طرحواره و طرحواره درمانی چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

طرحواره درمانی

طرحواره درمانی یاSchema therapy یک روش درمانی بسیار مناسب با رویکرد ترکیبی و نو است که توسط دکتر جفری یانگ ، کشف و طرح ریزی شده است. این رویکرد به شما کمک می کند تا اختلالات شخصیتی، رفتارهای ناکارآمد، باورهای نادرست و افکار منفی را بشناسید و آن را درمان کنید.

دکتر جفری یانگ با ترکیب کردن چندین درمان همانند گشتالت درمانی، شناختی و رفتاری توانسته است به طرحواره درمانی برسد و آن را به عموم عرضه کند.حال ممکن است از خود بپرسید که طرحواره درمانی چیست؟ در ادامه به این مبحث خواهیم پرداخت!

طرحواره درمانی چیست؟ طرحواره چیست؟

شما با استفاده از روش طرحواره درمانی ( Schema Therapy ) می توانید به راحتی در مشکلاتی که برای شما اعم از شخصیتی،عاطفی و روحی مزمن به وجود آمده را رفع کنید و در آن تغییراتی به وجود بیاورید.طرحواره درمانی صرفا برای درمان مشکلات شخصیتی به وجود آمده اما با گذر زمان تبدیل به راه حل مناسبی برای درمان احساسات، روابط، افکار و اختلالات خلقی شده است.

شما مطمئنا می توانید با استفاده از طرحواره درمانی اقدام به کاهش علائم مزمن کنید و همانند سابق یک رفتار مناسب  استاندارد داشته و علائم حاد را در خود کاهش دهید.

اگر بخواهیم طرحواره در تعریف کنیم می توانیم آن را مجموعه ای از باورها، افکار، احساسات و رفتارهایی که حول یک موضوع مشخص فعال می شود و کنترل فرد را در دست می گیرد ذکر کنیم. در واقع طرحواره لایه های مختلفی دارد. در پایین ترین بخش، هیجانات تخلیه نشده گذشته قرار می گیرد و در بخش های بالاتر به ترتیب، باورها، افکار، احساسات، رفتار و روابط میان فردی قرار دارد.

طرحواره ها چگونه شکل می گیرند؟

به هنگامی که شما نیازهای اصلی یک فرد در کودکی را نادیده بگیرید و خواسته های آن کودک و یا نوجوان را برآورده نکنید،در وجود آن فرد طرحواره های منفی رشد می کند،پس بهتر است تا آنجایی که می توانید برای کودک خود نیازهای عاطفی و خواسته های کودک را برآورده کنید تا زمانی که بزرگ شد با چنین مشکلاتی دست و پنجه نرم نکند و پا به سن گذاشت تبدیل به یک جوان سالم و امروزی شود بدون اینکه مشکلی داشته باشد و نخواهد مراحل طرحواره درمانی را طی کند.

نیازهای یک شخص کودک چیست و باید به چه نیازهایی جواب مثبت داد؟

  • کودک باید در کنار شما احساس امنیت کند.
  • باید بتوانید رفتارهای یک کودک را پیش بینی کنید.
  • کودک مطمئنا به عشق پدر و مادر نیاز دارد و دوست دارد در معرض دیده شدن قرار بگیرد.
  • باید فرزند خود را ستایش کنید.
  • هر چند که او یک کودک است اما هر از چند گاهی باید با او همدلی کنید.
  • زمانی که یک شخص کودک است نیاز به راهنمایی و پشتیبانی پدر و مادر دارد.
  • شما در هر مرحله ای از زندگی که باشید،مطمئنا احساسات و نیازهایی که دارید برای شما با ارزش است،پس از این جهت نیاز است که احساسات و نیازهای یک فرد در کودکی نیز معتبر شناخته شود!.

به هنگامی که طرحواره در وجود یک فرد جوانه می زند و پس از گذر زمان نه چندان زیاد فعال می شود،مطمئنا تمامی احساسات و افکار یک فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و پس از آن افکار ناکارآمدی سراغ این فرد خواهد آمد که قدم به قدم احساست فرد را منفی می کند و افراط را در وجود فرد پدید می آورد و پس از آن باید مراحل طرحواره درمانی را بگذراند.

معرفی انواع طرحواره ها در طرحواره درمانی

بر طبق نظریه طرحواره درمانی ، افراد دارای تله ها یا طرحواره های مختلفی هستند. هر کدام از این طرحواره ها اسامی خاص، مشخصات خاص و تاریخچه شکل گیری خاصی را دارند. در اینجا به معرفی رایج ترین آنها در افراد می پردازیم. انواع طرحواره ها شامل :

  • طرحواره محرومیت هیجانی
  • طرحواره رهاشدی
  • طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری
  • طرحواره انزوای اجتماعی
  • طرحواره نقص و شرم
  • طرحواره شکست
  • طرحواره وابستگی
  • طرحواره آسیب پذیری در برابر بیماری
  • طرحواره اطاعت
  • طرحواره ایثارگری
  • طرحواره بازداری هیجانی
  • طرحواره معیارهای سختگیرانه
  • طرحواره استحقاق
  • طرحواره خویشتن داری ناکافی
  • طرحواره تنبیه

در ادامه به توضیح هر کدام از طرحواره ها می پردازیم. این نکته را در نظر داشته باشید که آگاهی نسبت به یک طرحواره به معنای درمان آن نیست و لازم است فرآیند اصلاح رفتار، باورها، احساسات و روابط میان فردی توسط یک روانشناس خوب اجرا گردد.

  • طرحواره محرومیت هیجانی

یک شخص به هنگامی که احساس کند هرگز نیازهای او برطرف نمی شود،به اصطلاح دچار طرحواره محرومیت هیجانی می شود و باید مراحل طرحواره درمانی را پشت سر بگذارد. این نیازها ممکن است عاطفی،محبت،همدلی و حمایت باشد. در خانواده های بسیار سرد که عشق و محبت به اندازه به فرزندان داده نمی شود، معمولاً طرحواره محرومیت هیجانی شکل می گیرد.

  • طرحواره رها شدگی

شخص از اینکه توسط افراد دیگر که با آن ها روابط عاطفی برقرار کرده است ترک شود ، طرد شود و یا رها شود بسیار هراس دارد. گاهی اوقات این هراس درونی است و در ظاهر بروز نمی کند اما یک متخصص می تواند متوجه این مشکل شود. کتاب رهایم نکن در همین باره است. طرحواره رهاشدگی ممکن است خودش را به صورت ترس از تنهایی نیز نشان دهد. فرزندانی که در خانواده های معتاد، بی ثبات، بای پولار و بردرلاین و یا فرزندان طلاق، معمولاً دارای این مشکل هستند.

  • طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری

شخصی که طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری را دارد، همیشه از این می ترسد که دیگران به صورت عمدی از آن سوءاستفاده کنند. او مدام احتیاط می کند و در برابر رفتارهای دیگران گوش به زنگی بالایی دارد.

  • طرحواره انزوای اجتماعی

شخص فکر می کند نسبت به باقی جمع فرق دارد و جز این دنیا به حساب نمی آید. او سعی می کند از دیگران فاصله بگیرد و برای خود زندگی کند. در واقع شخصی که طرحواره انزوای اجتماعی دارد، خود را تافته جدا بافته می داند. این افراد جدا افتاده و با فاصله از دیگران و اجتماع زندگی می کنند.

  • طرحواره نقص و شرم

شخصی که دچار طرحواره نقص و شرم است همیشه به این فکر می کند که ممکن است دیگران از نواقص های او  با خبر شوند. طرحواره نقص و شرم همان چیزی است که در اصطلاج به آن مشکل اعتماد به نفس می گوییم. این افراد تصور می کنند که در جسم، شخصیت و یا روان خود دارای ایراد و اشکالی هستند و برای همین بابت این مشکل شرمنده و خجالت زده هستند. دلایل متعددی در شکل گیری طرحواره نقص و شرم وجود دارد. از ترتیب تولد فرزندان تا نحوه فرزندپروری والدین. معمولاً والدین بی ثبات، خشن، بی محبت، انتقادگر و سخت گیر، فرزندانی با این طرحواره را پدید می آورند. طرحواره درمانی برای این موضوع بسیار کارآمد است.

  • طرحواره شکست

این طرحواره باعث می شود تا شخص دست به کار و اقدام جدیدی نزند و فکر کند اگر اقدام جدیدی انجام دهید، به شکست منجر خواهد شد و نمی تواند همانند باقی افراد به موفقیت دست پیدا کند. این افراد معمولاً از اقدامات جدید اجتناب می کنند و شکست را همانند یک فاجعه غیرقابل پذیرش می بینند. افرادی که طرحواره شکست دارند، معمولاً طرحواره نقص و شرم نیز دارند.

  • طرحواره وابستگی

کسی که دچار طرحواره وابستگی شده است فکر می کند نمی تواند خودش به تنهایی کارهای خودش را انجام دهد و باید کسی کمکش کند که با طرحواره درمانی این مشکل رفع می شود. در واقع این افراد هویت و وجود و زنده ماندن خود را به شخص دیگری گرده زنده اند. آنها تصور می کنند که اگر دیگری در زندگیشان نباشد، دیگر زندگی برایشان امکان پذیر نیست. طرحواره وابستگی معمولاً در افرادی که گذشته پر فراز و نشیبی داشته اند و یا افرادی که بیش از حد به والدین خود وابسته بوده اند، بیشتر دیده می شود. همچنین افرادی که به طور ناگهانی در زندگی آنها یک اتفاق بزرگ و ناگوار رخ داده نیز، ممکن است این طرحواره را داشته باشند.

  • طرحواره آسیب پذیری در برابر بیماری

کسی که دچار طرحواره آسیب پذیری می شود به مرور زمان به این فکر می کند،قرار است یک فاجعه بزرگی رخ دهد و یا ضررهای هنگفتی به بار آورد.مشکلاتی نظیر مالی،جنایی،پزشکی و… که بسیار نادر است و شخص دچار توهم می شود.برای جلوگیری از این کار، اقدام به محافظ کاری و وسواسی می کند. گذشته از این، برخی از افراد دارای طرحواره آسیب پذیری در برابر بیماری ، از بیمار شدن به شدت می ترسند و در برابر هر خبر بیماری و یا ناراحتی جسمی خود یا دیگران، به شدت آشفته می شوند.

  • طرحواره اطاعت

به هنگامی که شخص منزوی است،فکر می کند اگر از دیگران اطاعت کند همه چیز به خوبی پیش می رود و از این جهت برای اینکه کسی او را ترک نکند اقدام به اطاعت از تمامی افراد می کند. این افراد معمولاً باج های زیادی در رابطه شان می کنند.

  • طرحواره ایثار

نیازی های دیگران را نسبت به نیازهای خود مهم تر می دانید و باقی افراد را در اولویت قرار می دهید که کاری بسیار اشتباه است و باید طرحواره درمانی صورت بگیرد. افرادی که دچار طرحواره ایثار هستند، بیش از حد به دیگران توجه می کنند و یا فداکاری های بیش از حدی خواهند داشت.

  • طرحواره بازداری هیجانی

شخص فکر می کند اگر نتواند جلوی احساسات خود از جمله خشم را بگیرد باعث کاهش اعتماد به نفس می شود و ممکن است جلوی جمع خجالت زده شود. افراد داری طرحواره بازداری هیجانی ، از با بروز احساسات مشکل دارند و سعی می کنند همواره احساسات خود را بکشند.

  • طرحواره معیارهای سختگیرانه

شخص فکر می کند که همیشه دچار مشکل است و باید بیشتر از قبل تلاش کند تا به خواسته هایش برسد و هر کاری را انجام می دهد،به این فکر می کند که درست صورت نگرفته است. طرحواره معیارهای سختگیرانه یا سرسختانه ، به معنای داشتن استانداردهای بسیار بالا است. این افراد معمولاً به خود و دیگران بیش از حد سخت می گیرند. همین موضوع سبب بر هم خوردن تعادل روابط آنها و یا انتقادهای زیاد از دیگران می شود.

  • طرحواره استحقاق

به هنگامی که یک شخص به چیزی فکر می کند،بلافاصله باید آن را انجام دهد و یا به آن عمل کند،صرف نظر از اینکه چه عواقبی در پی خواهد داشت. او فکر می کند همه جا حق دارد و خود را محق می داند. افرادی که طرحواره استحقاق دارند معمولاً در دوران کودکی، بیش از حد به آنها بها داده شده است. به بیانی دیگر لای پر قو بزرگ شده اند و خود را بسیار مهم و خاص می پندارند.

  • طرحواره خویشتن داری ناکافی

شما زمانی که دچار طرحواره خویشتن داری ناکافی می شوید، نظم در زندگی شما جایی ندارد. همچنین شما نمی توانید تکانه هایی که از جانب دیگران وجود دارد را بدون پاسخ بزارید. برخی از افرادی که طرحواره خویشتن داری ناکافی دارند، نمی توانند خواسته های خود را به تعویق بیاندازند. انها به هر خواسته ای فوری پاسخ می دهند و محدودیتی را نمی پذیرند.

  • طرحواره تنبیه

اگر کسی دچار طرحواره تنبیه شود،همیشه به این فکر می کند که خطاکاران و گناه کاران باید به شدت مجازات شوند و این گونه افراد به مرور زمان به افراد سخت گیر و بی گذشت شبیه می شوند. همچنین افراد دارای طرحواره تنبیه ، در صورتی که از طرف اطرافیان او خطایی سر بزند، فرد مقابل و خاطی را با زبان یا رفتار تنبیه می کنند.

آنها در خصوص خود نیز تنبیه گرانی سختگیر هستند. آنها همیشه فکر می کنند که لازم است در صورتی که اشتباهی انجام دهند، خود را سرزنش و یا تنبیه کنند.

تفاوت طرحواره ها و تشخیص افتراقی طرحواره ها

حوزهدلیل شکل گیرینام طرحوارهتوضیحات طرحواره
حوزه بریدگی و طرد

فرزندپروری به گونه ای بوده که دلبستگی ایمن شکل نگرفته است بنابراین کودک نیازهایی مانند امنیت، ثبات، محبت، و پذیرش را نداشته است. ناکامی در دلبستگی ایمن رخ داده است

 

رهاشدگی / بی ثباتی

در کودکی رهاشده است بنابراین اکنون نیز نگران رهاشدن است.

بی اعتمادی / بدرفتاری

در کودکی افراد نزدیک زندگی به او احساس امنیت نداده اند، بنابراین اکنون نیز فکر می کند هر شخصی نیت سویی دارد و مدام نگران به هم خوردن امنیت است و به دیگران مشکوک است. مشکل در اعتماد به دیگران دارد.

محرومیت هیجانی

در کودکی به اندازه کافی محبت نگرفته است بنابراین اکنون مدام دچار افسردگی، اضطراب شده و یا این موارد به شکل بیماری های روان تنی بروز می کند. احساس محرومیت از محبت، همدلی و … دارد

نقص / شرم

از آنجایی که در کودکی شرایط با ثبات، امن و یا محبت و پذیرش نداشته است، احساس می کند عیب و ایرادی دارد و از این بابت شرمگین، مضطرب و یا احساس گناه دارد.

انزوای اجتماعی

در کودکی خانواده او را نپذیرفته اند، بنابراین وقتی در خانواده جایی نداشتی، احساس می کند در جامعه و سایر جمع ها هم جایی ندارد و احساس جدا افتادگی و انزوا دارد.

حوزه عملکرد و خودگردانی مختلفرزندپروری به گونه ای بوده است که احساس کفایت، ارزشمندی و هویت فردی قوی به درستی شکل نگرفته است . عاملی این موضوع ناکامی در ابراز وجود بوده استوابستگی / بی کفایتی
چون فرد احساس کفایت و هویت ندارد، وابستگی شدیدی دارد.
آسیب پذیری نسبت به ضرر و بیماری
چون کفایت و توانمندی در خود نمی بینید، مدام نگران اتفاقات در زمینه بیماری، خطر و .. است
گرفتار / خویشتن تحول نیافته
فرد آرزوها، خواسته، ارزش ها و … خود را نمی شناسد و گویی شکوفا نشده است.
شکست
ترس شدید از شکست دارد چون شکست خوردن با احساس بی کفایتی شدید در او همراه است
حوزه محدودیت مختل( محدودیت های درست و به جا در رشد وجود نداشته است )خویشتن داری و خودانضباطی ناکافی
هیچگونه ناکامی را نمی تواند تحمل کند و ظرفیت کمی برای بازداری خواسته ها دارد
استحقاق / بزرگ منشی
خود را برتر و بزرگتر از دیگران می داند و از حقوق ویژه ای می خواهد برخوردار باشد
حوزه دیگر جهت مندیفرزندپروری به گونه ای بوده است که کودک توانایی بروز و بیان هیجانات، خواسته ها و نیازهایش را نداشته است. او ابراز وجود خود را قربانی کرده است در واقع سرکوب هیجانی و نیازها شکل گرفته.ایثار
او داوطلبانه به دنبال برآورد کردن نیازهای دیگران و قربانی کردن خود است.
اطاعت
او از پیامدهای تصمیمات می ترسد بنابراین اراده خود را به دست دیگران می سپارد تا دیگران تصمیم بگیرند و او تنها اطاعت کند.
تاییدطلبی
او نیازهای حقیقی خود را فدا می کند تا توجه و تایید دیگران را بگیرد. ممکن است به دنبال مقام و شهرت و زیبایی و تایید اجتماعی هم باشند.
حوزه گوش به زنگی و بازداریخانواده غالباً درگیر مسائلی مانند پیشرفت، کمالگرایی، سرکوب و عدم ارضا نیاز به تفریح و خودانگیختگی وجود داشته است بنابر این لذت و دلبستگی قربانی شده استتنبیه
او به دنبال تنبیه خود یا دیگران در صورت اشتباه است.
بازداری هیجانی
او نگران بروز هیجانی است چرا که بروز هیجان را سبب آسیب به دیگران و یا به دردسر افتادن می داند. او اغلب منطقی یا بیش از حد منطقی است.
معیارهای سرسختانه
فرد به شدت استانداردهای بالا دارد تا احساس ناکافی بودن را جبران کند و مورد انتقاد دیگران قرار نگیرد.
منفی گرایی / بدبینی
فرد همواره جنبه‌های مثبت را نادیده می‌گیرد و تنها جنبه‌های منفی را می‌بینید، دائما شکایت می کند.

 

در برابر طرحواره ها چگونه واکنش نشان می دهیم؟

برخی اوقات ممکن است شما با سبک های مختلفی جهت مقابله به عوامل درد و ناراحتی که طرحواره باشد رو به رو شوید. در واقع ما به این شیوه ها سعی می کنیم با طرحواره ها و دردهایی که برایمان به ارمغان می آورد روبرو شویم.  به طور کلی در برابر فعال شدن تله های زندگی ، ما یکی از سه شیوه زیر را استفاده می کنیم. در برخی از مواقع، ممکن است از این شیوه های برای فعال نشدن تله رهاشدگی استفاده کنیم:

سبک های مقابله ای در طرحواره ها و طرحواره درمانی
افراد دارای طرحواره، بنا به سبک رشدی، خلق و خو و تجربیات دوران کودکی، در شرایط مختلف یکی از این سه سبک را در برابر طرحواره های ناسازگار از خود نشان می دهند.
  • تسلیم شدن

برخی اوقات شما تسلیم مسائل دروغینی می شوید و جوری عمل می کنید که آن ها حقیقت دارند اما همانگونه که ذکر شد صرفا یک مسائل دروغین و خیالی است که در ذهن شما ایجاد شده است.

  • اجتناب

مطمئنا شما برای اینکه از طرحواره رها یابید به دنبال راه هایی برای آن خواهید بود و طرحواره درمانی را آغاز کنید.

  • جبران افراطی

طرحواره ممکن است شما را به سمت کارهایی سوق دهد و شما با مخالفت کردن آن تلاش برای انکار آن قصد رها سازی خود را دارید و می توانید به خوبی طرحواره درمانی را آغاز کنید.

به هنگام فعال شدن طرحواره در وجود یک فرد،ممکن است خلق و خوی یک فرد تغییرات بسیار زیادی را به خود ببیند و در احساسات فرد تاثیر زیادی بگذارد که به طرحواره درمانی نیاز داشته باشد.

به هنگامی که چنین مشکلاتی برای یک شخص پیش می آید و مشکلات بر روی فرد تاثیر می گذارد،شخص وارد مود – Mode های مختلفی می شود.

طرحواره درمانی چگونه انجام می شود؟

به هنگامی که طرحواره درمانی صورت می گیرد،به معنی حذف آن ها از زندگی نیست و بلکه طرحواره همیشه در وجود افراد باقی می ماند اما شما با طرحواره درمانی می توانید آن را کمتر کنید و نسبت به رفتار بزرگسالانه خود یک تجربه سالم را به دست آورید. طرحواره درمانی یک شیوه درمانی پیچیده است که الزاماً لازم است توسط یک متخصص روانشناس دارای تجربه انجام شود.

رابطه درمانی در طرحواره درمانی اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع ممکن است در جلسه، طرحواره های مراجع سبب مداخله در فرآیند بهبود شود. فرآیند طرحواره درمانی از مراحل زیر تشکیل می شود:

  • شنیدن داستان زندگی مراجع و شکایت های اصلی او در ندگی
  • ارزیابی و شناسایی طرحواره های فرد
  • توضیح متد طرحواره درمانی و شیوه کاری
  • قرار داد بستن و تعهد در این خصوص
  • انتخاب طرحواره مناسب برای شروع فرآیند
  • شناسایی شیوه های مقابله با طرحواره و همینطور در آودن باورهای مرکزی
  • تخلیه خاطرات و هیجانات تخلیه نشده کودکی
  • اصلاح افکار خودآیند منفی ، احساسات ناکارآمد و شیوه های متناسب مقابله ای
  • تغییر روابط میان فردی سمی و بیمارگونه
  • حمایت از مراجع برای عدم بازگشت و یا فعال شدن شدید طرحواره

به طبع در طول فرآیند ممکن است از تکنیک های رفتاری و شناختی نیز استفاده شود.

تکنیک های طرح واره درمانی چگونه اجرا می شود؟

برای استفاده از تکنیک های طرحواره درمانی ، در ابتدا لازم است یک درمانگر مناسب و آشنا با درمانهای موج سوم پیدا کنید. پس از شرح حال گیری و انجام تست طرح واره یانگ ، لیستی از طرح واره فرد تهیه می شود. کلیات طرح واره درمانی برای او توضیح داده شده و در نهایت با انتخاب یکی از طرح واره هایی که به مشکل فرد نزدیک است، درمان آغاز می شود. از آنجایی که طرح واره های ناسازگار فرد را در چهار بعد رفتاری ، شناختی ، هیجانی و بین فردی درگیر می کند، تکنیک های طرحواره درمانی با محوریت این چهار مورد انتخاب می شود

. در واقع تمامی تکنیک های طرحواره درمانی از روشهای درمان شناختی رفتاری (CBT) ، گشتالت (Gestalt) ، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) و نظریه های شی استفاده می کند. طرح واره درمانگر با توجه به نوع طرح واره و همینطور منطق گرایی یا احساس گرایی مراجع، تکنیک های طرح واره درمانی را اجرا می کند.

کاربردهای طرحواره درمانی در اضطراب ، افسردگی و اختلالات شخصیت

طرح واره درمانی در تمامی شاخه های مرتبط با سلامت روان کاربرد وسیعی دارد. برای نمونه در اضطراب های مزمن، افسردگی ، اختلالات شخصیت ، تعارضات زوجین ، فرزند پروری ، مشاوره پیش از ازدواج ، وسواس ، فوبیاها و …. می توان از این روش درمانی استفاده کرد. هر چند در بخشی از حوزه ها کاربرد بهتری داشته که در سطوح پایین تر توضیح می دهیم:

اضطراب های فردی

همانطور که ذکر شد، طرح واره ها سبب می شود که برداشت فرد در موقعیت های زندگی نادرست باشد. این برداشت های نادرست سبب مشکلات در روابط میان فردی و همینطور موقعیت های مختلف شده، و فرد را دچار اضطراب می کند. برای مثال فردی که دچار طرحواره بی ارزشی است همواره فکر می کند نمی تواند از پس مسئولیت های جاری زندگی و یا سغلی بر بیاید.

این موضوع سبب می شود که هر وقت مسئولیتی به او داده می شود و یا در زندگی به مشکلی کوچک بر می خورد، دچار اضطراب شود. چون او با یک پیش فرض از کودکی که به او می گوید تو عرضه نداری و یا همیشه شکست میخوری زندگی می کند.

اضطراب مداوم و یا مزمن

همچنین یکی از نشانه های داشتن این مشکل در فرد، اضطراب های مداوم و یا مزمن است. در واقع وقتی طرحواره بسیار قوی باشد، فرد اضطراب های قدرتمندی را تجربه می کند. البته این نکته قابل ذکر است که طرحواره ها در وجود هر شخصی متفاوت عمل می کنند. به بیانی دیگر هر شخصی که اضطراب دارد حتماً اسکیما ندارد و یا هر شخصی که اسکیما دارد حتماً دچار اضطراب نخواهد شد. اما معمولاً طرحواره هایی مانند رهاشدگی ، نقص و شرم و معیارهای سرسختانه ، سبب بروز اضطراب در فرد می شود.

درمانگر با شناسایی ریشه های اضطراب فرد ، به دنبال شناسایی طرحواره های ناسازگاری است که سبب اضطراب های مداوم می شود. در نهایت طرحواره درمانگر با کار کردن روی طرحواره های اضطراب زا، اضطراب ها، ترس ها و استرس های فرد را به طور چشمگیری کاهش می دهد.

طرحواره درمانی در درمان افسردگی

همانطور که در خطوط بالا ذکر شد، طرحواره ها در دراز مدت روابط فرد و همینطور احساسات او را تحت تاثیر قرار می دهد. این موضوع سبب می شود که فرد در رویدادهای مختلف، احساسات منفی را بیشتر تجربه کند. تجربه احساساتی مانند یاس، شکست، دودلی ناشی از انتخاب های نادرست ( که انتخاب ها نیز می تواند ناشی از طرح واره باشد) و … سبب بروز افسردگی می شود.

یکی دیگر از عوامل که سبب افسردگی می شود. همان طرح واره های اضطراب زا می باشد. این نکته را در نظر داشته باشید که اضطراب های طولانی مدت و حل نشده، سبب بروز افسردگی در فرد می شود. در واقع خشم فرد از دیگران، و یا خشم فرد از ناتوانی های خود ( که این ناتوانی ها هم ناشی از طرح واره است )؛ سبب احساس ناکارآمدی و بی ارزشی شده و فرد را به حیطه افسردگی می کشاند.

طرحواره درمانی و کاربرد آن در اختلالات شخصیت

درمانگران این شاخه معتقدند که ریشه اختلالات شخصیت، داشتن چندین طرحواره است که با یکدیگر همپوشانی پیدا کرده اند و سبب شکل گیری مشکلات شخصیتی پایدار برای فرد شده است. طرحواره درمانگر هایی که بر روی اختلالات شخصیت کار می کنند با شناسایی طرح واره هایی که سبب پیدایش اختلال شخصیت خاص شده اند، سعی در درمان اختلال شخصیت می کنند.

تقریباً تمامی پژوهش ها در کارآمدی این روش صحه گذاشته اند. علی الخصوص پژوهشهای متعدد بر موثر بودن طرحواره درمانی برای اختلال شخصیت مرزی ( Borderline ) صحبت به میان می آورند. با تعدیل شدن طرح واره های فرد، رفتارها و باورهای جدیدی برای مراجع شکل می گیرد که سبب کنترل اختلال شخصیت می شود.

طرحواره درمانی برای زوجین

طرحواره ها چنین عمیق هستند که گاهی از اوقات و به طور ناخودآگاه در تصمیم گیری های فرد دخیل هستند. یکی از این موارد انتخاب همسر است. در واقع افرادی که دچار طرح واره های ناسازگار هستند، همسرشان توسط طرح واره هایشان انتخاب می شود. مثلاً فردی که طرح واره بی ارزشی دارد، به طور ناخودآگاه دست به انتخاب همسری می زند که از او بسیار پایین تر باشد. چرا که او خود را لایق زندگی کردن با فردی بالاتر از خود و یا همسطح خود نمی داند.

گذشته از این موضوع، طرح واره های فردی سبب مشکلات بین زوجین می شود. این مشکلات ناشی از تداخل طرحواره دو نفر در رابطه است. مثلاً فردی که طرح واره رهاشدگی دارد از اینکه همسرش از او فاصله بگیرد( حتی اگر این فاصله منطقی و کوتاه مدت باشد) به شدت دچار اضطراب شده و نسبت به همسرش ایراد می گیرد. حال اگر همسر این فرد نیز دچار طرح واره دیگری مانند طرح واره نقص و شرم باشد، هر انتقادی را توهین تلقی کرده و واکنش تندی نسبت به تذکر همسرش نشان خواهد داد.

طرح واره درمانگر زوجین، با بررسی نقاط اختلاف زوحین، به طرح واره های ناسازگار هر کدام از طرفین پی برده و سعی در ارائه چگونگی تعامل با طرحواره های آنها می کند. در برخی از مواقع، و در صورتی که طرحواره های هر دو طرف شدت بالایی داشته باشد، زوجین با شرکت در جلسات درمانی فردی؛ به غیر فعال کردن طرحواره های خود می پردازند.

سایر مقالات مرتبط

انتخاب روانشناس و رویکرد
نمی‌دانید چه مشکلی دارید؟ و یا چه روانشناس و رویکردی مناسب شماست؟

2 پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


نیاز به پشتیبانی دارید؟
×
پشتیبانی در واتساپ
پشتیبانی در تلگرام