغ از قضاوت دیگران
• داشتن روابطی پایدار و سالم
• درونی آرام، مستقل و باانگیزه

کسانی که از عزت نفس سالمی برخوردار هستند، نسبت به زندگی حس رضایت بالایی دارند و از چیزی خجالت نمی‌کشند. آن‌ها هرگز فکر نمی‌کنند که نسبت به دیگران برتر هستند. افرادی که عزت نفس خوبی دارند خودشان را با دیگران مقایسه نمی‌کنند و نیازی ندارند مرتب خود را به دیگران اثبات کنند. شادی و رضایت برای آن‌ها در برتری نسبت به دیگران خلاصه نمی‌شود. در ادامه درباره تفاوت عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب بیشتر صحبت می‌کنیم.

نشانه‌های عزت نفس سالم

پذیرش خود بدون کمال‌گرایی افراطی

افراد با عزت نفس سالم تلاش می‌کنند کارهای خود را به صورت درست و کامل انجام دهند، اما بروز نقص در کارها نمی‌تواند موجب آشفتگی و بهم‌ریختگی آنها شود. به طور مثال اگر طعم غذایش دلپذیر نشود، خود را سرزنش نمی‌کند بلکه خیلی راحت می‌گوید “دفعه بعد بهتر خواهد شد”.

توانایی “نه” گفتن بدون احساس گناه

اگر کسی وقت یا انرژی کافی برای بیرون رفتن با دوستش را نداشته باشد و با احترام درخواست او را رد کند می‌تواند مدعی شود که عزت نفسش به او شخصیت بخشیده و سالم است.

پذیرفتن تعریف و تحسین با لبخند

کسی که عزت نفس بالا دارد هیچ تعریف و تمجیدی را رد نمی‌کند. به طور مثال اگر کسی به شما گفت لباستان قشنگ است، عزت نفس حکم می‌کند که شما نظر او را بپذیرید و با لبخند تشکر کنید.

توانایی پذیرش نقد بدون دفاع بیش‌ازحد یا فروپاشی روانی

نوع برخورد با انتقادها گویای میزان عزت نفس شما است. به طور مثال بهتر است در جواب انتقاد بگویید “ممنون از نظرتان آن را بررسی می‌کنم”.

مقایسه کمتر خود با دیگران

کسی که دارای عزت نفس سالم است هرگز خود را با همکلاسی یا همکارانش مقایسه نمی‌کند. در واقع او به خود می‌گوید هرکسی مسیر خود را دارد و من تلاش می‌کنم بهترین مسیر خودم باشم.

پایبندی به ارزش‌ها حتی در برابر فشار دیگران

افرای با عزت نفس تلاش می‌کنند با توجه به دنیای فکری و جهان‌بینی خود، ارزش‌هایی را برای خود تعریف کنند. در این صورت اگر کسی آنها را وادار به انجام رفتار ناشایست و مغایر با ارزش‌هایشان کند، آنها مقاومت می‌کنند. به طور مثال اگر من باور داشته باشم دزدی عملی اشتباه است، هرگز به آن تن نمی‌دهم.

اگر شما هم می‌خواهید نشانه های عزت نفس سالم را در خود بیشتر کنید، پیشنهاد می‌کنم تا حتما در دوره کامل عزت نفس دکتر امیر شیرین زاده شرکت کنید و از زندگی جدیدی که برای خود تشکیل داده‌اید، لذت ببرید.

ثبت نام در کلاس اعتماد به نفس و عزت نفس کمک زیادی به شما می کند 🙂

ثبت نام در کلاس

افراد دارای عزت نفس سالم از خودشان و دیگران قدردانی و تشکر می‌کنند. این افراد از رویارویی با چالش‌های جدید و پیشرفت استقبال می‌کنند. در صورتی که با شکست مواجه شوند علت آن را ریشه‌یابی کرده و آن را برطرف می‌سازند. این افراد در شرایط مختلف همواره در جست‌وجوی ویژگی‌های درونی خود هستند. 

آنان سعی می‌کنند هنگام بروز مشکل درباره آن خوب فکر کنند و در صورت نیاز برای حل آن از دیگران نیز کمک می‌گیرند. کسانی که عزت نفس سالمی دارند، اهداف دست‌یافتنی و واقع‌گرایانه برای خودشان مشخص می‌کنند و برای رسیدن به آن صد خود را می‌گذارند. با توضیحات این بخش باید دانسته باشید که عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب چه تفاوتی دارند؟

افراد با عزت نفس نگرش مثبتی نسبت به زندگی دارند و دیگران را نیز به همین سمت‌وسو سوق می‌دهند. یک انسان باعزت نفس در حین انجام کارها غر نمی‌زند و از زمین‌وزمان شاکی نیست، بلکه سعی می‌کند راه خود را در پیش بگیرد تا به مقصد موردنظر برسد. 

او به هیچ عنوان دیگران را در شکست‌های خود مقصر نمی‌داند و نقش قربانی را بازی نمی‌کند. با توجه به صحبت‌های مطرح شده اگر فکر می‌کنید که عزت نفس خوبی ندارید، می‌توانید با حضور در کلاس‌های گروهی عزت نفس، شخصیت خود را بازیابی کنید.

تعریف عزت نفس کاذب

در راستای پاسخ به سوال “عزت نفس کاذب چیست؟” باید گفت عزت نفس کاذب نوعی برداشت نادرست و ناپایدار از ارزشمندی خود است. این برداشت اصولا بر پایه‌ی عوامل بیرونی شکل می‌گیرد و هیچگونه ربطی به خودشناسی یا پذیرش واقعی خویشتن ندارد. این در حالی است که عزت نفس سالم از درون سرچشمه می‌گیرد و در آن زرق‌وبرق‌های ظاهری، تأیید دیگران یا رفتارهای جبرانی نقشی ندارد. در ادامه، با چند تیپ رایج از افرادی که عزت نفس کاذب دارند، آشنا می‌شویم.

با تعریفی که از عزت نفس کاذب ارائه می‌دهیم به فرق عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب پی خواهید برد. چنانچه شما جزو افرادی هستید که همواره تلاش‌ها و دستاوردهای دیگران را کوچک شمرده و آن‌ها را نادیده می‌گیرید؛ زیرا احساس برتری نسبت به آن‌ها دارید، شما دارای عزت نفس کاذب هستید. 

عزت نفس کاذب منجر می‌شود افراد روابط سالم و محبت‌آمیزی را تجربه نکنند. فردی که عزت نفس کاذب دارد همواره در تلاش است خود را در صدر همه چیز قرار دهد و با دیگران در رقابت است. احساس خوشبختی این افراد در گرو کسب موفقیت و برتری نسبت به دیگران است. 

۱- تیپ اول: عزت نفس کاذب وابسته به تأیید دیگران (External Validator)

این دسته از افراد عزت نفسشان وابسته به تایید و تحسین دیگران است و ویژگی‌هایی به شرح زیر دارند.

• همواره دنبال تأیید دیگران هستند (لایک، تعریف، تشویق).
• بدون نظر و واکنش دیگران دچار بی‌انگیزگی یا تردید می‌شوند.
• در جمع می‌توانند سخنگوی قهاری باشند اما در تنهایی احساس تهی بودن می‌کنند.

به طور مثال یکی از مراجعین ما که از فعالان فضای مجازی بود، در صورت دریافت لایک و کامنت مثبت احساس ارزشمندی می‌کرد. اگر بعد از انتشار پستی بازخورد مثبت نمی‌گرفت، او از انسان پرانرژی و موفق به فردی خموده و افسرده تبدیل می‌شد.

۲- تیپ دوم: عزت نفس پایین یا پنهان (Passive Uncertain)

این دسته از افراد در ظاهر فروتن و اهل همکاری هستند، اما در دلشان خود را لایق هیچ چیز نمی‌دانند. ویژگی‌های این افراد عبارتند از:

• در ظاهر فروتن، اما فاقد ارزش درونی
• ناتوانی در «نه» گفتن به دلیل ترس از طردشدگی
• مقایسه خود با دیگران و دریافت حس خودکم‌بینی

یکی از مراجعین ما مردی بود که همیشه، حتی در زمان خستگی و گرفتاری خود، آماده کمک به دوستانش بود. با این وجود در هنگام نیاز از دیگران کمک نمی‌خواست زیرا احساس می‌کرد مزاحم است.

این افراد بیشتر باید به رواندرمانگرهای با تجربه و کاربلد مراجعه کنند. اگر شما هم این ویژگی‌ها را در خود می‌بینید، حتما به سلامت روان خود اهمیت بیشتری دهید و از خدمات کلینیک روانشناسی شرق تهران به صورت حضوری و یا کلینیک روانشناسی آنلاین استفاده کنید.

اگر نیاز به یک روانشناس آنلاین دارید در جلسه ارزیابی شرکت کنید 🙂

فرم جلسه ارزیابی

۳- تیپ سوم: عزت نفس کاذب جبرانی یا پرخاشگرانه (Overcompensator)

این دسته از افراد که فاقد عزت نفس سالم هستند، با پررنگ‌ کردن قدرت یا موفقیت‌هایشان، ضعف‌های درونی‌شان را پنهان می‌کنند. ویژگی‌های این دسته از افراد به شرح زیر است.

• همیشه به دنبال برنده شدن هستند، حتی در گفت‌وگوهای ساده.
• برای بزرگ کردن خود، دیگران را کوچک و تحقیر می‌کنند.
• قادر به پذیرش نقاط ضعف‌ یا اشتباه خود نیستند.

یکی از مراجعین ما به دلیل مشکلات مالی و استعفای مکرر کارمندانش دچار فروپاشی روانی شده بود. در همان جلسات اول مشخص شد که او در جلسات رسمی با لحن تحقیرآمیز با کارمندانش صحبت می‌کند و آنها را مقصر ناکامی‌های شرکت می‌داند، اما موفقیت‌ها را به خود نسبت می‌دهد.

۴- تیپ چهارم: عزت نفس سالم و متعادل (Authentic Core)

کسی که عزت نفس سالم دارد خودش را همان‌طور که هست می‌پذیرد و این ارزش ریشه در درون او دارد. از دیگر ویژگی‌های این گروه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خودشان را با نقاط قوت و ضعف‌هاشان می‌پذیرند.
• از تعریف شدن خوشحال می‌شوند، ولی وابستگی به آن ندارند.
• از چالش‌ها فرار نمی‌کنند و در آن می‌مانند تا به نتیجه برسند.
• به راحتی می‌توانند بگویند “نمی‌دانم” یا “اشتباه کردم”.

در دوره‌های مختلفی که توسط تیم تخصصی ما برای افزایش عزت نفس برگزار می‌شد، معلمی که عزت نفس سالمی داشت تعریف می‌کرد که در حین تدریس اطلاعات اشتباه و متعصبانه‌ای در مورد یکی از مباحث درسی ارائه کرده بود، اما او بعد از متوجه شدن به اشتباهش اعتراف و حتی از دانش‌اموزان عذرخواهی کرده بود.

اگر شما هم دوست دارید تا اطلاعات بیشتری در رابطه با این مسائل به صورت ویدئویی کسب کنید، حتما از کانال یوتیوب ما را دنبال کنید.

ویدیوهایی که در یوتیوب داریم به شما کمک زیادی میکنه!

دیدن ویدیو

نشانه‌های عزت نفس کاذب

• دنبال گرفتن تأیید از دیگران
• احساس بی‌ارزشی یا بی‌انگیزگی در صورت دریافت بازخورد منفی
• ظاهر قوی اما درون تهی
• مقایسه مداوم خود با دیگران
• عدم پذیرش انتقاد
• برتری‌جویی و رقابت منفی
• سخت‌گیری بیش از حد نسبت به خود

افراد با عزت نفس کاذب همواره چشم به موفقیت‌های دیگران دوخته‌اند و از هر لحاظی خودشان را در موقعیت مقایسه‌ای با دیگران قرار می‌دهند. افراد بدون عزت نفس علی‌رغم چهره قوی که از خودشان به دیگران نشان می‌دهند در تصمیم‌گیری‌های خود مصمم نیستند و مرتب دچار سردرگمی و شک هستند. 

آن‌ها فکر می‌کنند که انتخاب‌های اشتباهی انجام داده‌اند. فرق عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب چندان از بیرون مشخص نیست. زیرا افراد با عزت نفس کاذب نقاب بر چهره دارند. این افراد شاید از بیرون بسیار قدرتمند و مطمئن به نظر برسند؛ اما از درون احساس پوچی دارند و سعی می‌کنند آن را از دید دیگران پنهان کنند. 

نشخوارهای فکری منفی از دیگر ویژگی‌های افراد با عزت نفس کاذب است. این افراد به جای تمرکز بر روی نقاط قوت، تمام هم‌وغم خود را روی ضعف‌هایشان می‌گذارند.

چرا عزت نفس کاذب شایع‌تر از عزت نفس واقعی است؟

در دنیای امروز، عزت نفس سالم بیش از هر زمانی در معرض خطر قرار دارد زیرا افراد همواره در معرض تصاویر فیلتر شده از واقعیت قرار دارند. به همین دلیل شاهد گسترش عزت نفس کاذب که بر اساس امور ظاهری، مقایسه و تأیید بیرونی شکل گرفته است، هستیم. عوامل مختلفی بر این مهم اثرگذار است که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

اثر شبکه‌های اجتماعی بر شکل‌گیری عزت نفس کاذب

در پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام و تیک‌تاک، بیشتر افراد فقط لحظات زیبا، موفق و فیلترشده‌ی زندگی‌شان را به اشتراک می‌گذارند. این فضای نمایشی باعث می‌شود کاربران، مدام خودشان را با نسخه‌های «ویرایش‌شده»‌ی دیگران مقایسه کنند. در نتیجه، بسیاری برای مقابله با احساس ناکافی بودن، سعی می‌کنند ظاهری از عزت نفس بالا بسازند؛ ظاهری که ممکن است در تضاد کامل با حس درونی‌شان باشد. این سازوکار دفاعی، دروازه‌ای است به سمت عزت نفس کاذب.

فشارهای اجتماعی و استانداردهای غیرواقعی

از نگاه جامعه‌شناختی، در جوامعی که موفقیت را تنها در قالب پول، زیبایی، جایگاه اجتماعی یا قدرت تعریف می‌کنند، افراد برای پذیرفته شدن، به‌تدریج از خود واقعی‌شان فاصله می‌گیرند. فرد می‌آموزد که برای باارزش بودن، باید چیزی را که جامعه می‌خواهد نشان دهد؛ حتی اگر آن چیز واقعاً بخشی از هویت او نباشد. در نتیجه عزت نفس نه از درون، بلکه از نگاه دیگران شکل می‌گیرد.

خودشیفتگی جمعی و اشتباه گرفتن آن با عزت نفس

در فرهنگی که افراد تشویق می‌شوند خودشان را بزرگ‌تر از واقعیت نشان دهند، مرز بین عزت نفس سالم و خودشیفتگی تیره و تار می‌شود. بسیاری گمان می‌کنند اعتماد به نفس بالایی دارند فقط چون با صدای بلند صحبت می‌کنند یا خود را برتر می‌دانند؛ در حالی که این رفتارها گاه ریشه در ناامنی‌های درونی دارند، نه احساس واقعی ارزشمندی.

کاهش ارتباطات واقعی

ارتباطات انسانی عمیق یکی از پایه‌های اصلی عزت نفس سالم است، اما در زندگی دیجیتالی امروز، روابط انسانی به شدت سطحی شده‌اند. افراد ساعت‌های طولانی را در فضای مجازی می‌گذرانند، در حالی که ممکن است از داشتن یک گفت‌و‌گوی صمیمانه و واقعی محروم باشند. کسی که هزاران فالوئر دارد، ممکن است همچنان احساس تنهایی کند و این خلا، مستقیماً عزت نفس او را تضعیف می‌کند.

مقایسه اجتماعی و نظریه Festinger

بر اساس نظریه لئون فستینگر (Social Comparison Theory)، انسان‌ها هویت و ارزش خود را در مقایسه با دیگران می‌سنجند. اما در عصر مدرن، این مقایسه دیگر با افراد واقعی نیست، بلکه با «نسخه‌های زیباتر، موفق‌تر و فیلترشده‌ی دیگران» صورت می‌گیرد. این روند، نه تنها عزت نفس واقعی را تضعیف می‌کند، بلکه افراد را وادار به ساختن نسخه‌ای جعلی از خود برای اثبات ارزشمندی می‌سازد که دقیقا همان عزت نفس کاذب است.

تفاوت‌های کلیدی بین عزت نفس سالم و کاذب

جنبه	عزت نفس سالم	عزت نفس کاذب
منبع احساس ارزشمندی	درونی و پایدار – بر اساس شناخت و پذیرش خود	بیرونی و ناپایدار – وابسته به تأیید و تحسین دیگران
واکنش به انتقاد	پذیرش، یادگیری و اصلاح	انکار، دفاع افراطی یا عصبانیت
نحوه مواجهه با اشتباهات	اعتراف، مسئولیت‌پذیری و تلاش برای بهبود	پنهان‌کاری، سرزنش دیگران یا توجیه اشتباه
روابط اجتماعی	مبتنی بر احترام، صداقت و همدلی	رقابتی، نمایشی یا وابسته به تأیید دیگران
اعتماد به نفس	واقعی و متعادل – بدون نیاز به اثبات مداوم	اغلب افراطی یا ساختگی – برای پنهان‌کردن ناامنی درونی
پایداری در بحران‌ها	انعطاف‌پذیر، مقاوم و آگاه به نقاط قوت و ضعف خود	شکننده و آسیب‌پذیر – وابسته به شرایط و نظر دیگران
نگاه به خود و دیگران	واقع‌بینانه – پذیرش خود همراه با رشد و احترام به دیگران	یا خود را برتر می‌بیند یا مدام خود را با دیگران مقایسه و تحقیر می‌کند
هدف از موفقیت	رشد شخصی، تحقق توانایی‌ها	دیده شدن، جلب توجه و برتری‌جویی

تفاوت عزت نفس سالم، اعتماد به نفس و خودشیفتگی

جنبه	عزت نفس سالم	اعتماد به نفس	خودشیفتگی
منبع احساس ارزشمندی	درونی، بر پایه‌ی خودشناسی و پذیرش	بر اساس توانایی‌ها و تجربه‌های موفق	وابسته به تحسین و برتری‌جویی
نگاه به خود	واقع‌بینانه، پذیرش ضعف و قوت‌ها	باور به توانایی انجام کار	اغراق‌آمیز و برتر از دیگران
تعامل با دیگران	همدلانه و محترمانه	قاطع اما نه لزوماً عمیق	رقابتی، گاه تحقیرکننده
پایداری در موقعیت‌های دشوار	ثابت و متعادل	در حوزه‌های توانمندی بالا	شکننده و ناپایدار در مواجهه با شکست
واکنش به نقد	پذیرش و یادگیری	باور به اصلاح یا موفقیت بعدی	انکار و واکنش تدافعی شدید
احساس درونی	آرامش، ثبات روانی	احساس توانمندی	ناامنی پنهان، نیاز به برتری

اشتباهاتی که افراد با عزت نفس کاذب انجام می‌دهند

• خود بزرگ‌بینی به جای خودباوری: این دسته از افراد گمان می‌کنند نسبت به بقیه بهتر هستند و این تفکرشان ریشه در عزت نفس بالایشان دارد، اما در حقیقت عزت نفس سالم فاقد هرگونه مقایسه یا برتری‌جویی است.
• عدم پذیرش اشتباهات: افراد با عزت نفس کاذب بر این باورند که پذیرش اشتباه نشان دهنده‌ی ضعف آنها است. از این رو بعد از هر اشتباهی اقدام به انکار، توجیه یا انداختن تقصیر به گردن دیگران می‌کنند. باید دقت داشت که عزت نفس به معنای پذیرش مسئولیت اشتباه و درس گرفتن از آنها است.

• حالت بیش‌ از‌ حد دفاعی بودن: واکنش بیش از حد به انتقاد، گویای نداشتن امنیت درونی است. به همین دلیل است که افراد با عزت نفس کاذب با این شعار “من از خودم دفاع می‌کنم چون اعتماد به نفس دارم” رفتارهای پرخاشگرانه‌ای نسبت به انتقاد نشان می‌دهند.
• نیاز مفرط به تأیید دیگران: عزت نفس واقعی بی‌نیاز از تعریف، تحسین و تایید دیگران است. افراد با عزت نفس پایین وابسته به نظر دیگران هستند و هر عیب‌جویی ضربه روحی بزرگی به آنها وارد می‌کند.
• کنترل‌گری و سلطه‌طلبی: کنترل‌گری نشانه‌ی ترس و ناامنی درونی است، از این رو افراد با عزت نفس به دیگران حق انتخاب و استقلال می‌دهند. این تصور که کنترل همه‌ی امور و حتی زندگی شخصی دیگران نشان دهنده قدرت است، ریشه در عزت نفس کاذب دارد.
• بی‌توجهی به احساسات دیگران: افراد با عزت نفس کاذب با خود این باور را حمل می‌کنند که “احساسات بقیه مهم نیست، اولویت خودم هستم”، اما آنها از این مهم غافلند که عزت نفس سالم در کنار احترام به دیگران شکل می‌گیرد و هیچ وجه مشترکی با خودخواهی ندارد.

راهکارهای تقویت عزت نفس سالم

• شناخت و پذیرش خود: اولین قدم در راستای تقویت عزت نفس سالم پذیرش خود واقعی است. در واقع ما باید خودمان را با تمام نقاط ضعف و قوتمان بپذیریم. در این راستا می‌توانید هر شب قبل از خواب سه ویژگی مثبت خود را بنویسید و یا لیستی از موفقیت‌های کوچکتان تهیه کنید و هر روز آن را مرور نمایید.
• گفت‌و‌گوی درونی مثبت: لازم است که شیوه‌ی حرف زدن در مورد خودتان را تغییر دهید و محترمانه و دلگرم کننده با خود صحبت کنید. توصیه می‌شود وقتی ذهن شما شروع به گفتن جملات منفی همچون “تو عرضه نداری” کرد، شما بلافاصله آن جمله را با جملات مثبت‌تری همچون«من در حال یادگیری هستم و حق اشتباه دارم.» جایگزین کنید.
• نه گفتن رو یاد بگیر: عزت نفس یعنی ارزش قائل شدن برای نیازها و احساسات خودت، پس در مواقع لزوم باید از کلمه” نه ” استفاده کرد. اولویت‌های خود را مشخص کنید و در موقعیت‌های مغایر با آنها خود را فارغ از احساسات طرف مقابل وادار به” نه” گفتن کنید.

• مقایسه ممنوع: مقایسه با دیگران پیامدی جز تخریب عزت نفس ندارد. در واقع این عمل رشد را متوقف می‌کند. بهتر است بر روی موفقیت‌های خود تمرکز کنید و هر شب بنویسید که امروز چه قدمی برای بهتر شدن خود برداشته‌اید.
• شرکت در کارگاه‌های روانشناسی و رشد فردی: کارگاه‌ها با ایجاد یک فضای امن شرایطی را برای یادگیری، خودشناسی، شنیدن تجربه‌های دیگران، تمرین عملی مهارت‌ها (نه فقط تئوری)، دریافت بازخورد و افزایش انگیزه ایجاد می‌کنند. خوشبختانه کلینیک تخصصی دکتر شیرین‌زاده به صورت دوره‌ای کارگاه‌های مفیدی را برای افزایش عزت نفس سالم برگزار می‌کند.
• رزرو وقت مشاوره با روانشناس: گاهی نشانه های عزت نفس پایین یا کاذب ریشه در مشکلات جدی روانشناسی دارد که بدون دریافت مشاوره تخصصی عبور از آن امکانپذیر نیست.
• استفاده از منابع در دسترس: مطالعه کتاب و شنیدن پادکست می‌تواند به تقویت عزت نفس سالم کمک کند. در مقاله بهترین کتاب برای افزایش عزت نفس به این موضوع کامل پرداخته شده است.

چطور از عزت نفس کاذب عبور کنیم و عزت نفس سالم بسازیم؟

در ابتدا لازم است که نشانه‌های عزت نفس کاذب را شناسایی کنید. سپس بپذیرید که شما نیز همچون تمامی انسان‌ها آسیب‌پذیر هستید و قرار نیست همیشه قوی و محبوب باشید. در قدم بعدی طرز فکر خود را تغییر دهید تا به خودارزشمندی واقعی دست یابید. برای رهایی از تله‌های عزت نفس کاذب باید هویت مستقل و غیروابسته به دیگران را برای خودتان بسازید. یاد بگیرید که به جای واکنش‌های هیجانی، رفتاری آگاهانه و محترمانه داشته باشید.

فواید عزت نفس بالا

اکنون که درباره این که عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب چه تفاوتی دارند، صحبت کردیم به فواید عزت نفس سالم اشاره می‌کنیم. عزت نفس بالا می‌تواند بخشی جدایی‌ناپذیر از احساس خوب‌بودن و داشتن سلامت روانی مناسب باشد. شواهد مختلف عزت نفس بالا را با سلامت روانی بهتر و کیفیت زندگی بالاتر مرتبط می‌دانند. بر اساس تحقیقات سال ۲۰۲۲، عزت نفس کافی ممکن است منجر به بهبود موارد زیر شود:

روابط اجتماعی قوی و پایدار

عزت نفس بالاتر می‌تواند منجر شود که به دنبال ارتباط با افرادی باشید که به اندازه شما برای شخصیتتان ارزش قائل هستند. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش رضایت از رابطه شود. از سوی دیگر، عزت نفس بالا ممکن است بازیابی شخصیت پس از طردشدن در روابط را آسان‌تر از قبل نماید.

بهبود عملکرد در مدرسه

به عنوان یکی از نتایج طبیعی عزت نفس بالا، شما ممکن است احساس انگیزه و مشارکت بیشتری برای حضور در فعالیت‌های مختلف داشته باشید. بدین ترتیب حضور فعالانه‌تر احتمال موفقیت شما را افزایش می‌دهد. 

عملکرد در محل کار

عزت نفس بالا ممکن است روابط شما با همکاران را بهبود بخشد و این احتمال را بیشتر می‌کند که در مواجهه با چالش‌ها پایداری کنید، بنابراین ممکن است از شغل خود احساس رضایت بیشتری داشته باشید و در نتیجه موفقیت بیشتری را تجربه کنید.

رفتارهای ضداجتماعی

این که عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب چه تفاوتی دارند را در رفتارهای اجتماعی دو گروه می‌توان دید. عزت نفس بالا همچنین ممکن است باعث شود کمتر درگیر رفتارهای ضداجتماعی مانند اعمال زورگویی و خشونت باشید. افرادی که عزت نفس پایین‌تری دارند، ممکن است بیشتر از تاکتیک‌های تهاجمی برای جلب‌توجه یا قدرت نمایی اجتماعی استفاده کنند. 

نتیجه‌گیری

عزت نفس سالم به افراد کمک می‌کند تا با چالش‌ها بهتر مقابله کنند، روابط مؤثرتری داشته باشند و در مسیر رشد شخصی و حرفه‌ای خود با انگیزه بیشتری گام بردارند. از سوی دیگر، عزت نفس پایین سبب بروز اضطراب، احساس ناکارآمدی و دوری از فرصت‌های ارزشمند می‌شود. بنابراین، پرورش عزت نفس سالم نه‌تنها یک نیاز روان‌شناختی، بلکه ضرورتی برای رسیدن به زندگی رضایت‌بخش و متعادل است. با شناخت خود، پذیرش نقاط قوت و ضعف، تمرین مثبت‌اندیشی و دریافت حمایت از محیط می‌توان پایه‌های عزت نفس را محکم کرد. اگر درباره تفاوت عزت نفس سالم و عزت نفس کاذب سؤالی دارید می‌توانید آن را با ما به اشتراک بگذارید. 

سوالات متداول

۱- آیا عزت نفس قابل آموزش است؟

بله، با تمرین‌هایی مانند گفت‌و‌گوی درونی مثبت، تعیین اهداف واقع‌بینانه و خودشناسی می‌توان به افزایش عزت نفس در بزرگسالان رسید.

۲- آیا کودکی که عزت نفس پایینی دارد، در بزرگسالی هم همین‌طور خواهد بود؟

نه لزوماً. عزت نفس سالم می‌تواند در طول زندگی تغییر کند. در واقع این موضوع با مداخلات درست در هر سنی قابل بهبود است.

۳- چه سبک‌های فرزندپروری به رشد عزت نفس کمک می‌کنند؟

برای ایجاد عزت نفس سالم استفاده از سبک‌های حمایتی، محبت‌آمیز و در عین حال دارای چارچوب مشخص (مانند سبک مقتدرانه) مفید است.

۴- آیا عزت نفس بالا همیشه خوب است؟

عزت نفس سالم مفید است، اما عزت نفس بیش از حد یا کاذب ممکن است به خودبینی و نادیده گرفتن واقعیت‌ها منجر شود.

۵- آیا عزت نفس بالا همان خودشیفتگی است؟

مردم اغلب خودشیفتگی را به عزت نفس بسیار بالا مرتبط می‌کنند، اما شما می‌توانید بدون داشتن اختلال شخصیت خودشیفته یا هر گونه ویژگی خودشیفتگی، عزت نفس بالایی داشته باشید. اول، مهم است که بدانیم NPD چیزهای بیشتری نسبت به عزت نفس بالا دارد. افراد مبتلا به خودشیفتگی احساس برتری دارند و فانتزی‌های بزرگ یا اغراق‌آمیز در مورد توانایی‌ها و استعدادهای خود تصور می‌کنند. 

افراد خودشیفته توجه کمتری نسبت به احساسات دیگران و حس همدلی با آن‌ها دارند. علاوه بر این، در حالی که اغلب به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به NPD شخصیت مستقل و قوی دارند، آن‌ها ممکن است احساس درونی آسیب‌پذیری و ناامنی را تجربه کنند.

افراد خودشیفته در درون خود احساس پوچی و کمبود می‌کنند، در حالی که افراد دارای عزت نفس بالا چنین احساساتی درباره خودشان ندارند و برای خود ارزش قائل هستند. بر اساس تحقیقات سال ۲۰۲۰ که به بررسی نحوه تربیت کودکان با عزت نفس بالا می‌پردازد، تفاوت‌های متعددی بین کودکان دارای ویژگی‌های خودشیفتگی و کودکان با عزت نفس بالا وجود دارد.