در حال حاضر تنها تعریف سالمند، توجه به سن افراد در بزرگسالی است. به طوری که سازمان بهداشت جهانی نیز سن ۶۰ سال به بالا را به عنوان سالمند در نظر میگیرد. اما انواع سالمندی در ایران تنها مربوط به سن نبوده و ممکن است موارد دیگری مانند وضعیت توانمندی، استقلال افراد، فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها نیز در بزرگسالی در نظر گرفته شود. بنابراین برای اینکه فردی به عنوان سالمند در نظر گرفته شود، باید تعریف سالمندی را مجدداً با توجه به عوامل وابسته به آن انجام داد. در ادامه به موضوع سالمند کیست و چه سنی سالمندی در نظر گرفته می شود؟ خواهیم پرداخت.
سالمند کیست؟ به چه کسی سالمند میگویند؟
سالمند به عنوان یک اصطلاح در بزرگسالی به افرادی گفته میشود که پس از گذراندن دوره بلوغ به سن پیری رسیدند. منظور از دوره سالمندی، همان دوران سالخوردگی است که مرز آن با توجه به جوامع و فرهنگهای متفاوت، ممکن است بسیار متغیر باشد. در حال حاضر بسیاری از کشورها سن بالای ۶۵ سال را به عنوان سن سالمندی در زنان و مردان در نظر میگیرند. در صورتی که فرد به این سن رسیده باشد، وی را به عنوان سالمند شناخته و برای وی نیازها و خصوصیات منحصر به فردی در نظر گرفته میشود. البته باید گفت پیشرفت علم پزشکی و افزایش امید در افراد باعث شده تا بسیاری از جوامع، میانگین زندگی را با توجه به طبقه بندی سن سالمندان بیشتر از سن ۶۵ سال در نظر بگیرند. با توجه به کاهش توانمندیهای افراد در سنین سالمندی و بروز مشکلات سالمندان مراقبت و توجه به آنها اهمیت ویژهای یافته است.
چه سنی سالمند در نظر گرفته میشود؟
سالمند در کشورهای مختلف و با توجه به فرهنگهای متفاوت، ممکن است برای سنین مختلف در نظر گرفته شود. در اکثر کشورها افراد بالای ۶۵ سال سالمند محسوب میشوند. البته این سن تقریبی بوده و میتوان آن را یک نقطه مرزی در نظر گرفت. در برخی موارد افراد با توجه به شرایط جسمی و روانی حتی در سن کمتر از ۶۵ سال نیز به عنوان سالمند تلقی خواهند شد. البته عوامل دیگری علاوه بر سن سالمندی در زنان و مردان ممکن است در تعریف افراد به عنوان سالمند مؤثر باشند. این عوامل شامل وضعیت جسمانی، فعالیتهای روزمره، توانمندیهای افراد، وضعیت روانی و دیگر شرایط زندگی آنان است.
در برخی موارد افراد حتی در سنین بالاتر نیز از نظر ذهنی و جسمی در سلامت کامل بوده و سبک زندگی فعالی دارند. از این رو برای دانستن سالمند کیست و چه سنی سالمندی در نظر گرفته می شود، باید گفت تعریف انواع سالمندی در ایران و جهان تنها بر اساس سن سالمندی در زنان و مردان به عنوان یک شاخص و مبنایی برای مشخص کردن وضعیت فرد درست نیست. در حال حاضر نیز از اصطلاح سالمند بیشتر برای توصیف یک دوران از زندگی افراد و مراحل بعد از آن استفاده میشود.
با افزایش سن، تغییرات در سلولها و شکل طبیعی بدن ایجاد شده و این تغییرات میتواند در عملکرد و ظاهر افراد خود را نشان دهد. بنابراین عملکرد سلولهای درون بدن تا حد زیادی مسئول عملکرد و ظاهر افراد هستند. در دوران کهنسالی بسیاری از سلولها در اندامهای بدن از بین رفته و دیگر جایگزین نمیشوند. همچنین با کاهش تعداد سلولها، برخی از اعضای بدن امکان ارائه کارکرد طبیعی را نخواهند داشت.
یکی از اولین نشانههای انواع سالمندی در زمان افزایش سن، کوچک شدن اندازه و تراکم استخوانها است. از این رو بسیاری از افراد کهنسال مستعد شکستگی در این دوران هستند. برای اینکه بتوانید انواع سالمندی را تا جای امکان به تأخیر بیندازید باید ضمن مشاوره با کلینیک روانشناسی تهران موارد زیر را رعایت کنید.
نشانههای دوران سالمندی
دوران سالمندی تغییرات زیادی را از نظر جسمی و روحی در افراد ایجاد میکند. ایجاد چروک در پوست، سفید شدن مو، کاهش وزن، کوتاهی قد و خمیدگی از تغییرات اساسی دوران سالمندی است. پیش از آنکه مغز افراد کهنسال به عنوان آخرین اندام بدن از کار بیفتد، از نظر کارکرد فرقی با فرد جوان ندارد. البته افراد مسن بیشتر از دیگر افراد به پزشک مراجعه کرده و نیازهای سالمندان به مراقبتهای پزشکی در این دوران بیشتر است.
افراد سالخورده پس از بازنشستگی به دوره کهنسالی رسیده و ممکن است روابط خود را با اطرافیان کاهش دهند. با توجه به تعریف سالمند کیست و چه سنی سالمندی در نظر گرفته می شود؟ منظور از فرهنگ پیری در هر جامعه تعیین سن پیری است. در حال حاضر، تمامی جوامع فرهنگ زندگی و مرگ را در خود جای دادهاند. به دلیل ایجاد مشکلاتی نظیر افسردگی و یا اختلالات روانی در دوران کهنسالی نیاز به مشاوره یا روانشناس در این دوران ضروری به نظر میرسد. در زمان پرستاری از فرد مسن نیز باید احترام، مراقبت، توجه به حرفهای سالمند در نظر گرفته شود تا روی او تأثیر مثبت گذاشته و نیاز به محبت در این افراد به عنوان مشکلات سالمندان کاهش پیدا کند.
وقت گذراندن با سالمند
صحبت با سالمند و وقت گذراندن با او میتواند باعث بهبود روحیه او شود. وضعیت حافظه سالمندان در زمان وقت گذرانی با دیگران بهبود پیدا کرده و میتواند توانایی او را در یادآوری خاطرات بیشتر کند. یکی از راههای نشان دادن حمایت و توجه به سالمند این است که با وقت گذراندن با او نگذارید احساس تنهایی کرده و از ایجاد احساس ترس و ناامیدی در او جلوگیری کنید. ناتوانی در این سن موجب میشود تا افراد سالمند بیشتر از گذشته به دیگران نیاز داشته باشند. بنابراین خانوادهها نیز باید وظیفه خود را در قبال افراد سالمند بدانند.
روشهای به تاخیر انداختن دوره سالمندی
استفاده از مقادیر کافی کلسیم در رژیم روزانه
بزرگسالان باید حداقل ۱۰۰۰ میلیگرم کلسیم به صورت روزانه مصرف کنند. این مقدار ممکن است برای زنان و مردان در سنین بالاتر تغییر کرده و به ۱۲۰۰ میلیگرم در روز افزایش پیدا کند.
دریافت مقادیر کافی ویتامین دی
افراد بزرگسال تا سن ۷۰ سال به عنوان سن سالمندی در زنان و مردان نیاز به حدود ۶۰۰ واحد ویتامین دی به طور روزانه دارند. ویتامین دی میتواند در جذب بهتر کلسیم مؤثر بوده و سلامت جسمانی این افراد را نیز تضمین کند.
قرار دادن فعالیت بدنی در برنامه روزانه
باید فعالیت افراد توجه شود. داشتن تحرک و فعالیت بدنی به طور منظم میتواند باعث قویتر شدن استخوانها شده و از اثرات افزایش سن روی حافظه بکاهد. از جمله فعالیتهای بدنی روزانه در سالمندب میتوان به ورزشهایی نظیر پیادهروی، تنیس تمرینات وزنهبرداری و آهسته دویدن اشاره کرد. این فعالیتها میتوانند باعث ارتقای سلامت روانی افراد شوند.
انجام معاملات معاینات چشمی به طور منظم
با افزایش سن دیدن در نور کم دشوار شده و افراد دچار تغییراتی در بینایی میشوند. بنابراین بهتر است علاوه بر استفاده از عینک آفتابی یا کلاه نقابدار در سنین بالا، به طور منظم مایعات چشمی انجام شود.
باورهای نادرست از سالمندی
تعداد افراد بالای ۶۵ سال به عنوان سن سالمندی در زنان و مردان طی ۱۰ سال آینده به طور فزایندهای در جهان افزایش پیدا خواهد کرد. از این رو فعال نگه داشتن و کمک به افزایش کیفیت زندگی این گروه از افراد بسیار حائز اهمیت است. در حال حاضر قضاوتهای غلطی در مورد وضعیت روحی یا رفتاری اشخاص در کهنسالی بر اساس وضعیت روانی، رفتاری یا تجربیات آنها ایجاد شده است. اما باید گفت برخلاف این تصورات هیچ شخصیتی مخصوص انواع سالمندی در ایران و جهان وجود نداشته و شخصیت افراد در بزرگسالی همان شخصیتی است که در قبل از ۶ ماهگی شکل گرفته بود. در ادامه به باورهای اشتباه در مورد سن بزرگسالی خواهیم پرداخت.
عدم علاقه افراد سالمند به دنیای بیرون
در برخی موارد تصور میشود افراد سالمند نسبت به دنیای بیرونی علاقهای از خود نشان نمیدهند. اما باید گفت در حال حاضر بسیاری از افراد در این گروه از اینترنت استفاده کرده و یا خود را درگیر فعالیتهای آکادمیک زیر نظر کالجها و دانشگاهها کردهاند.
افراد مسن امکان گرفتن تصمیمات مهم را ندارند
توجه به تجارب افراد نیز مهم است. افراد در سنین بزرگسالی به دلیل یک عمر تجربه و آموزش، از مهارتهای شناختی بالایی برخوردار هستند. بنابراین این افراد میتوانند در انتخابهای مهم از قبیل تصمیمهای مالی یا انتخاب پزشکی که به زندگی خود فرد مربوط میشود به طور کامل تصمیم گرفته و خود را در نتایج آن مشارکت دهند.
میل به زندگی در افراد مسن از دست میرود
افراد در کهنسالی نیز تمایل به داشتن حس کنترل بر زندگی داشته و به یک محیط راحت و کنترل شده علاقه دارند. بنابراین این افراد تنها تمایل به یک زندگی پایدار با کیفیت و کنترل شده داشته و هیچ گونه کاهشی در میل به زندگی در آنها وجود ندارد.
در سنین سالمندی زوال روحی و جسمی اجتناب ناپذیر است
اگرچه میزان عملکرد در سن بالا و در انواع سالمندی در ایران و دیگر کشورها کاهش پیدا میکند، اما روشهای مختلفی برای کاهش روند پیری از نظر جسمی و روحی و حل مشکلات سالمندان وجود دارد. بسیاری از عادتهای سالم میتوانند روند پیری و سن سالمندی در زنان و مردان را به تعویق بیندازند. به عنوان مثال رژیم غذایی مناسب و انجام ورزشهای عضلانی و هوازی به همراه مشاوره با سالمندان زوال جسمی و روحی را به شکل مؤثری کاهش میدهند.
افراد در سن پیری هیچ کمکی به جامعه نمیکنند
افراد مسن به دلیل داشتن سالها تجربه شخصی و تخصصی در شغل خود، بسیار ارزشمند هستند. بسیاری از افراد در سنین کهنسالی به صورت داوطلبانه به تدریس خصوصی یا کمک به کسب و کارهای کوچک، نگهداری از فرزندان و یا کارهای روزمره میپردازند. این افراد به دلیل داشتن اخلاق کاری و مشارکت در کارهای ارزشمند، از الگوهای بزرگ و مربیان برای نسلهای جوان به شمار میروند.
افراد سالمند چه مشکلاتی دارند؟
در صورتی که وظیفه مراقبت از سالمند را بر عهده دارید، باید به این موضوع توجه کرده و به مشکلات شایع دوران سالمندی در ایران نیز آگاه باشید. افراد سالمند با افزایش سن، کاهش توانایی و قدرت جسمانی، تحلیل رفتن اندام و کاهش سیستم ایمنی بدن به بیماریها و مشکلات متعددی دچار میشوند. برای کاهش مشکلات سالمندان میتوان از سبک زندگی درست و اصولی پیروی کرد. در ادامه به برخی از مشکلات شایع در دوران سالمندی در ایران اشاره شده است.
یکی از مشکلات شایع در دوران سالمندی در ایران و جهان بیماری آرتروز است که مفاصل را درگیر کرده و سبب ایجاد تورم در این ناحیه میشود. دلیل اصلی بروز این مشکل کار کشیدن زیاد از مفاصل، تخریب آنها و یا وارد شدن صدمه به مفاصل است.
بیماریهای مرتبط با افزایش فشار خون
یکی از مشکلات شایع در انواع سالمندی فشار خون است. حدود ۴۵ درصد از افراد مسن به این اختلال دچار شده و طی آن در معرض ابتلا به دیگر بیماریها قرار میگیرند. در برخی موارد، اختلالات و نشانههای مربوط به افزایش فشار خون مانند احساس درد در ناحیه سر، بینظم شدن کارکرد قلب و یا ایجاد استرس در مواقع مهم نادیده گرفته میشوند.
ایجاد مشکلات عقلی در دوران پیری
مشکلات مربوط به حافظه یا زوال عقل از دیگر مشکلات شایع دوران سالمندی است. در این دوران مشکلات عقلی مانند اختلالات و فراموشی افراد را درگیر کرده و بیماریهایی نظیر آلزایمر تهدیدی برای زندگی افراد مسن و از عوامل تشدید سالمندی محسوب میشوند.
مشکلات مربوط به دیابت و بیماریهای مرتبط با آن
افزایش قند خون در دوران سالمندی در ایران بسیار رایج بوده و یکی از مشکلات سالمندان در این دوران محسوب میشود. افراد باید به جای استفاده از مواد خوراکی حاوی قند از ماده مغذی دارای فیبر استفاده کنند.
شکننده شدن استخوان و ضعیف شدن بافتهای استخوانی
از دیگر مشکلات شایع و عوامل تشدید سالمندی میشود میتوان به شکننده شدن استخوان اشاره کرد. این اندامها در دوران سالمندی به شدت ضعیف شده، به طوری که بافت استخوان امکان تحمل وزن بدن را نخواهد داشت.
در افراد سالمند چه تغییرات در توانایی جسمانیشان اتفاق می افتد؟
باید تواناییهای جسمی در نظر گرفته شود. تغییرات مربوط به تواناییهای جسمانی در افراد سالمند طیف وسیعی را به خود اختصاص میدهند. اگرچه این تغییرات نشان دهنده بیماریهای زمینهای نیستند اما میتواند ناراحتی و نگرانی را در این افراد ایجاد کنند. از جمله تغییرات مهم در تواناییهای جسمانی افراد سالمند و عوامل تشدید سالمندی میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- تغییرات حسی مربوط به کاهش بینایی، شنوایی، چشایی و بویایی به عنوان مشکلات سالمندان
- تغییرات مربوط به کاهش حجم عضله و قدرت عضلانی از عوامل تشدید سالمندی
- کاهش توانایی انجام رفتار و حرکات پیچیده در سن بزرگسالی
- تغییرات مربوط به تمایلات جنسی در سالمندان از نظر کمی و کیفی
- کاهش عملکرد مغز و ایجاد تغییرات در سیستم اعصاب مرکزی و ایجاد مشکل در زمینه یادگیری و حافظه
- افزایش سن باعث ایجاد تغییرات در سیستم قلبی و عروقی افراد شده و از عوامل تشدید سالمندی خواهد بود.
نیازهای سالمندان چیست؟
افراد سالمند در دوران کهنسالی از نظر جسمی و روحی دچار تحلیل عملکرد میشوند. بنابراین به حمایت و همراهی بیشتر در جنبههای مختلف زندگی نیاز دارند. به عنوان مثال زوال عقل یکی از مشکلات سالمندان است که بسیاری از سالمندان را به خود درگیر میکند. به طور کلی نیازمندیها و مشکلات سالمندان شامل نیازهای روحی، روانی، اجتماعی و اقتصادی است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
نیازهای روحی: منظور از نیازهای سالمندان از نظر روحی، نیاز به محبت و توجه و همچنین اهمیت ویژه به آنان است. سالمندان در این سن به آرامش بیشتری نیاز دارند تا بتواند در برابر بیماریهای جسمی و روانی مقاومت بیشتری از خود نشان دهند.
نیازهای روانی: بسیاری از سالمندان در این دوران دچار مشکلات مربوط به سلامت روان از جمله انزوا، اختلالات عاطفی و اضطرابی، روان پریشی و زوال عقل به عنوان عوامل تشدید سالمندی خواهند شد. از این رو، علاوه بر متخصصان حوزه سلامت باید از متخصصان سلامت روان و اعضای خانواده نیز برای فراهم کردن فضای پشتیبان همراه با ارائه خدمات مراقبت از سلامت روان کمک گرفت. در این دوران، افراد باید نسبت به حضور فعال در جامعه تشویق شوند تا از مشکلات روانی دور بمانند.
نیازهای اجتماعی و اقتصادی: سالمندان به یک سری نیازهای اجتماعی در این دوران نیاز دارند که در صورت عدم توجه به آنها میتوانند روی عادات خواب، عملکردهای شناختی، تمرکز و دیگر جنبههای زندگی آنها به عنوان عوامل تشدید سالمندی تأثیر منفی بگذارند. داشتن روابط اجتماعی با دوستان و امثال آن، حضور در دورهمیهای خانوادگی، خروج از خانه و برقراری ارتباط با افراد جدید، انجام فعالیتهای گروهی در جامعه، همگی از نیازهای سالمندان از نوع اجتماعی محسوب میشوند. نیازهای اقتصادی یا تأمین احتیاجات مالی نیز در انواع سالمندی در ایران بسیار اهمیت دارد. در صورتی که این نیاز از قبیل داشتن بیمه، حسابهای بانکی و حقوق بازنشستگی مناسب فراهم نشود، میتواند روی روحیه و روان افراد به عنوان مشکلات سالمندان تاثیر بگذارند.
نیازهای جسمی و بهداشتی: افراد سالمند باید در دوران کهنسالی برنامهریزیهایی برای سلامت جسمی خود داشته باشند. برنامههای درمانی نظیر چکاپ، آزمایش، مشاورهها و دیگر اقدامات پزشکی برای سلامت جسمانی این افراد به عنوان نیازهای سالمندان ضروری است.
چرا احترام به سالمندان از اهمیت زیادی برخوردار است؟
افراد سالمند از نظر روحی بسیار حساس بوده و ممکن است با کوچکترین موضوعی آسیب ببیند. همچنین کمبود توجه باعث احساس ناراحتی و ضربه روحی در آنها به عنوان عوامل تشدید سالمندی خواهد شد. اکنون که میدانید سالمند کیست و چه سنی سالمندی در نظر گرفته می شود، باید گفت با گوش کردن و توجه به افراد سالمند میتوان به او نشان داد که برای خواستهها و سخنان وی ارزش قائل هستید و نظرات او برای شما مهم است. حساسیت روحی در بین افراد مسن به عنوان عوامل تشدید سالمندی بسیار شایع است. وجود نیازهای مادی و غیر مادی در کهنسالان موجب احسان و توجه افراد جامعه به آنها خواهد شد. همین موضوع ضمن برقراری امنیت اجتماعی، باعث ایجاد آرامش به عنوان نیازهای سالمندان میشود.
احترام به افراد سالخورده از طریق گوش کردن و توجه به آنها
یکی از راههایی که میتوان به افراد مسن نشان داد ارزش زیادی در زندگی فرزندان خود دارند، گوش کردن و توجه کردن به آنها است. کهنسا لان میتوانند دانش و اطلاعات خود را به نسل بعدی منتقل کنند و در واقع این موضوع از طریق توجه کردن به آنها به نفع اطرافیان خواهد بود. زیرا آنها تجربه سالها زندگی را اختیار داشته و میتوانند در زمانهای حساس به دیگران کمک کنند. این موضوع باعث بهبود روحیه سالمندان نیز خواهد شد. بنابراین در کنار فرد سالخورده میتوان هم از تجربیات او استفاده کرده و هم دوران راحتی را همراه با کاهش مشکلات سالمندان گذراند.
جمعبندی
در این مطلب به تعریف سالمندی و ویژگیهای افراد سالمند و مشکلات سالمندان پرداختیم. افراد در سن کهنسالی با مشکلات شایعی مواجه بوده و تغییرات مربوط به تواناییهای جسمی و روحی در این افراد میتواند نیازهای مختلفی را در آنها ایجاد کند. با توجه کردن به این نیازها و برطرف کردن آنها و همچنین وقت گذراندن با افراد مسن میتوان بسیاری از نیازهای روانی روحی اجتماعی و جسمی آنها را با توجه به این موضوع که سالمند کیست و چه سنی سالمندی در نظر گرفته می شود؟ پاسخ داد.
سؤالات متداول
چه افرادی در جامعه سالمند در نظر گرفته میشوند؟
افراد پس از دوره بلوغ و رسیدن به سنین پیری وارد دوران سالخوردگی یا سالمندی خواهند شد.
مشکلات جسمانی شایع در بین افراد سالمند چیست؟
افراد در دوران سالخوردگی با کاهش عملکرد جسمانی، مشکلات روانی، مشکلات تمرکز و حافظه، افت درآمد و یا تغییر در الگوهای خواب مواجه میشوند.
آیا سن مشخصی برای تعیین سالمندی وجود دارد؟
به طور کلی سن بالای ۶۵ سال را سالمند در نظر میگیرند، اما این اصطلاح ممکن است در جوامع و فرهنگهای مختلف متفاوت باشد. بنابراین سن یک رقم تقریبی بوده و شرایط جسمی و روانی افراد میتواند تعیینکننده سالمند بودن آنها باشد.
