انتقاد پذیری چیست؟

مهم نیست که انتقاد چگونه بیان شود در هر حال، شنیدن آن کمی دشوار است. راحت بودن با شنیدن انتقادهای سازنده و عملی برای پیشرفت حرفه ای ما ضروری است. هنگامی که انتقاد به درستی ارائه شود،  ابزار مفیدی برای افراد خواهد بود تا نتایج بهتری کسب کنند، انگیزه بیشتری بیابند و روابط خود را تقویت سازند. اگر انتقاد مفید باشد می تواند نقاط ضعفی را که نمی توانیم تشخیص دهیم به ما یادآوری نماید.

همه‌ی ما در طول زندگیمان به صورت مکرر در محیط‌‌های خانوادگی، دوستی، کاری و غیره مورد انتقاد قرار گرفته‌ایم. اگرچه شنیدن این قبیل انتقادها به مزاج هیچ کسی خوش نمی‌آید، اما باید پذیرفت شیوه برخورد ما با آنها می‌تواند مسیر رشد شخصی و حرفه‌ایمان را مشخص کند. به همین دلیل اولین قدم برای رشد فردی، توسعه‌ی مهارت انتقادپذیری است. این مهارت شرایطی را فراهم می‌کند تا با ذهنی باز و بدون واکنش‌های هیجانی، حرف‌های دیگران را بشنویم، از آن‌ها درس بگیریم و در مسیر بهبود شخصی از آنها استفاده نماییم.

پادکست صوتی انتقاد پذیری و پذیرش بهتر آن

تعریف انتقادپذیری

شاید برای شما نیز همچون بسیاری از مراجعین ما این سوال مطرح باشد که انتقادپذیری چیست و چگونه می‌توان مهارت انتقادپذیری را ارتقا داد؟. انتقادپذیری را می‌توان توانایی شنیدن، درک و پذیرش بازخوردها و نظرات دیگران بدون بروز هرگونه واکنش تدافعی، احساس رنجش یا کینه‌توزی تعریف کرد. در واقع افرادی که جنبه انتقادپذیری دارند، بازخوردهای منفی را فرصتی برای رشد خود می‌دانند. در سایت “asana” انتقادپذیری اینگونه تعریف شده است:

“Criticism, though often difficult to accept, is key for personal and professional growth. Constructive criticism is feedback that is specific, actionable, and focused on improvement rather than personal attacks.”

«هرچند پذیرش انتقاد امری دشوار است، اما نقش کلیدی در رشد فردی و حرفه‌ای ایفا می‌کند. باید پذیرفت که انتقاد سازنده نوعی بازخورد مشخص، قابل اجرا و معطوف به بهبود عملکرد است، نه حمله به شخصیت فرد».

انتقادپذیری یعنی اشکالاتی که در کار ما وجود دارد و دیگران آن را به ما گوشزد می‌کنند را بپذیریم. بازخوردهای منفی درباره امور مختلف می‌تواند به شناسایی زمینه‌های بهبود آن کمک کند، اما باید در شرایط مناسب و به درستی بیان شود. انتقاد سازنده برای کمک به رشد و توسعه افراد ضروری است. این کار آن‌ها را تشویق می‌کند تا بهترین نسخه از خود باشند و می‌تواند به رفع هرگونه تصور غلطی که در مورد توانایی‌های خود دارند کمک کند. توانایی پذیرش و گنجاندن انتقاد سازنده مستلزم انعطاف‌پذیری ذهن است. 

این یک ویژگی ارزشمند در محیط‌های شخصی و حرفه‌ای است. نمونه‌ای از انتقادات سازنده می‌تواند مشابه زیر باشد: من متوجه شدم که هنگام کار، ضریب اشتباهات شما اخیراً بسیار بیشتر شده است. من کاملاً می‌دانم که کل تیم برای رعایت ضرب‌الاجل این پروژه تحت‌فشار هستند. آیا چیزی وجود دارد که باید از آن آگاه باشم که بتواند به شما در انجام بهترین کار کمک کند؟ اگر حجم کارهایی که به شما سپرده‌ام زیاد است به من اطلاع دهید تا بتوانم آن را مجدداً برایتان تنظیم کنم. من از صحبت‌کردن درباره آن خوشحال می‌شوم.

چرا انتقادپذیری مهم است؟

بسیاری از مراجعین ما به دلیل نداشتن مهارت انتقادپذیری، نسبت به هرگونه انتقادی موضع‌گیری دارند، اما این دیدگاه اشتباه است؛ زیرا ما زمانی به خودشناسی و معایب رفتاری خود پی می‌بریم که خود را از چشم دیگران ببینیم. از طرف دیگر در زندگی شخصی شنیدن انتقادها می‌تواند به روابط عمق ببخشد و فضای امنی برای گفتگو ایجاد کند. در عرصه حرفه‌ای نیز افرادی که مهارت انتقادپذیری دارند، یادگیرنده‌تر، منعطف‌تر و آماده‌تر برای پیشرفت هستند؛ زیرا به جای پنهان کردن اشتباهات یا توجیه عملکرد خود، به دنبال اصلاح، یادگیری و بهبود هستند.

انتقادپذیری در فرهنگ‌های مختلف

پذیرش انتقاد در جوامع گوناگون با توجه به ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی متفاوت است. در برخی فرهنگ‌ها، انتقاد مستقیم ممکن است بی‌احترامی تلقی شود، در حالی که در فرهنگ‌های دیگر، بازخورد صریح به‌عنوان راهی برای بهبود فردی و جمعی مورد استقبال قرار می‌گیرد. در ادامه به این مبحث بیشتر پرداخته می‌شود.

انتقاد در فرهنگ‌های شرقی در مقایسه با غربی

در جوامع شرقی ارتباطات بر پایه حفظ احترام متقابل شکل گرفته است. به همین دلیل بیان مستقیم انتقاد ممکن است به‌عنوان بی‌احترامی یا تهدید تلقی شود. در نقطه مقابل، در فرهنگ‌های غربی ارتباطات مستقیم‌تر و صریح‌تر است و ارائه بازخورد مستقیم نشانه‌ی شفافیت، صداقت و حرفه‌ای بودن است.

نقش بافت اجتماعی و زبان در انتقال بازخورد

بافت اجتماعی همچون جایگاه اجتماعی، سن، جنسیت یا موقعیت شغلی و همچنین ویژگی‌های زبانی نیز بر میزان پذیرش انتقاد اثرگذار است. به طور مثال بیان نرم و در لفافه انتقاد یک ویژگی زبانی است.

تفاوت‌های جنسیتی در انتقادپذیری

برخی مطالعات نشان می‌دهند که واکنش به انتقاد ممکن است بین جنسیت‌ها متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، ممکن است زنان به دلیل نگرانی از تأثیرات اجتماعی، کمتر به انتقاد مستقیم بپردازند یا آن را بپذیرند، در حالی که مردان ممکن است واکنش‌های متفاوتی نشان دهند. بررسی این تفاوت‌ها می‌تواند به درک بهتر تعاملات اجتماعی کمک کند.

کلیشه‌های جنسیتی و نحوه واکنش به بازخورد

نتایج سال‌ها تجربه‌ی کاری ما در کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره روانساز گویای این امر است که پاسخ افراد به انتقاد می‌تواند تحت‌تأثیر کلیشه‌ها و انتظارات جنسیتی قرار بگیرد. باید پذیرفت فرهنگ‌های مختلف انتظارات متفاوتی از زنان و مردان دارند. این تفاوت‌ها بر نحوه دریافت، پردازش و واکنش به انتقادها تاثیر می‌گذارند.

زنان بیشتر می‌شنوند یا مردان؟

معمولاً در حوزه‌هایی مانند نحوه صحبت‌کردن، مدیریت احساسات یا تعامل با دیگران زنان بیشتر از مردان بازخورد دریافت می‌کنند.

دلایل سخت بودن پذیرش انتقاد

ما قبل از آموزش مهارت انتقادپذیری به مراجعین خود، اقدام به ریشه‌یابی دلایل سخت بودن پذیرش انتقاد از جانب آن ها می‌کنیم. دلایل متعددی برای سخت بودن پذیرش انتقاد وجود دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن ها اشاره می‌شود.

• تهدید عزت نفس به دلیل دریافت حس ناکافی بودن
• ترس از قضاوت، تمسخر یا طرد شدن
• تجربه‌های منفی قبلی از انتقاد
• شیوه نادرست بیان انتقاد مانند انتقاد تند، مبهم یا همراه با سرزنش
• مغایرت انتقاد با تصویر ذهنی فرد از واقعیت
• کمال‌گرایی و حساسیت بالا به شکست

القای حس بی‌ارزشی در انتقاد پذیری

اغلب ما مقادیر مختلفی از حس بی‌ارزشی را درون خود احساس می‌کنیم. در کودکی نیز همه ما در شرایط مختلف مورد انتقاد قرار گرفته‌ایم. این انتقادها معمولاً از طرف والدین مطرح می‌شدند و شیوه بیان آن‌ها درست نبود. والدین ما کوچک‌ترین اشتباهات را با هویتمان مرتبط می‌دانستند و شروع به سرزنش و تحقیر می‌کردند. به همین خاطر مهارت انتقاد پذیری و تحمل حرف مخالف را نداریم. 

تفسیر انتقادها به عنوان تهدید و خطر

به طور معمول اغلب انتقادها توسط مغز ما به عنوان یک عامل تهدیدکننده شناخته می‌شوند. به همین خاطر ما گاهی اوقات در برابر انتقادها که از سوی بدن ما خطر تفسیر می‌شوند، حالت تدافعی می‌گیریم. هر چقدر زمان بیان انتقاد و نحوه بیان آن بهتر باشد، احتمال تدافعی عمل‌کردن ما کمتر خواهد بود. البته همیشه نیز این موضوع صحیح نیست و گاهی اوقات علی‌رغم شیوه بیان درست یک انتقاد، ما از افراد می‌رنجیم.

چطور انتقادپذیری خود را بهبود دهیم؛ حس طردشدن از دیگران

 حس طردشدن توسط دیگران یکی دیگر از احساساتی است که هنگام بیان انتقاد ممکن است به سراغ ما بیاید. مغز ما هنگام انتقاد از سوی دیگران پیام‌های مختلفی را تفسیر می‌نماید. به طور مثال، از آنجایی‌که تو نقص داری و کامل نیستی، لیاقت دوست‌داشتن را نداری. اغلب ما به این باور داریم که برای دوست داشته شدن باید حتماً کامل باشیم و چنانچه نقصی داشته باشیم دیگر مانند قبل دوست‌داشتنی نخواهیم بود.

 تنها چیزی که باید قبول کنیم این است که بپذیریم ما دچار نقص‌هایی هستیم؛ بنابراین برای دوست داشته شدن لازم نیست کامل باشیم. با این کار به درک این که انتقاد پذیری چیست خواهیم رسید. 

فقدان حس ارزشمندی

در اغلب موارد هنگامی‌که ارزش‌ها یا باورهای ما مورد سؤال واقع می‌گردد، واکنش شدیدی به آن‌ها خواهیم داد و دوست داریم از خودمان دفاع کنیم. دلیل چنین آشوبی این است که ما فکر می‌کنیم ارزش‌ها و باورهای ما در گرو اقتدار و حس ارزشمندی ما است. در چنین حالتی تنها باورهای ما زیر سؤال نرفته است؛ بلکه شخصیت و هویت ما نشانه گرفته شده است. 

با خودتان فکر کنید که شما با تلاش زیادی لایف‌استایل خاصی را برای زندگی‌تان مشخص کرده‌اید. حال یک نفر پیدا می‌شود که درباره سبک زندگی شما انتقاد می‌کند. در چنین موقعیتی ممکن است شما بسیار عصبی و آشفته شوید؛ زیرا فکر می‌کنید ارزش شما وابسته به سبک زندگی‌تان است. 

فواید انتقادپذیری

بعد از مشاهده چالش‌های بی‌شمار افراد با انتقادهای مثبت و منفی، می‌توانیم مدعی شویم که کسب مهارت انتقادپذیری با مزایای زیر همراه است.

• شناسایی نقاط ضعف و اصلاح رفتارها و عملکردها
• تسهیل مسیر یادگیری و افزایش مهارت‌های فردی
• تقویت خودآگاهی و بهبود روابط بین‌فردی
• ایجاد فضای سالم برای گفت‌وگو و تعامل
• افزایش اعتماد دیگران به ما به دلیل رفتار بالغانه و انعطاف‌پذیر
• کاهش تنش و تعارض
• تقویت تاب‌آوری در برابر فشارها، شکست‌ها و چالش‌های زندگی

راهکارهای عملی برای تقویت انتقادپذیری

ما در جلسات مشاوره یا دوره‌های خود برای تقویت مهارت انتقادپذیری راهکارهای مختلفی را ارائه می‌دهیم که مهم‌ترین آن ها عبارت‌ند از:

نوشتن دفترچه بازخورد

نوشتن تمامی بازخوردها اعم از مثبت و منفی شرایطی را فراهم می‌کند که شما بتوانید از جنبه‌های مختلف، انتقاد وارد شده را مورد بررسی قرار دهید. بهتر است در این دفتر مضمون انتقاد، فرد بیان کننده و شیوه بیان او، احساس ایجاد شده در شما و نکات مثبت و منفی انتقاد نوشته شود. بدون شک مرور این دفتر می‌تواند موجب تغییر الگوهای رفتاری و رشد شما شود.

به‌جای انتظار برای دریافت انتقاد، فعالانه از دیگران بازخورد بخواهید. بدون شک پیش قدم شدن، آمادگی ذهنتان را برای شنیدن و پردازش انتقاد افزایش می‌دهد. این امر نه تنها با رشد فردی همراه است، بلکه این دیدگاه را ایجاد می‌کند که شما با ذهنی باز مشتاق بهبود هستید.

تکنیک تنفس قبل از واکنش

شنیدن انتقاد، سیستم عصبی را در حالت تدافعی قرار می‌دهد. ازاین رو ممکن است ما واکنش‌های ناخواسته‌ای از خود نشان دهیم. به همین دلیل در هنگام شنیدن انتقاد بهتر است از تکنیک تنفس قبل از واکنش استفاده کنیم. به طور مثال ۴ ثانیه دم، ۴ ثانیه نگه‌داشتن تنفس و ۴ ثانیه بازدم. این وقفه کوتاه مانع از واکنش‌های هیجانی فوری می‌شود و شرایطی را برای ارائه پاسخ منطقی ایجاد می‌کند.

پاسخ‌ دادن به‌جای واکنش‌ نشان‌ دادن

ما به مراجعین خود تاکید می‌کنیم که بین پاسخ و واکنش تمایز قائل شوند. واکنش اغلب آنی و هیجانی است، ولی پاسخ‌دادن ریشه در تفکر آگاهانه دارد. به طور مثال می‌توان به جای استفاده از جمله‌ی «خب به تو چه ربطی دارد!» از «متوجه منظورتان شدم. می‌توانم بیشتر درباره ا‌ش فکر کنم.» استفاده کرد.

روش مناسب برخورد با انتقاد پذیری چیست؟ هنگام بیان انتقاد، قبل از انجام هر کاری ابتدا به خودتان مسلط باشید و سعی کنید اصلاً واکنشی نشان ندهید! شما حداقل یک ثانیه فرصت دارید تا واکنش خود را انتخاب کنید. با وجود این که یک ثانیه فرصت بسیار کمی است، زمان کافی برای مغز محسوب می‌شود تا یک موقعیت را پردازش نماید. در آن هنگام، می‌توانید حالت بد چهره یا واکنش‌های کنایه‌آمیز را متوقف کرده و به خودتان یادآوری کنید که آرام بمانید.

تمرین همدلی

برای درک دیدگاه منتقد باید حس همدلی را در خودمان تقویت کنیم و موضوع را از زاویه دید او ببینیم. بهتر است برای چند ثانیه خودتان را به جای او بگذارید تا بتوانید از نیتش آگاهی پیدا کنید. از خودتان بپرسید “آیا چیزی در رفتارم هست که باعث این برداشت شده؟” یا ” اگر من به جای او بودم، چه فکری می‌کردم؟” و… .

مدیریت احساسات

برای کنترل واکنش‌های احساسی اولیه و تمرکز بر محتوای انتقاد بهتر است مهارت انتقادپذیری را در خود ارتقا دهیم. آگاه باشید که در زمان انتقاد، احساسات مختلفی همچون شرم، خشم، یا ترس فعال می‌شوند که ما را به واکنش‌های هیجای وامی‌دارند. با شناخت این احساسات و نام‌گذاری آنها می‌توان آنها را کنترل و مدیریت کرد.

پذیرش نقص ها

مهم‌ترین گامی که می‌توانید برای بهبود مهارت انتقادپذیری انجام دهید این است که بپذیرید نقص‌ها و مشکلاتی دارید و تصاویر رؤیایی که از خودتان ساخته‌اید را دور بریزید. هر فردی در وجود خود نقص‌هایی دارد و در زندگی دچار اشتباهات مختلفی می‌شود. به همین خاطر ما باید قبول کنیم که مانند دیگران قابلیت نقدشدن را داریم. پذیرش ضعف‌ها و حق دادن به دیگران در بیان انتقادات منجر به پیشرفت ما می‌گردد. 

دوست داشتنی بودن علی‌رغم ضعف‌ها

پس از شنیدن نقدهای دیگران درباره خودمان ممکن است احساساتی مانند عدم کفایت و دوست‌داشتنی نبودن ما را آزار دهد. ما هرگز نباید فراموش کنیم که نقص‌های مختلفی داریم و در کنار این اشکالات دارای ویژگی‌های مثبت زیادی نیز هستیم. یک ویژگی یا رفتار منفی نمی‌تواند کل شخصیت ما را زیر سؤال ببرد و منجر به طردشدن گردد. مهم این نیست که بدانیم چگونه جلوی انتقاد از دیگران را بگیریم، بلکه این است که بدانیم ما با وجود نقطه‌ضعف‌های مختلف خود همچنان می‌توانیم دوست‌داشتنی بمانیم. 

بدانید که دیگران لزوماً قصد تحقیر و تخریب شما را ندارند

در بسیاری از مواقع انتقادات مطرح شده از سوی دیگران بیش از اینکه ضعف‌های درونی ما را روشن سازد، مسائل درونی خود آن‌ها را مشخص می‌کند. دیگران با مسائل گوناگونی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و برای رهایی از اضطراب‌ها و تنش‌های موجود، ویژگی‌های منفی خود را به دیگران نسبت می‌دهند. در چنین شرایطی دیگر شما موضوع اصلی نیستید؛ بلکه خود آن‌ها هستند. به همین خاطر باید درک کنید که هنگام انتقاد قصد دیگران صرفاً تحقیر و تخریب شما نیست. هنگامی که بدانیم هدف دیگران هنگام طرح انتقادات، تحقیر و سرزنش نیست خیلی راحت‌تر می‌توانیم آن‌ها را قبول کنیم.

بازخورد دیگران نمی‌تواند ارزشمندی شما را از بین ببرد

زمانی که نسبت به انتقادهای سایر افراد ناراحت شدید و حس بی‌ارزش بودن به شما دست داد کافی است این سؤال را با خودتان مرور کنید: آیا فیدبک‌های دیگران درباره من به عنوان یکی از عوامل بیرونی می‌تواند حس ارزشمندی من را تغییر دهد؟ چنانچه به خوبی روی پاسخ این سؤال فکر کنیم به نتیجه خواهیم رسید که انتقادات دیگران نمی‌تواند حس ارزشمندی درونی ما را زیر سؤال ببرد. 

از آن جایی که انتقادپذیری با عزت نفس ارتباط نزدیکی دارد، به شما پیشنهاد می‌کنم تا حتما در گروه درمانی عزت نفس ما شرکت کنید. در این کارگاه ها شما با تکنیک های جدید و به روز روی این مهارت اکتسابی کار خواهید کرد.

ثبت نام در کلاس اعتماد به نفس و عزت نفس کمک زیادی به شما می کند 🙂

ثبت نام در کلاس

انتقادپذیری در محیط کار

برخی از مراجعین ما قبل از یادگیری مهارت انتقادپذیری وارد باز کار شده‌ بودند و این امر آنها را با چالش‌های بسیار زیادی مواجه کرده بود. باید به این نکته دقت داشت که انتقادپذیری در محیط کار موجب کسب آگاهی از نقاط ضعف و در نتیجه اصلاح آن‌ها می‌شود. از طرف دیگر زمانی که انتقاد به‌طور سازنده در یک سازمان جاری باشد، کارکنان احساس می‌کنند که اشتباهاتشان فرصتی برای یادگیری و رشد است. این فضای امن و باز به افراد انگیزه می‌دهد تا بتوانند ایده‌های جدیدی ارائه دهند و به نوآوری در پروژه‌ها و فرآیندهای کاری دست یابند. با توجه به مباحث مطرح شده می‌توان مدعی شد که افزایش انتقادپذیری در محیط کار با مزایای زیر همراه است:

• افزایش تعاملات سازنده و ارتباطات شفاف
• تقویت اعتماد و احترام متقابل
• کاهش تنش‌ها و تعارضات

نقش انتقادپذیری در رهبری

شاید برای شما نیز این سوال مطرح باشد که انتقادپذیری در مدیریت چیست؟ و رهبران بزرگ چطور از انتقاد برای رهبری بهتر استفاده می‌کنند؟ در پاسخ باید گفت که رهبران موفق با پذیرش انتقادات سازنده، علاوه بر بهبود عملکرد خود، فرهنگی ایجاد می‌کنند که در آن اعضای تیم بتوانند به راحتی نظرات و پیشنهادات خود را ارائه دهند. این رویکرد می‌تواند به افزایش اعتماد و همبستگی در سازمان منجر شود.

چالش‌های انتقادپذیری و راه‌های مقابله با آن‌ها

در جدول زیر به طور خلاصه چالش‌های انتقادپذیری و راه‌های مقابله با آن‌ها ارائه شده است.

تأثیر انتقادپذیری بر سلامت روان

پذیرش انتقادات می‌تواند به کاهش استرس و افزایش رضایت از زندگی منجر شود. افرادی که توانایی پذیرش بازخوردهای منفی را دارند، معمولاً از سلامت روان بهتری برخوردارند، زیرا می‌توانند از این بازخوردها برای رشد شخصی استفاده کنند.

چرا انتقادپذیری مهارت است، نه ویژگی شخصیتی؟

روحیه انتقادپذیری چیست؟ آیا این موضوع یک ویژگی شخصیتی است یا یک مهارت؟ در پاسخ به این سوالات باید گفت که ویژگی‌های شخصیتی معمولاً به‌طور ذاتی و ثابت در فرد وجود دارند، اما مهارت‌ها می‌توانند یاد گرفته شوند و توسعه یابند. انتقادپذیری در دسته مهارت‌ها قرار دارد، زیرا با تمرین و تجربه می‌توان آن را به دست آورد. بسیاری از مراجعین ما که به انتقاد حساس بودند، بعد از کسب مهارت انتقادپذیری نه تنها نسبت به این موضوع موضع‌گیری نداشتند، بلکه مشتاق شنیدن آن نیز بودند.

از طرف دیگر طبق نظریه‌های روان‌شناسی، یادگیری بر شکل‌گیری و تقویت مهارت‌ها اثر مستقیمی دارد. این بدان معنا است که واکنش منطقی و مثبت به انتقاد می‌تواند به یک الگوی رفتاری تبدیل شود و مهارت انتقادپذیری را افزایش دهد. طبق نظریه گودال رشد از کارول دوک، افرادی که معتقدند توانایی‌ آنها چیزی قابل رشد و تغییر است، به‌ راحتی می‌توانند مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرند و با چالش‌ها روبرو شوند.

اگر شما هم می‌خواهید در این امر مهارت کسب کنید، حتما با متخصصان ما در ارتباط باشید.

اگر نیاز به یک روانشناس آنلاین دارید در جلسه ارزیابی شرکت کنید 🙂

فرم جلسه ارزیابی

تفاوت انتقادپذیری و بی‌تفاوتی: چرا پذیرش یعنی رشد، نه ضعف؟

بسیاری از مراجعین ما گمان می‌کردند کسب مهارت انتقادپذیری به مفهوم بی‌تفاوتی است، اما ما به آنها این دانش را دادیم که انتقادپذیری به منزله‌ی دریافت نظرات دیگران برای رشد و بهبود مستمر شخصیت است. در نقطه مقابل بی‌تفاوتی گویای عدم علاقه یا تمایل فرد به پذیرش بازخورد یا تغییر است. با این وجود لازم است مرزی بین باز بودن نسبت به بازخورد و له شدن زیر نظر دیگران ایجاد شود. باید پذیرفت که هدف از دریافت هرگونه بازخوردی رشد است و نباید تحت فشار نظرات بی‌اساس یا غیرمنصفانه دیگران خود را له کنیم. در این راستا بعد از شنیدن هر انتقادی از خود سوال کنید که آیا بازخورد دریافت‌شده منصفانه و سازنده است یا فقط برای انتقاد بی‌پایه از من صورت گرفته است؟

موانع پذیرش انتقاد: چرا گارد می‌گیریم؟

بر سر راه کسب مهارت انتقادپذیری موانع متفاوتی وجود دارد که موجب گارد گرفتن ما می‌شود. از جمله‌ی این موانع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

سیستم دفاع روانی

سیستم دفاعی انسان در بسیاری از مواقع انتقاد را حمله به شخصیت و ماهیت وجودی فرد تلقی می‌کند و او را وادار به واکنش هیجانی می‌نماید.

ترس از قضاوت

انسان‌ها همواره نگران دیدگاه دیگران نسبت به خودشان هستند، به همین دلیل انتقاد به واسطه‌ی ماهیت معنایش می‌تواند ترس از قضاوت شدن را تقویت کند.

اعتماد به نفس پایین

افراد با اعتمادبنفس پایین بعد از شنیدن انتقاد، شخصیت خود را نابود شده می‌بینید و گمان می‌کنند دیگر هیچ توانمندی و قابلیتی ندارند.

جنبه‌های پنهان انتقادپذیری

• ارتباط با سلامت روان: پذیرفتن انتقاد گواه توانایی فرد در مدیریت استرس و کنترل احساساتش است. افراد انتقادپذیر بعد از شنیدن انتقاد به جای آسیب زدن به خود از آن به عنوان ابزاری برای بهبود عملکرد و کاهش اضطراب استفاده می‌کنند.
• قدرت خودآگاهی و ذهن‌آگاهی: لازمه‌ی داشتن مهارت انتقادپذیری، وجود خودآگاهی است. در این صورت فرد به دلیل آگاهی از نقاط ضعف خود می‌تواند پاسخ مثبتی به بازخوردهای منفی ارائه دهد.
• تأثیر تربیت دوران کودکی: والدین، اولین آموزگاران کودک برای یادگیری مهارت انتقادپذیری هستند. در این راستا باید در محیط خانواده فضایی برای بیان مثبت و نرم انتقاد ایجاد کرد. همچنین والدین نیز باید گوش شنوایی برای پذیرفتن انتقاد داشته باشند. از طرف دیگر سبک‌های تربیتی مختلف مانند استبدادی یا آزادمنشانه می‌توانند بر انتقادپذیری کودک در بزرگسالی اثر بگذارند.

نتیجه‌گیری

مهارت انتقادپذیری به رشد فردی و حرفه‌ای کمک شایانی می‌کند و می‌تواند تاثیر عمیقی بر سلامت روان، روابط اجتماعی و عملکرد فرد داشته باشد. در واقع پذیرش انتقاد به فرد این امکان را می‌دهد که خود را بهتر بشناسد و مسیر توسعه شخصی خود را هموارتر نماید. انتقادپذیری به‌عنوان یک مهارت آموختنی و قابل توسعه، نیازمند تمرین مداوم است. بسیاری از افراد به دلیل موانع روان‌شناختی مانند ترس از قضاوت یا اعتماد به نفس پایین، ممکن است از پذیرش انتقاد اجتناب کنند. با این حال با شرکت در دورهای خودشناسی یا جلسات رواندرمانی می‌توان شرایطی را برای ریشه‌یابی عدم انتقادپذیری و درمان آن ایجاد کرد. در این راستا ما به شما دوره‌ها و جلسات مشاوره کلینیک دکتر شیرین‌زاده را توصیه می‌کنیم.

سوالات متداول

۱- آیا انتقادپذیری بالا نشان دهنده اعتماد به نفس بالا است؟

انتقادپذیری به معنای داشتن اعتماد به نفس بالا نیست، بلکه به معنای آمادگی برای پذیرش و استفاده از بازخوردهای دیگران است.

۲- آیا می‌توان انتقادپذیری را یاد گرفت؟

بله، انتقادپذیری یک مهارت است که می‌توان آن را با تمرین و خودآگاهی یاد گرفت و تقویت کرد. برای این که شما هم بتوانید روی این مهارت کار بکنید، حتما از مشاوران ما کمک بگیرید.

۳- چرا برخی افراد از انتقاد می‌ترسند؟

ترس از قضاوت و احساس آسیب‌دیدگی اعتماد به نفس می‌توانند باعث ایجاد این ترس شوند.

۴- آیا انتقادپذیری نشانه ضعف است؟

خیر، انتقادپذیری نشان‌دهنده آمادگی برای رشد و بهبود است و نه ضعف.