حرمت نفس چیست؟

وقتی از خودمان می‌پرسیم «حرمت نفس چیست؟» وارد یکی از بنیادی‌ترین مباحث روانشناسی و رشد فردی می‌شویم. حرمت نفس به معنای احساس ارزشمندی و باور لیاقتمان برای دریافت احترام، موفقیت و محبت است. علم روانشناسی حرمت نفس را پایه‌ای برای سلامت روان می‌داند. افراد با حرمت نفس بالا در روابط انسانی، محیط کار و حتی در تصمیم‌گیری‌های شخصی عملکردی متعادل‌تر و سالم‌تر از خود نشان می‌دهند. در نقطه‌ی مقابل عدم وجود این احساس درونی سبب بروز اضطراب، افسردگی، وابستگی ناسالم به دیگران و ناتوانی در ابراز احساسات واقعی می‌شود. باید پذیرفت در جهان امروز که مقایسه و قضاوت‌ها بیش از پیش رواج یافته‌اند، حرمت نفس بالا مانند سپر درونی در برابر فشارهای روانی عمل می‌کند. در ادامه اهمیت این احساس درونی بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ویدئو حرمت نفس

حرمت نفس چیست؟

حرمت نفس همان ارزشی است که انسان‌ها در درونشان نسبت به خود قائل هستند. سایت معتبر “verywellmind” ، اهمیت داشتن حرمت نفس را اینگونه بیان می‌کند.

“Having healthy self-esteem can influence your motivation, your mental well-being, and your overall quality of life. However, having self-esteem that is either too high or too low can be problematic. Better understanding what your unique level of self-esteem is can help you strike a balance that is just right for you”

«داشتن حرمت نفس سالم می‌تواند بر انگیزه، سلامت روان و کیفیت کلی زندگی شما تأثیر بگذارد. با این حال، داشتن حرمت نفس بسیار بالا یا پایین می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. درک بهتر سطح منحصر به فرد حرمت نفس می‌تواند به شما کمک کند در نقطه تعادلی که مناسب شما است قرار گیرید».

برخلاف تصور عمومی، اعتماد به نفس بالا یا موفقیت ظاهری نمی‌تواند نشان دهنده‌ی حرمت نفس بالا باشد. ما مراجعین بسیاری داشته‌ایم که در ظاهر اعتماد به نفس بالایی داشته‌اند، اما در درون احساس بی‌ارزشی و ناتوانی می‌کردند. نظریه‌پردازان بزرگی همچون کارل راجرز و ناتانیل براندن، حرمت نفس را جزو نیازهای اساسی انسان دانسته‌اند. براندن معتقد بود که حرمت نفس متشکل از دو مؤلفه اصلی است: احساس شایستگی در مقابله با چالش‌های زندگی و احساس شایستگی برای شاد بودن و مورد احترام واقع شدن. براندن معتقد بود که این دو مؤلفه نه‌تنها پایه‌های حرمت نفس را می‌سازند، بلکه برای داشتن زندگی‌ای رضایت‌بخش، ضروری و اجتناب‌ناپذیر هستند. از نظر او انسان‌ها بدون حرمت نفس، در معرض احساس بی‌ارزشی، اضطراب مزمن و ناتوانی در برقراری روابط سالم و موفقیت‌آمیز قرار دارند.

حرمت نفس چیست؟ بر اساس گفته‌های انجمن روان‌شناسی آمریکا، حرمت نفس به خود به معنای توجه سالم و درست به شخصیت، ارزش‌ها و حیثیت خودمان است که به عنوان معیاری برای سنجش ارزش خود شناخته می‌شود. جودیت زکسون، مؤسس و مدیر بالینی گروه روانشناسی زکسون می‌گوید: حرمت نفس به قدردانی از هویت شما به عنوان یک فرد نیاز دارد. این موضوع بر ارزش‌ها، احساسات، افکار، رفتارها و تعهدات شما تأثیر زیادی دارد.

اگر شما هم می‌خواهید تا گرفتار احساس بی‌ارزشی، اضطراب مزمن و ناتوانی در برقراری روابط سالم نشوید، حتما از یک روان درمانگر و مشاور خبره کمک بگیرید. مجموعه دکتر شیرین زاده، یک کلینیک تخصصی روانشناسی تهران است که به صورت حضوری و آنلاین می‌توانید از خدماتش استفاده کنید.

اگر نیاز به یک روانشناس آنلاین دارید در جلسه ارزیابی شرکت کنید 🙂

فرم جلسه ارزیابی

پادکست صوتی حرمت نفس

نشانه‌های کمبود حرمت نفس

نمود بیرونی حرمت نفس چندان واضح و شفاف نیست که به راحتی بتوان آن را تشخیص داد. با این وجود نشانه‌های این احساس درونی را می‌توان این گونه بیان کرد.

خودانتقادی شدید و دائمی

افراد با حرمت نفس پایین به طور مداوم صدایی در درون خود می‌شوند که آنها را قضاوت می‌کند و به آن ها حس ناکافی بودن می‌دهد. صداهایی همچون «من کافی نیستم.»، «همه از من بهتر هستند» و…

وابستگی بیش از حد به تأیید دیگران

نیاز به تایید دیگران از دیگر نشانه‌های کمبود حرمت نفس است. به طور مثال بسیاری از مراجعین ما که به این مشکل مبتلا بودند به طور مداوم برای جلب رضایت دیگران تن به کارهایی می‌دادند که دوست نداشتند. در واقع آنها قدرت “نه” گفتن نداشتند و همین امر آزادی آنها را در انتخاب سلب کرده بود.

ترس از شکست یا حتی تلاش نکردن

برای این دسته از افراد شکست به اندازه‌ای سخت است که ترجیح می‌دهند خود را از رشد و تجربه‌های جدید محروم کنند. به طور مثال یکی از مراجعین ما در نقاشی استعداد خارق العاده‌ای داشت، اما همیشه این جملات را در مورد خودش تکرار می‌کرد: «من هنرمند نیستم» یا «چه کسی نقاشی‌های من را جدی می‌گیرد؟».

ناتوانی در دفاع از خود

افرادی که فاقد حرمت نفس هستند به طور مداوم مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. آنها در برابر بی‌عدالتی که به آنها تحمیل می‌شود، سکوت می‌کنند. بسیاری از مراجعین ما تن به اضافه‌کاری اجباری می‌دانند، چون نمی‌توانستند خواسته رئیس یا همکارانش را رد کند.

مقایسه مداوم با دیگران

وقتی حرمت نفس پایین باشد، فرد در یک چرخه مقایسه باطل قرار می‌گیرد و احساس می‌کند از دیگران عقب افتاده است. کسی که بعد از دیدن پست‌های فضای مجازی احساس بی‌ارزشی می‌کند در این دسته قرار دارد.

حرمت نفس سبب می‌شود از مقایسه زندگی خود با دیگران دست برداریم. این موضوع در دنیای دیجیتال امروز از اهمیت زیادی برخوردار است. مقایسه مدام با افراد در پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک بیداد می‌کند. هنگامی که ما دارای سطح پایینی از حرمت نفس هستیم، تمایل به مقایسه اجتماعی بیشتری داریم. این باعث می‌شود احساس بدتری نسبت به خودمان داشته باشیم، به‌اندازه کافی خوب نباشیم و دستاوردهایمان را به حداقل برسانیم.

چگونه حرمت نفس خود را تقویت کنیم؟

گفت‌وگوی درونی مثبت را جایگزین انتقاد درونی کنید

بهتر است از کلمات منفی یا تحقیرآمیز برای توصیف خود استفاده نکنید. ما در گروه درمانی عزت نفس خود تاکید می‌کنیم که بعد از هر بار قضاوت خودتان، مکث کنید و جملات مثبت را جایگزین جملات منفی نماید. به طور مثال به جای «همیشه خراب می‌کنم»، بگویید «اشتباه کردن بخشی از مسیر یادگیری است».

شرکت در کلاس های عزت نفس به شما کمک می‌کند تا حرمت نفس بیشتری داشته باشید. همچنین دوست داشتن خود را در اولویت قرار می‌دهید.

ثبت نام در کلاس اعتماد به نفس و عزت نفس کمک زیادی به شما می کند 🙂

ثبت نام در کلاس

خودشناسی را جدی بگیرید

نقاط قوت، ضعف، ارزش‌ها و باورهای خودتان را بشناسید تا تحت تاثیر انتقاد دیگران آسیب نبینید. توصیه ما به مراجعین این است که هر شب در یک دفترچه سه ویژگی مثبت خودشان را بنویسند.

زندگی آگاهانه در تمام جنبه‌ها باعث بهبود حرمت نفس افراد می‌شود. ذهن‌آگاهی دیدگاه خوبی درباره این که آیا در قالب باورها و چارچوب‌های خودمان زندگی می‌کنیم یا این که نقاب بر چهره زده‌ایم و مرتب به خودمان دروغ تحویل می‌دهیم. آیا فرد دروغینی که از خودمان ساخته‌ایم باعث شده است اطرافیان ما را تحسین کنند. در زندگی شخصی نیز بهتر است، مانند رانندگی گاهی اوقات کمی مکث کنیم و رفتارهای خودمان را زیر ذره‌بین بگذاریم. 

آیا کاری که به آن علاقه داریم را انجام می‌دهیم یا این که صرفا برای گذران زندگی کار می‌کنیم؟ آیا سمت علایق خودمان می‌رویم؟ دقت نمودن به این نکات باعث می‌شود که اگر به بیراهه می‌رویم هر چه زودتر آن را تشخیص دهیم و چاره‌ای برای آن پیدا کنیم. به‌منظور ارتقای حرمت نفس لازم است بدانیم کارهایی که انجام می‌دهیم درست هستند یا خیر. ذهن‌آگاهی شما را با نقاط ضعف و اشتباه‌هایتان آشنا می‌سازد و به‌سوی مسیر درست سوق می‌دهد. 

تعیین مرزهای سالم

خود را در اولویت قرار دهید و با “نه” گفتن به موقع مانع از سوءاستفاده دیگران شوید. به طور مثال اگر تمایلی به حضور در یک مهمانی را ندارید، خیلی مودبانه عذرخواهی کنید و درخواست اطرافیان را رد نمایید.

مراقبت از جسم و روان

حرمت نفس فقط ذهنی نیست بلکه رابطه‌ی تنگاتنگی با وضعیت فیزیکی بدن دارد. خواب کافی، تغذیه سالم، ورزش منظم و حتی آراستگی ظاهری به شما کمک می‌کنند باور کنید که ارزشمند هستید. حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی یا فعالیت بدنی در طول روز می‌تواند این احساس را در شما افزایش دهد.

احترام‌گذاشتن به خود یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانیم در حق خودمان انجام دهیم. این بدان معناست که غذاهای سالم بخوریم، رژیم بگیریم، ورزش کنیم و از این طریق برای سلامت روح و جسم خود ارزش قائل شویم. با کارهایی مانند کتاب‌خواندن نیز می‌توانیم از لحاظ روحی خود را تقویت کنیم. این کار ورژن بهتری از شما می‌سازد که به‌سادگی در برابر ناملایمات تسلیم نمی‌شود. پرانرژی بودن و انجام فعالیت‌های مختلف زمینه مناسبی را برای بهبود حرمت نفس شما انجام می‌دهد. 

با این کار بهتر می‌توانیم زندگی خود را کنترل نماییم. لازم است زمانی که وظایف و مسئولیت‌های خود را درست و اصولی انجام می‌دهیم منتظر تأیید و تحسین دیگران نباشیم. باید خودمان، خودمان را تحسین کنیم و برای خوب پیش رفتن کارها پاداش در نظر بگیریم. ما چگونه با اشتباهی که دوستمان انجام می‌دهد برخورد می‌کنیم؟ در حق خودمان نیز باید همان کارها را انجام دهیم. با حرف‌های بد و منفی خود را سرزنش نکنیم. باید رفتار ما با خودمان همان‌طوری باشد که دیگران را راهنمایی می‌کنیم. 

ترک مقایسه و پذیرش منحصر به فرد بودن خود

به‌جای تمرکز بر دیگران، مسیر خودتان را بشناسید و به رشد شخصی خود تمرکز کنید. ما همواره به مراجعین خود توصیه می‌کنیم دفترچه‌ای مخصوص پیشرفت‌هایشان داشته باشند و موفقیت‌هایشان را در آن ثبت کنند.

تعیین اهداف کوچک و قابل دسترس

برای ساخت حس ارزشمندی از قدم‎های کوچک استفاده کنید. این امر با تعریف اهداف قابل تحقق و کوچک امکانپذیر است. به طور مثال صرف ده دقیقه برای مطالعه می‌تواند احساس شما به خودتان را تغییر دهد.

به دنبال کافی بودن باشیم تا کامل بودن

اینکه دوست داریم فردی کامل و بی‌عیب‌ونقص باشیم، امری محال است. افراد با حرمت نفس پایین همیشه سعی در کامل‌بودن دارند. به همین خاطر چارچوب‌هایی برای خودشان می‌سازند که بیشتر از منفعت برایشان ضرر دارد. این افراد چون فکر می‌کنند با یک اشتباه آبرویشان می‌رود و ارزش آن‌ها پایین می‌آید، مدام برای کامل‌بودن تلاش می‌کنند. با این حال، راه حل بهبود حرمت نفس چیست؟

در این خصوص نباید زیادی به خودمان سخت بگیریم. کافی است بپذیریم که انسان هستیم و ممکن است مرتکب هر اشتباهی شویم. اشتباه‌کردن اصلاً چیز بد یا زشتی نیست. از هر اشتباهی می‌توان درس‌ها‌ی جدیدی یاد گرفت و آن را جبران نمود. اگر حرمت نفس سالمی داشته باشید به‌سوی تکامل و بهتر شدن حرکت می‌کنید نه کامل‌شدن. افراد با حرمت نفس پایین در صورتی که چیزی برایشان به حد کافی دستاورد نداشته باشد، عذاب زیادی می‌کشند، زیرا هیچ اعتقادی نسبت به پیشرفت و ترقی ندارند. آن‌ها حتی در صورت بیماری نیز باید کاری انجام دهند، در غیر این صورت حس پوچی و بی‌مصرف بودن دارند.  

مسئولیت پذیر باشیم

نقش مسئولیت‌پذیری در بهبود حرمت نفس چیست؟ اگر در زمینه وظایفی که روی دوشمان است به موفقیت برسیم، حرمت نفس ما افزایش می‌یابد. مسئولیت‌پذیری یکی از مهم‌ترین فاکتورها در کسب موفقیت محسوب می‌شود. افراد مسئولیت‌پذیر اطرافیانشان را به چشم وسیله‌ای برای رسیدن به خواسته‌های خود نمی‌بینند، به همین خاطر همیشه در کسب اهداف خود موفق عمل می‌کنند. 

ما مسئول تصمیمات و کارهایی که در زندگی انجام می‌دهیم، هستیم. کسی که حرمت نفس خوبی دارد چنانچه قادر به انجام کاری نباشد، به‌جای بهانه‌آوردن در مورد کمبود وقت، می‌گوید که در اولویت و زمان‌بندی‌های من نبود. بهانه‌جویی بزرگ‌ترین دشمن حرمت نفس به‌ حساب می‌آید. 

مراجعه به منابع تخصصی

اگر احساس می‌کنید کمبود حرمت نفس در زندگی‌تان مزمن شده است می‌توانید از روان‌شناس کمک بگیرید. همچنین دوره‌های آموزشی آنلاین یا فایل‌های صوتی موجود می‌توانند در این مسیر به شما کمک کنند.

از آن جایی که حرمت نفس و عزت نفس ارتباط نزدیکی با هم دارند، می‌توانید از مقاله‌های زیر استفاده کنید تا مهارت افزایش عزت نفس را آموزش ببینید.

بهترین کتاب برای افزایش عزت نفس

بهترین کتاب برای عزت نفس زنان

بهترین فیلم برای عزت نفس

هم چنین برای دیدن ویدئو های آموزنده و مفید پیشنهاد می‌کنم تا حتما از کانال یوتیوب دکتر امیر شیرین زاده استفاده کنید.

ویدیوهایی که در یوتیوب داریم به شما کمک زیادی میکنه!

دیدن ویدیو

تفاوت عزت نفس و حرمت نفس

در بسیاری از منابع، واژه‌های حرمت نفس و عزت نفس به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما از دیدگاه روان‌شناسی این دو مفهوم تفاوت‌هایی کلیدی با یکدیگر دارند. حرمت نفس به معنی ارزشی است که فرد در عمق وجود خود برای بودنِ خویش قائل است، اما عزت نفس بیشتر به ارزیابی فرد از توانایی‌ها، موفقیت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی‌اش اشاره دارد. به‌طور ساده، حرمت نفس یعنی احساس ارزشمندی درونی و عزت نفس یعنی احساس رضایت از خود بر اساس معیارهای بیرونی و درونی.

به طور کلی حرمت نفس را می‌توان زیربنای عزت نفس سالم دانست. به طور مثال وقتی فردی در عمق وجود، خود را ارزشمند می‌داند، عزت نفسش واقع‌گرایانه و متعادل شکل می‌گیرد. در نهایت نباید از این مهم غافل شد که حرمت نفس بالا سبب می‌شود که فرد در برابر شکست‌ها، انتقادها یا ناکامی‌ها مقاوم‌تر شود. از طرف دیگر عزت نفس بالا به او انگیزه می‌دهد که عملکرد بهتری در کار، تحصیل و ارتباطات اجتماعی داشته باشد.

تفاوت عزت نفس و حرمت نفس بسیار باریک است. عزت نفس بدین معناست که چقدر خودتان را دوست دارید. حرمت نفس به شیوه نشان‌دادن این عشق به خودتان بازمی‌گردد. اگر عزت نفس خوبی داشته باشید، برای روح و جسم خودتان ارزش و احترام قائل می‌شوید. عزت نفس مربوط به تعامل‌های مختلف ما با جهان بیرون است. زاکرمن در این خصوص می‌گوید که حرمت نفس نباید به کسب موفقیت یا عملکرد وابسته باشد. حرمت نفس یک دیدگاه تغییرناپذیر و پذیرفته شده است که ما نسبت به خودمان و ارزش‌هایمان داریم. عزت نفس در مورد توانایی‌های ما و کنترلی که در موقعیت‌های خاص روی خودمان داریم، است. حرمت نفس در مورد پذیرش و ارزش‌گذاری است. 

مقایسه حرمت نفس و عزت نفس در شرایط خاص

چطور در این شرایط حرمت نفس خود را حفظ کنیم

به منظور حفظ حرمت نفس در شرایط بحرانی می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد.

• به خودتان یادآوری کنید که ارزش شما هیچ ربطی به عملکرد یا ظاهرتان ندارد و همواره شایسته احترام هستید.
• شغل، ظاهر یا موقعیت اجتماعی، تنها نقش‌هایی هستند که پذیرفته‌اید و شخصیت و ماهیت وجودی شما فراتر از این موارد است.
• در مواجهه با چالش‌ها با خودتان مهربان صحبت کنید.
• بحران‌ها فرصتی برای رشد دوباره هستند، پس به جای تضعیف و تحقیر خود، حرمت نفستان را بازسازی کنید.

رابطه حرمت نفس با روابط بین‌فردی

حرمت نفس، کیفیت روابط انسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، زیرا وجود آن به واسطه‌ی ایجاد رفتارهای سالم موجب روابط پایدار می‌شود. افراد با حرمت نفس پایین به دلیل وابستگی بیش از اندازه از برقراری رابطه واهمه دارند و در صورت داشتن رابطه دچار افراط می‌شوند. این دسته از افراد در روابط عاطفی خود تحمل انتقاد یا اختلاف را ندارند. از طرف دیگر قادر به ابراز ایده‌ها، درخواست ارتقاء یا حتی دفاع از خود نیستند. همین امر سبب ناپایداری روابطشان می‌شود. بر اساس نتایج تحقیقات روانشناسی، حرمت نفس ارتباط مستقیمی با میزان رضایت از رابطه، مهارت حل تعارضات و میزان اعتماد متقابل در روابط دارد. از این رو تقویت حرمت نفس می‌تواند گامی مؤثر برای ساخت روابط سالم و پایدار باشد.

توجه به تفاوت‌های جنسی و جنسیتی

فعالیت‌های روانشناختی برای تقویت حرمت نفس

برای تقویت حرمت نفس می‌توان از تکنیک ذهن‌آگاهی استفاده کرد. این تمرینات می‌توانند به بهبود وضعیت روانی، افزایش حس خود ارزشمندی و کاهش استرس کمک کنند. مراحل انجام این تمرین به شرح زیر است:

• تنفس عمیق و آگاهانه: تمرکز بر تنفس و دقت به ورود و خروج جریان هوا به ریه‌ها
• مدیتیشن ذهن‌آگاهی: نشستن در مکانی آرام و تمرکز بر روی تنفس

تمرینات ذهن‌آگاهی

مدیتیشن شرایطی را فراهم می‌کند که بتوانید از افکار منفی جدا شوید و از ترس‌ها و نگرانی‌های غیرضروری فاصله بگیرید. در این راستا می‌توانید از مراحل زیر پیروی کنید.

• مکانی آرام و راحت پیدا کنید.
• به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در آنجا بنشینید و سعی کنید تمرکز خود را روی نفس‌های‌تان بگذارید.
• هر زمانی که افکار منفی به ذهن شما وارد شد، به آرامی آنها را شناسایی کنید و دوباره تمرکز خود را به نفس‌تان برگردانید.

تکنیک‌های تنفس برای آرامش و کاهش استرس

تنفس صحیح و آرام می‌تواند موجب کاهش استرس و اضطراب شود و حرمت نفس را افزایش دهد. برای دور شدن از ذهنیت منفی و افکار خودسرزنشگر از روش زیر استفاده کنید.

• به مدت ۴ ثانیه نفس بکشید.
• نفس خود را به مدت ۷ ثانیه نگه دارید.
• به مدت ۸ ثانیه نفس خود را به آرامی خارج کنید.

روش‌های مبتنی بر تئوری‌های روانشناسی مثبت

روانشناسی مثبت یکی از شاخه‌های نوین روانشناسی است که به تقویت جنبه‌های مثبت شخصیت و توانمندی‌های فردی توجه دارد. این روش‌ها به طور خاص به تقویت حرمت نفس کمک می‌کنند، زیرا توجه را از مشکلات و چالش‌ها به سمت نعمت‌ها و موفقیت‌ها جلب می‌نمایند. نوشتن لیست قدردانی و یادداشت‌برداری از موفقیت‌های روزانه به شما این امکان را می‌دهد که حرمت نفس خود تقویت کنید.

گفتگوی مثبت با خود

انسان‌ها به طور ناخودآگاه تحت تأثیر گفت‌وگوهای درونی خود قرار می‌گیرند، از اینرو با استفاده از گفتگوی مثبت می‌توان حرمت نفس را تقویت کرد. استفاده از جملات مثبت به طور مستقیم بر احساس خودارزشمندی شما تأثیر می‌گذارد.

ویژگی افراد با حرمت نفس پایین

اکنون به شما می‌گوییم که ویژگی‌های بارز افراد دچار کمبود حرمت نفس چیست؟

دوست داشتنی تقلبی

افراد دچار کمبود حرمت نفس به دلیل از ردشدن و ابراز مخالفت با نظراتشان هراس دارند معمولاً آن را بروز نمی‌دهند. آن‌ها فکر می‌کنند که در صورتی دوست‌داشتنی هستند که همه افراد با نظرات آن‌ها موافق باشند. این حرکت هیچ جذابیتی برای دیگران ندارد. به طور مثال، فرض کنید فردی در یک جمع مرتب می‌گوید من تابع جمع هستم، هر چه شما بگویید. در نگاه اول شاید بگوییم چقدر وجود چنین فردی خوب است. در یک رابطه بلندمدت چنین رفتاری اصلاً خوب نیست. این بدان معنا نیست که چنین افرادی راهکاری ندارند؛ بلکه آن‌ها از بیان نظرشان می‌ترسند. 

نظرات ناگفته با گذشت زمان منجر به اتفاقات بدی می‌شود، زیرا به یک‌باره می‌بینید چنین افرادی با حجم زیادی از نارضایتی بحث را آغاز می‌کنند. اگر من جای شما بودم چنین کاری انجام نمی‌دادم. هفته قبل به خاطر شما کوتاه آمدم. آن وقت است که ما پی می‌بریم، پشت چهره این افراد چقدر توقعات پنهان از دیگران بوده است. فیدبک‌هایی که اطرافیان به ما می‌دهند بر اساس شرایط روحی روانی خودشان است. اگر در زندگی خود دغدغه یا استرس خاصی داشته باشند، فیدبکی که می‌دهند با زمانی که زندگی شادی را تجربه می‌کنند، تفاوت دارد. افزایش حرمت نفس چنین مشکلاتی را از بین می‌برد. 

مقایسه ناعادلانه و بی رحمانه خود با دیگران

مقایسه‌کردن خودمان با دیگران وضعیت ما را درباره حرمت نفس نشان می‌دهد. خیلی از ما عادت داریم که همیشه نتیجه موفقیت دیگران را ببینیم و خودمان را با شرایط حال حاضر وی مقایسه کنیم. هیچ‌چیزی در این دنیا به‌آسانی به دست نمی‌آید. منظور از مقایسه به عنوان یکی از دلایل کمبود حرمت نفس چیست؟ فلانی را دیده‌اید، چقدر ثروتمند و موفق شده است، اما نمی‌گوییم که پشت موفقیت فعلی وی شب‌بیداری‌های زیاد، گذشتن از تفریحات، سخت کار کردن، پس‌انداز کردن و… بوده است. فلانی را ببین چه بدنی برای خودش ساخته است، اما نمی‌گوییم که چندین سال است کربوهیدرات کم‌مصرف می‌کند، رژیم‌های سخت و طولانی می‌گیرد. 

فردی که سال‌ها درس خوانده حتی مسافرت نرفته است و هم اکنون جزو مفاخر علمی کشور شده را با خودمان قیاس می‌کنیم. همیشه برای به دست آوردن برخی چیزها باید از بعضی چیزهای دیگر بگذریم. فرد بدون حرمت نفس شخصیت خود را نمی‌پذیرد و خودش را کافی نمی‌داند. چنین افرادی به جای پیدا کردن دلایل درونی مشکلاتشان مرتب خود را در مقام مقایسه با دیگران قرار می‌دهند. آن‌ها حتی تعریف‌های دیگران از خودشان را نیز انکار می‌کنند. 

عدم قدرت ریسک‌پذیری

عدم ریسک‌پذیری و خطرکردن یکی دیگر از ویژگی های افراد دچار کمبود حرمت نفس به حساب می‌آید. این افراد بیش از حد درباره چیزهای مختلف احتیاط می‌کنند. به همین خاطر شاید خیلی از فرصت‌های طلایی زندگی خود را از دست بدهند. به دلیل حس عدم اعتمادی که به دیگران دارند، خودشان را در موقعیت‌های جدید قرار نمی‌دهند. عدم تجربه‌های جدید در نهایت حرمت نفس افراد را خدشه‌دار می‌کند و آن را کاهش می‌دهد. 

این افراد خودشان را با کسانی قیاس می‌کنند که در زندگی به خودشان اجازه کسب تجربه‌های جدید و ریسک‌پذیری داده‌اند و همین امر موجب دریافت پیشنهادهای شگفت‌انگیز شده است. افراد دچار کمبود حرمت نفس تنها شرایط کاری و چیزهایی که در مسیر آن‌ها وجود دارد را دیده‌اند. مشکل افراد دچار کمبود حرمت نفس چیست؟ آن‌ها ریشه مشکلات را خودشان نمی‌دانند که در زندگی هیچ‌گاه قدرت ریسک‌پذیری نداشته‌اند. چنین افرادی باید خود را به دلیل کارهایی که تاکنون انجام نداده‌اند سرزنش کنند نه اشتباهاتی که مرتکب شده‌اند. 

اهمیت احترام و حرمت به خود چیست؟

حرمت قائل‌شدن برای خود امری ضروری محسوب می‌گردد، زیرا با رفاه کلی فرد ارتباط دارد. حرمت قائل‌شدن برای خود حس اعتماد به ‌نفس به شما می‌دهد. افراد با عزت نفس قوی عموماً قابل‌اعتماد هستند. وقتی افراد احترام و حرمت به خود را رعایت کنند، می‌توانند حرمت دیگران را نیز به دست آورند. احترام به‌منظور ایجاد اعتماد و برقراری ارتباط مؤثر با دیگران ضروری است.

یکی دیگر از دلایل حرمت گذاشتن به خود این است که با این کار آرامش درونی پیدا می‌کنید. شاید شما با افرادی مواجه شوید که با شما مخالف هستند، شما را سرکوب می‌کنند و موانعی در مسیر شما ایجاد می‌کنند. حرمت نفس مانند یک موتور محرک شما را انرژی شما را برای حرکات روبه‌جلو تقویت می‌سازد. حرمت نفس می‌تواند به عنوان یک راهنمای تأییدکننده در موقعیت‌های دشوار عمل کند. زمانی که به خودتان احترام می‌گذارید، راحت‌تر می‌توانید نسبت به باورهای شخصی و ارزش‌های خود در زمان تصمیم‌گیری‌ها پایبند باشید. حرمت نفس داشتن باعث حمایت از سلامت روان شما می‌گردد. 

عزت نفس نوعی مراقبت از خود به شمار می‌رود. عدم حرمت نفس می‌تواند باعث کاهش عزت نفس شود و بر سلامت روان تأثیر منفی بگذارد. دوره اعتماد به نفس در تهران یکی از راه‌های حل این مسئله است. مرکز مشاوره دکتر شیرین زاده با برگزاری انواع کارگاه‌های آموزشی عزت نفس سلامت روانی جامعه را افزایش می‌دهد.

نتیجه‌گیری

حرمت نفس، مفهومی بنیادین در روان‌شناسی است که به احساس درونی فرد از ارزشمندی خود اشاره دارد. برخلاف تصور عمومی، حرمت نفس صرفاً به اعتماد به نفس یا موفقیت‌های بیرونی وابسته نیست، بلکه ریشه در باور عمیق انسان نسبت به شایستگی، لیاقت و استحقاق خویش دارد. این احساس درونی، تعیین‌کننده‌ی کیفیت روابط، سلامت روان، عملکرد شغلی و تاب‌آوری فرد در مواجهه با بحران‌ها است. نتایج پژوهش‌ها و تجربه‌های درمانی گویای این امر است که افرادی که از حرمت نفس سالمی برخوردارند، در برابر ناملایمات زندگی مقاوم‌تر هستند، در روابطشان مرزهای سالم‌تری تعیین می‌کنند، کمتر دچار خودانتقادی مفرط می‌شوند و قدرت نه گفتن را دارند. در مقابل، کمبود حرمت نفس می‌تواند منشا اضطراب، وابستگی ناسالم، ناتوانی در ابراز وجود و مقایسه‌های مخرب باشد.

نکته مهم این است که حرمت نفس اکتسابی است و با خودشناسی، تمرین‌های ذهن‌آگاهی، گفتگوهای درونی مثبت و تعیین مرزهای شخصی قابل تقویت است. در نهایت، حرمت نفس سالم نه‌تنها ضامن سلامت فردی است، بلکه زیرساختی برای ساختن جامعه‌ای انسانی‌تر، مهربان‌تر و متعادل‌تر خواهد بود. تقویت این حس ارزشمندی، یکی از مؤثرترین گام‌ها در مسیر رشد شخصی و آرامش روان است.

سوالات متداول

۱- حرمت نفس چیست و چه تفاوتی با عزت نفس دارد؟

حرمت نفس به حس ارزشمندی ذاتی ما اشاره دارد، در حالی که عزت نفس بیشتر به احساس لیاقت یا شایستگی ما در زمینه‌های مختلف مربوط می‌شود.

۲- آیا می‌توان حرمت نفس را تقویت کرد؟

بله. از طریق تمرین‌های ذهن‌آگاهی، خودآگاهی، اصلاح گفت‌و‌گوهای درونی منفی و شرکت در دوره کامل عزت نفس می‌توان حرمت نفس را بهبود داد.

۳- منابع معتبر برای یادگیری بیشتر در مورد حرمت نفس چیستند؟

کتاب‌هایی مانند «شش ستون حرمت نفس» اثر ناتانیل براندن، دوره‌های آنلاین روانشناسی مثبت‌گرا، فایل‌های صوتی مشاوره‌ای و همچنین نسخه‌های حرمت نفس چیست pdf از منابع معتبر. همچنین شما می‌توانید از یک روانشناس آنلاین هم کمک بگیرید.

۴- آیا تستی برای سنجش سطح حرمت نفس وجود دارد؟

بله، تست‌هایی مانند Rosenberg Self-Esteem Scale در فضای آنلاین در دسترس هستند و می‌توانند شناخت اولیه‌ای از وضعیت حرمت نفس فرد فراهم کنند.