اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) یک الگوی رفتاری پایدار مرتبط با بازداری اجتماعی، احساس بیکفایتی و حساسیت به طردشدن است که باعث ایجاد مشکلات متعدد در روابط کاری و اجتماعی میگردد. این اختلال با کمرویی و حساسیت شدید نسبت به انتقاد دیگران مشخص میشود. البته کمرویی تنها علامت اختلال شخصیت اجتنابی نیست. برای تشخیص قطعی این اختلال در افراد آنها باید چندین نشانه مختلف را داشته باشند. افراد مبتلا به این اختلال الگوی اجتنابی را به دلیل ترس از طردشدن یا عدم تأیید نشان میدهند. در بحث امروز قرار است درباره راههای درمان اختلال شخصیت اجتنابی نیز صحبت کنیم، بنابراین اصلاً انتهای این مقاله را از دست ندهید.
اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی با یک الگوی طولانیمدت از خویشتنداری و اجتناب از موقعیتهای اجتماعی محسوب میگردد. افراد مبتلا به این عارضه ممکن است احساس اضطراب نداشته باشند، اما به دلیل باور همیشگی آنها مبنی بر این که اضطراب از فاجعه جلوگیری مینماید، به آن متکی هستند. وضعیت آنها ممکن است با چنین ظاهری آشکار گردد یا با ترس بسیار شدید در مورد فیدبکهای منفی و طردشدن از سوی جامعه خود را نشان دهد.
چنین اعتقاداتی منجر به دوری افراد از موقعیتهای اجتماعی مختلف میگردد. اختلال شخصیت اجتنابی میتواند شبیه به کمرویی یا اضطراب اجتماعی به نظر برسد، اما چیزی بیشتر از روابط و احساس ناراحتی در محیطهای ناآشنا در آن وجود دارد. اختلال شخصیت اجتنابی، روابط مختلف را برای ما بسیار دشوارتر از چیزی که واقعاً هستند، میسازد.
اختلال شخصیت اجتنابی چقدر شایع است؟
بر اساس آمارهای منتشر شده تاکنون بیش از ۲.۴ درصد از ساکنان ایالات متحده آمریکا با این اختلال مواجه شدهاند. این اختلال در مردان و همچنین افراد AMAB (مردان دارای هویت جنسی زن) و AFAB (زنان دارای هویت جنسی مرد) به طور یکسان دیده میشود. علائم ابتلا به شخصیت اجتنابی نیز مانند سایر اختلالات ممکن است در کودکی رویت شود. در اغلب شرایط ناراحتیهای فرد در نوجوانی و بزرگسالی بروز پیدا میکند.
چنین اختلالی را معمولاً نمیتوان در افراد کمتر از ۱۸ سال تشخیص داد. علامت اختلال شخصیت اجتنابی شاید در این دوران خود را نشان دهد، اما نمیتوان با قاطعیت در مورد آن صحبت نمود. البته سایر مشکلات شخصیتی را نیز نمیتوان در این دوران فهمید. چنین مشکلاتی معمولاً دارای الگوهای رفتاری انعطاف پذیر و پایداری دارند و به مرور زمان ناپدید نمیشوند.
۵ علل شخصیت اجتنابی
عوامل و فاکتورهای بسیار گوناگونی میتوانند در ابتلای افراد به اختلال شخصیت اجتماعی نقش ایفا کنند. اغلب این عوامل ریشه در دوران کودکی و رفتارهای نامناسب والدین دارند. در اینجا نقش هر یک از این مؤلفهها را به تفصیل بررسی میکنیم که به شرح زیر هستند:
- والدین با سختگیری غیراصولی و نادرست: برخی از والدین بر این باورند که هر چقدر معیارها و استاندارهای آنان در تربیت فرزندشان سختگیرانهتر باشد، فرد بهتری تحویل جامعه میدهند. غافل از این که سختگیریهای نادرست و غیراصولی فقط و فقط فرزند شما را در بزرگسالی با مشکلاتی همچون اختلال شخصیت اجتنابی مواجه میسازد. راهکارهایی که والدین در تربیت فرزندان به کار میگیرند، تأثیر فوقالعاده بالایی در شخصیت آنها دارد. والدینی که چنین رویکرد تربیتی دارند فرزند خود را فاقد اعتماد به نفس و مضطرب پرورش میدهند.
- والدین پرخاشگر: آن دسته از والدینی که همیشه پاسخ اشتباهات کودکشان را با پرخاشگری میدهند و همچنین رفتارهای توهینآمیزی با آنها دارند، زمینه لازم برای ابتلای کودکشان به اختلال ANPD فراهم میسازند. این کار بسیار اشتباهی است که والدین همیشه روی کمبودها و نقاط ضعف فرزندان خود تمرکز میکنند، زیرا با این نگرش آنها را فردی بار میآورند که به منظور فرار از مورد توهین و تحقیر قرارگرفتن از حضور در اجتماعات مختلف پرهیز میکند.
- عوامل ارثی و ژنتیکی: یکی دیگر از مؤلفههای تأثیرگذار در ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، عوامل ارثی و ژنتیکی محسوب میگردد. بر اساس تحقیقات صورتگرفته، مشاهده علامت اختلال شخصیت اجتنابی در آشنایان بسیار نزدیک احتمال ابتلا به بیماری از طریق ژنتیک را افزایش میدهد.
- نقش عوامل محیطی: محیط زندگی نامناسب نیز میتواند منجر به افزایش ریسک ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی گردد. یکی از تحقیقات بسیار معتبر منتشر شده در سال ۲۰۲۱ میگوید که تاثیر تجربههای منفی و آسیبزا در دوران کودکی میتواند بالاتر از سایر موارد باشد. این عوامل هنگامی که با عامل وراثت یا محیط ناکارآمد ترکیب شوند، خطر ابتلا به بیماری را افزایش میدهند.
- تغییرات در ظاهر افراد: گروهی از محققان بر این باورند که تغییرات ظاهری که در افراد رخ میدهد ممکن است منجر به بروز چنین اختلالی گردد. این تغییرات باعث میشوند فرد از حضور در جامعه شرم داشته باشد و ترجیح دهد ارتباطات خود را با دیگران محدود سازد تا با افراد زیادی روبهرو نشود. در واقع با این تغییر ظاهری اضطراب سراسر بدن فرد را فرا میگیرد.
۹ علائم اختلال شخصیت اجتنابی
اختلال شخصیت اجتنابی دارای علائم بسیار متعددی است. برای تشخیص این که آیا فردی به این اختلال دچار است یا خیر باید چندین مورد از این نشانهها در آن ظاهر شود. برخی از علائمی که ممکن است افراد مبتلا به AVPD از خود بروز دهند عبارتاند از:
- حساسیت بالا: متأسفانه، در افراد مبتلا به این اختلال بعضاً دیده میشود که نسبت به صحبتهای دیگران بسیار حساس هستند. شاید باورش سخت باشد؛ اما یک انتقاد ساده از سوی اطرافیان میتواند این افراد را حسابی به هم بریزد. عدم تأیید دیگران نیز میتواند آسیب زیادی به افراد دچار شخصیت اجتنابی بزند.
- دایره دوستان بسیار محدود: این افراد با آدمهای بسیار محدودی مراوده میکنند. اگر از نزدیک با یک فرد مبتلا به AVPD آشنایی دارید، شاید به عنوان علامت اختلال شخصیت اجتنابی دیده باشید که این افراد دوستان صمیمی بسیار کمی دارند. آنها دوست ندارند با افراد زیادی در ارتباط باشند. تنها در صورتی روابط خود را وسیعتر میکنند که اطمینان یابند شخص موردنظر آنها را دوست دارد.
- استرس و اضطراب بالا: مبتلایان اختلال شخصیت اجتنابی در محیطهایی که لازم است با افراد زیادی سروکار داشته باشند، بهشدت استرس و اضطراب میگیرند. این استرس و اضطراب منجر به عصبانیت آنها میشود. به همین خاطر این افراد سعی میکنند از موقعیتهای شلوغ، شغلهای گروهی و مهمانیهای بزرگ اجتناب نمایند.
- خجالتی و دستوپاچلفتی: همانطور که میدانید این گروه از افراد جامعه گریز هستند. آنها دائماً استرس دارند که کار خود را اشتباه انجام دهند. چنین موردی آنها را به شدت شرمنده میکند. به دلیل این طرز فکر آنها در اجتماعهای گوناگون به عنوان فردی بیدستوپا و خجالتی شناخته میشوند. به طور کلی آنها دوست ندارند با هیچکسی درگیر شوند.
- بزرگنمایی مشکلات: افراد درگیر اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً اسیر تفسیرهای نادرست رویدادها میشوند. آنها مشکلات خود را بسیار اغراقآمیز توصیف میکنند. حتی اتفاقاتی که هنوز رخ نداده است را نیز با تعریفهای مختلف بزرگ جلوه میدهند. در واقع در از کاه، کوه ساختن استاد هستند. این موضوع در بیان احساسات آنها نیز رخ میدهد.
- عدم تستکردن چیزهای جدید: هیچ علاقهای به انجام چالشهای جدید ندارند. اتفاقات جدید آنها را هیجانزده نکرده و به وجد نمیآورد. به همین خاطر آنها اغلب در زندگی خود هیچ رشد و دستاوردی ندارند چه در زمینه شغلی و چه در زمینه زندگی تحصیلی و شخصی. جسارت نداشتن آنها در کسب تجربههای جدید پیشرفتی برای آنان به همراه نخواهد داشت. با دقت به جزییات بیشتر میتوان علامت اختلال شخصیت اجتنابی را بسیار وسیعتر در افراد مشاهده کرد.
- خود تحقیری و تصورات ذهنی ضعیف: باورهای ذهنی نامناسبی که این افراد درباره خودشان دارند، باعث میشود تا خود را فردی حقیر و کوچک بشمارند که شایستگی لازم برای کسب چیزهای خوب را ندارد. این ویژگی بهوضوح در شخصیت این افراد دیده میشود. دلیل چنین طرز فکری ممکن است کمبود عزت نفس باشد. این افراد با شرکت در کارگاه عزت نفس در تهران و همکاری با مربیان باتجربه میتوانند باورهای غلطی که درباره خودشان دارند را از بین ببرند.
- تصمیمگیریهای نادرست: اضطرابی که روزانه این افراد تجربه میکنند بر تصمیمات مهمی که قرار است برای زندگی و آینده خود بگیرند نیز تأثیرگذار است. آنها نمیتوانند با قاطعیت هرچهتمامتر درباره موضوع موردنظرشان تصمیمگیری نمایند.
- لذت نبردن از کارها: از آن جایی که ذهن این افراد جامعه گریز است، آنها همه تمرکز خود را روی عدم رویارویی با افراد و پرهیز از حضور در مکانهای شلوغ گذاشتهاند. چنین مواردی سبب میگردد که هنگام انجام فعالیتهای خود از آنها لذت نبرند و صرفاً از روی عادت این کارها را انجام دهند.
اختلال شخصیت اجتنابی چگونه تشخیص داده می شود؟
اختلال شخصیت اجتنابی را فقط یک فرد متخصص و آموزشدیده بر اساس معیارهای ذکر شده تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) میتواند تشخیص دهد. پزشک خانواده میتواند اولین نقطه تشخیص این بیماری باشد. پزشکان عمومی در صورت مشاهده برخی علائم شما را به روانشناس یا روانپزشک ارجاع میدهند.
اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً در بزرگسالان تشخیص داده میشود، زیرا شخصیت کودکان هنوز درحالرشد است و رفتارهایی مانند کمرویی میتواند تجربیات عادی در دوران کودکی باشد که بعداً از بین میرود. بر اساس DSM-5، علامت اختلال شخصیت اجتنابی در یک فرد باید الگوی ثابتی در مورد پرهیز از تماس اجتماعی، حساسیت بیش از حد نسبت به طردشدن و انتقاد، همچنین احساس ناکافی بودن باشد که حداقل با چهار مورد از معیارهای زیر نشان داده میشود:
- اجتنابکردن از انجام فعالیتهای شغلی که شامل تماس اجتماعی قابلتوجه به دلیل ترس از انتقاد، عدم تأیید یا طردشدن است.
- تمایلی به درگیری با دیگران نخواهند داشت، مگر این که مطمئن باشند که شخص موردنظر آنها را دوست دارد.
- به دلیل ترسی و اضطرابی که از مورد تحقیر و تمسخر قرارگرفتن دارند، از ایجاد روابط صمیمانه با دیگران اجتناب میکنند.
- ذهن آنها مدام درگیر این است که در موقعیتهای اجتماعی گوناگون توسط دیگران طرد شوند.
- به دلیل حس بیکفایتی که در مورد خودشان دارند، از حضور در موقعیتهای اجتماعی جدید پرهیز مینمایند.
- نسبت به دیگران دارای احساس غیرجذاب بودن، ناتوانی در انجام کارها و حقارت نسبت به دیگران دارند.
- به دلیل ترس از خجالت از انجام کارهای جدید خودداری مینمایند. بهعبارتدیگر این افراد در زندگی خود اصلاً ریسک نمیکنند، به همین خاطر اغلب هیچ دستاوردی ندارند.
اختلال شخصیت اجتنابی چگونه درمان می شود؟
اختلالات شخصیتی را اغلب بهسختی میتوان درمان نمود، چراکه افراد مبتلا به این بیماریها دارای الگوهای ریشهای عمیقی از تفکر و رفتار هستند که سالهاست در آنها وجود داشته است. با وجود این، افراد مبتلا به AVPD میتوانند کاندیدهای خوبی برای درمان به شمار روند، زیرا چنین شرایطی برای آنها بسیار دردناک و ناراحتکننده شده است. همچنین خواسته قلبی اغلب افراد مبتلا به این بیماری علیرغم چیزی که نشان میدهند، رابطه برقرارکردن با دیگران است. علامت اختلال شخصیت اجتنابی با پیگیری روند درمان به مرور از بین میرود.
چنین تمایلی میتواند منجر به ایجاد اهرم انگیزشی برای طرحواره درمانی شخصیت اجتنابی محسوب گردد تا بدینوسیله برنامههای درمانی خود را بهصورت منظمی دنبال نمایند. درمان افراد مبتلا به AVPD معمولاً توسط دارو یا رواندرمانی صورت میگیرد. زمانی تأثیرات درمان دوچندان میشود که اعضای خانواده نیز درگیر شوند و از بیمار حمایت نمایند.
رواندرمانی مبتلایان به AVPD: یکی از درمانهای رایج چنین اختلالی رواندرمانی محسوب میگردد. هدف از این رویکرد درمانی این است که انگیزهها و ترسهایی که با افکار و رفتار شما ارتباط دارند را از بین ببرد. یادگیری درباره ایجاد ارتباطات بهتر و مثبتتر نیز یکی از موارد دیگری است که در رواندرمانی به آن پرداخته میشود. بهمنظور درمان اختلال شخصیت اجتنابی دو نوع ویژه از رواندرمانی انجام میگیرد که به مبتلایان کمک زیادی خواهد کرد. این درمانها عبارتاند از:
درمان روان پویایی: تمرکز این مدل درمان بر ریشههای روانی رنج عاطفی خواهد بود. بیمار یا مرور اتفاقات به روابط مشکلساز و الگوهای رفتاری در زندگی خود نگاه میکند. بدین ترتیب درک بهتری از شخصیت خود خواهد داشت و در نتیجه شیوه ارتباطی خود را با سایر افراد و بر اساس شرایط محیط تغییر میدهد.
درمان شناختی رفتاری: این روش درمانی بسیار هدفگرا و ساختاریافته انجام میگیرد. یک درمانگر یا روانشناس به شما کمک میکند تا افکار و احساسات خود را زیر نظر بگیرید. با این کار متوجه خواهید شد که افکار شما چگونه بر اعمال شما تأثیر میگذارد. از طریق CBT، میتوانید افکار و رفتارهای منفی را نیز بیاموزید. بدین ترتیب شما یاد خواهید گرفت که الگوها و عادات فکری سالمتری اتخاذ کنید. این روش درمانی ممکن است به طور ویژه بر توسعه مهارتهای اجتماعی تمرکز کند و علامت اختلال شخصیت اجتنابی را از بین ببرد.
درمان دارویی برای اختلال AVPD: اکنون هیچگونه دارویی برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی وجود ندارد، اما داروهایی برای افسردگی و اضطراب وجود دارد که افراد مبتلا به این اختلال نیز ممکن است آن را داشته باشند. درمان تحت چنین شرایطی میتواند بهبود AVPD را آسانتر کند. بهمنظور کسب بهترین نتیجه، باید دارو را همراه با رواندرمانی مصرف کنید.
عوارض اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
در اینجا به برخی از عوارض رایج دیگری که افراد دچار اختلال شخصیت ممکن است آن را نشان دهند، میپردازیم. این عوارض عبارتاند از:
تنهایی و انزوا
همه افراد تمایل ندارند در یک اجتماع بزرگ شرکت نمایند، به همین خاطر تا زمانی که از روابط خود حس رضایت داشته باشند، داشتن یک الی دو دوست صمیمی میتواند خوب باشد. افراد مبتلا به چنین اختلالی ممکن است در پیداکردن دوست یا قرار ملاقاتهای جدید بهشدت دچار شک و تردید گردند، زیرا یک حس درونی مانع برقراری ارتباط میشود. چنین طرز فکری میتواند سدی برای ایجاد روابط رضایتبخش باشد. فقدان ارتباط اجتماعی میتواند منجر به احساس تنهایی و انزوا، حتی افسردگی گردد.
مدرسه و محل کار
استرس داشتن درباره فیدبکهای منفی دیگران و مشکل در برقراری ارتباط با آنها میتواند عملکرد شما را در مدرسه و محل کار تغییر دهد. فرض کنید در مدرسه، معلم مفهوم جدیدی را در طول یک سخنرانی در کلاس توضیح میدهد، اما شما کاملاً آن را درک نمیکنید. شما قصد دارید از وی بخواهید که این مبحث را مجدداً توضیح دهد؛ اما نگرانید که تنها فردی در کلاس باشید که درس را خوب متوجه نشده است. شاید با خودتان بگویید که همه به این پی میبرند که من چقدر نادان هستم و به همین دلیل سکوت کنید. این تفکر علامت اختلال شخصیت اجتنابی است. در نهایت نیز با آمدن این مبحث در امتحان نیز پاسخ اشتباهی به آن میدهید.
یک روز در هفته تیم شما گرد هم میآیند تا در مورد نکات مهم هفته گذشته بحث کنند و درباره ایدههای جدید برای پروژهها صحبت کنند. سرپرست شما از همه میخواهد اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند و انتظار میرود که مشارکت داشته باشند. شما هر هفته، آنقدر از اشتراکگذاری دیتاهای موردنیاز عصبی میشوید که زود به خانه میروید و جلسه را ترک میکنید. بعد از چند هفته، مدیرتان تماس میگیرد تا به شما یادآوری کند که حضور در جلسات اختیاری نیست و شما از کارتان اخراج میشوید.
نگرانیهای روانی
حمایت اجتماعی میتواند یک مزیت بزرگ برای اختلال شخصیت اجتنابی بهحساب آید. اگر چنین حمایتی را نداشته باشید، ممکن است در نهایت برای مدیریت هر مشکلی که پیش میآید با مشکل مواجه شوید و احساس غمگینی بیشتری کنید. منابع معتبر تحقیقاتی همچنین نشان میدهند که تنهایی میتواند در سایر مسائل سلامتی از جمله، اختلالات خواب، دیابت، سرطان، بیماری قلبی، فشارخون بالا، افسردگی و مصرف مواد نقش داشته باشد. تحقیقات دیگر منبع معتبر اشاره میکند که اختلال شخصیت اجتنابی اغلب با افسردگی و مصرف مواد همراه است.
برای برخی، این تصور وجود دارد که مصرف مواد ممکن است به کاهش علائم کمک کند و آنها را قابلتحملتر نماید، اما این موضوع کاملاً موقتی است. علائم پس از مدتی دوباره باز خواهند گشت. در واقع، مواد به عنوان تشدیدکننده احساس افسردگی شناخته شده است.
آیا می توان از اختلال شخصیت اجتنابی پیشگیری کرد؟
در اغلب کیسهای مبتلا به این اختلال عوامل ژنتیکی نقش دارند، به همین خاطر امکان پیشگیری از این بیماری بسیار کم است. اگر بیماری قرار باشد از طریق ژنتیک منتقل شود، عملاً هیچ کاری نمیتوان انجام داد. علامت اختلال شخصیت اجتنابی را با کمک والدین میتوان از بین برد. والدین با کنترل بیشتر رفتارهای خود، صحبتکردن با مشاوران کودک میتوانند رفتار خود را در قبال کودکشان بهبود دهند. به طور مثال، سختگیریهای بی جای خود را کاهش دهند.
سعی کنند در خانه محیط بسیار آرام و امنی را برای کودکان فراهم سازند. اگر کودکان بسیار کمرو و خجالتی دارید، بهتر است حتماً با یک روانشناس خبره مشورت نمایید. با برخورداری از مشاورههای اصولی میتوانید احتمال ابتلای کودکتان به اختلال شخصیت اجتنابی را کاهش دهید. البته خجالتی بودن در برخی از برهههای زندگی مانند دوران نوجوانی طبیعی است. اگر چندین علائم مختلف را در فرزندان خود مشاهده کردید، بهتر است فوراً نزد تراپیست بروید.
جمعبندی
یکی از اولین گامها در بهبود کیفیت زندگی با اختلال شخصیت اجتنابی، شناخت علائم آن است. با درک علائم خاص خود، میتوانید بهتر با درمانگر برای یافتن روشهای ازبینبردن آن همکاری نمایید. دوستان و خانواده را نیز برای درمان خود در نظر بگیرید، زیرا آنها درک بسیار خوبی از شرایط شما دارند و میتوانند شما را در درمان یاری دهند.
در این دوران مراقبت از سلامتی بسیار ضروری است. به طور مثال، یافتن مهارتهای مقابلهای سالم که از رویآوردن شما به مواد مخدر یا الکل، سیگارکشیدن، پرخوری یا آسیب رساندن به خود در زمان سختی جلوگیری میکند. بدون درمان حرفهای مانند گفتاردرمانی، بعید است که علائم و تأثیرات مرتبط با آنها بر روابط بهبود یابد. چنانچه در مورد مبحث امروز سؤالی ذهن شما را درگیر کرده است میتوانید آن را با ما به اشتراک بگذارید.
