اختلال شخصیت مرزی همانطور که از نامش پیداست، اختلالی است که افراد مبتلا به آن همیشه روی لبه یک خط یا مرز در حرکت هستند و هر لحظه ممکن است از یک طرف مرز پرتاب شوند. به دلیل ناآشنایی مردم نسبت به اختلالات روحی و روانی و جدی نگرفتن آنها، شخصیت مرزی به مرور زمان بدتر شده و کار بجایی می رسد که زندگی یک خانواده تحت تاثیر آن قرار می گیرد. در این مقاله، سعی شده تا زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی و نحوه برخورد با شخصیت مرزی آموزش داده شود. البته قطعا این مقاله صرفا آشنایی است و بدون کمک یک درمانگر حرفه ای درمان ممکن نیست.
علت بروز اختلال شخصیت مرزی
ریشه اختلال شخصیت مرزی ناشی از تعامل عوامل ژنتیکی و مغزی با تجارب ناخوشایند دوران کودکی است. از مهمترین عوامل میتوان به طرد کودک، عدم دلبستگی امن، درگیری والدین، طلاق و بیتوجهی به احساسات کودک اشاره کرد. این تجارب اولیه بهویژه در سه سال اول زندگی، تأثیر بسزایی در بروز اختلال شخصیت مرزی دارند.
عوامل تشدید کننده اختلال شخصیت مرزی
مصرف مواد مخدر، مشکلات مالی، نداشتن برنامهریزی دقیق، عدم استفاده از خدمات سلامت روان و سبک زندگی ناسالم (غذا و خواب نامناسب) از عواملی هستند که علائم اختلال شخصیت مرزی را تشدید میکنند و کارآمدی افراد را کاهش میدهند.
علائم اختلال شخصیت مرزی
مهم ترین نشانه شخصیت مرزی، خلق بی ثبات و روابط ناپایدار است. در اینجا علائم شخصیت های مرزی را بیان می کنیم:
- روابط متزلزل: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی روابطی ناپایدار دارند؛ از علاقه شدید به تنفر ناگهانی میرسند. احساس طرد یا تغییر برنامهها میتواند باعث واکنشهای شدید شود.
- رفتارهای پرخطر: خرج کردن بیرویه، روابط جنسی نامناسب و رانندگی خطرناک از جمله رفتارهای ناشی از تصور ضعیف فرد از خود هستند.
- مصرف مواد مخدر و الکل: افراد مبتلا برای مقابله با مشکلات به مواد مخدر و الکل روی میآورند. این رفتارها نیاز به درمان دارند.
- خشم بیجا: خشم شدید در واکنش به مسائل کوچک مانند بیاعتنایی موقت از سوی اطرافیان مشاهده میشود.
- آسیب رساندن به خود: صدمه زدن به بدن و افکار خودکشی از نشانههای خطرناک این اختلال هستند که نیاز به مراجعه فوری به روانپزشک دارند.
- احساس پوچی: افراد مبتلا پس از جدایی یا فقدان احساس انزوا و بیارزشی میکنند. درمان دیالکتیکی رفتاری میتواند برای این افراد مفید باشد.
- ترس از تنها ماندن: ترس شدید از تنهایی، حتی تصور آن، باعث خشم و اضطراب میشود و مشکلات زیادی در روابط خانوادگی ایجاد میکند.
- اواخر نواجوانی شروع می شود و می توان از پیشروی آن پیشگیری کرد.
- برای طرد نشدن تلاش شدیدی می کند.
- بی ثباتی در تمام رفتار و تصمیم های او مشخص است.
- بسیار تکانشی و تهاجمی رفتار می کند.
- فرد دارای اختلال شخصیت مرزی بدون فکر و قصد عمل می کند و روی خود کنترلی ندارد.
- در روابط میان فردی مکررا بی ثبات و پرتنش است و دائم در پی تغییر افراد است.
- افراد را در دو حد بسیار ارزشمند و بسیار بی ارزش تقسیم می کند.
- احساس پوچی و ناامیدی مفرط می کند.
- هویت و خودپنداره نا متعادل و بی ثبات دارد.
- رفتارهای پرخطر و تکانشی مثل رابطه های جنسی متعدد، سوءمصرف مواد و رانندگی خطرناک دارد.
درمان اختلال شخصیت مرزی
بهطورکلی، اختلال شخصیت مرزی بهراحتی درمان نمیشود. علتش هم منطقی است: بالاخره این ویژگیهای مشکلدار از زمان نوجوانی با فرد بودهاند و در جان و تنش ریشه کردهاند. نمیشود کل شخصیت طرف را از پایه خراب کرد و از اول ساخت. علاوهبراین، بعضی مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی، بهکل مشکلی در خودشان نمیبینند و همین باعث میشود سفت و محکم در برابر تغییرکردن بایستند.
برای شخصیتهای مرزی، دو راه اصلی برای درمان وجود دارد: یکی رواندرمانی و دیگری خوردن دارو اما راهحل بهتری هم وجود دارد مثل ترکیب هردو راه هم روان درمانی کنید و هم در حینش دارو استفاده کنید
درمان اختلال شخصیت مرزی نیاز به مهارت کافی دارد، بنابراین بهتر است حتما به روانشناسی مراجعه کنید که مطمئنید کارش را بلد است. رواندرمانی درست میتواند به شخصیتهای مرزی کمک کند از باورها و هیجانات خودشان آگاهی بیشتری پیدا کنند و درنتیجه کنترلشان بر آنها بیشتر شود. تحقیقات نشان دادهاند با اینکه اختلال شخصیت مرزی بهکلی از بین نمیرود، بعد از رواندرمانی مناسب، از میزان اقدام شخصیت مرزی به خودکشی و خودزنی کاسته میشود. او یاد میگیرد بر هیجانات خودش کنترل داشته باشد و برای مقابله با مشکلاتش از راهحلهای مناسبتری استفاده کند.
بهترین روش درمان اختلال شخصیت مرزی، درمانهای روانشناختی است. گفتوگو با متخصصان روانشناسی، چه بهصورت فردی و چه گروهی از اجزای مهم درمان محسوب میشود. داروها درمان اصلی نیستند، اما برای برخی افراد که تحت درمان روانشناسی قرار دارند، میتوانند به مدیریت علائم کمک کنند. درمانهای الکتریکی برای شخصیت مرزی مناسب نیستند.
- درمان رفتاری مبتنی بر گفتگو (DBT): این روش شامل درمانهای فردی و گروهی است و بهطور خاص برای اختلال شخصیت مرزی طراحی شده است. DBT به افراد کمک میکند تا احساسات خود را مدیریت کرده و روابط خود را بهبود بخشند.
- طرحواره درمانی: این درمان به شناسایی الگوهای منفی در زندگی افراد کمک میکند و بر تمرکز بر الگوهای مثبت و بهبود کیفیت زندگی تأکید دارد.
- درمان مبتنی بر ذهن سازی (MBT): این روش به افراد کمک میکند تا افکار و احساسات خود را مشخص کرده و دیدگاههای جدیدی ایجاد کنند. MBT بر تفکر قبل از عمل تأکید دارد.
- آموزش سیستم پیشبینیپذیری احساسی و حل مسئله (STEPPS): یک درمان ۲۰ هفتهای که افراد را در گروههای مختلف شامل خانواده و دوستان مرتبط میکند و در کنار درمانهای دیگر کاربرد دارد.
- رواندرمانی مبتنی بر انتقال (TFP): این روش به افراد کمک میکند تا از طریق روابط با درمانگر احساسات و مشکلات خود را درک کنند و این بینش را به زندگی روزمره خود منتقل کنند.
- مدیریت روانپزشکی: این روش بر مدیریت فردی و انتظار از بیمار در کار و زندگی تمرکز دارد و ممکن است شامل داروها، گروههای درمانی و آموزش خانواده باشد.
با یک فرد دارای اختلال شخصیت مرزی چگونه رفتار کنیم؟
زندگی با فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی آسان نیست. بی احساسی، ناامیدی، خشم، بی انگیزگی، تنش و بی ثباتی ممکن است خانواده یا زندگی زناشویی را از هم بپاشد. اما بسیاری از مردم این بیماری را درمان کرده و بسیاری نیز روش های مقابله با اختلال شخصیت مرزی با آن را یاد گرفته اند. ابتدا نکات مهم برای مقابله با اختلال شخصیت مرزی در محیط منزل را بیان می کنیم:
- کمک بگیرید: اختلال شخصیت مرزی، یک اختلال جدی است. تجربیات فرد مرزی، تجربیاتی عادی نیستند و هم خود فرد و هم همسر و خانواده او آزار می بینند. خوشبختانه تعدادی درمان برای اختلال شخصیت مرزی وجود دارد. کمک گرفتن از یک درمانگر حرفه ای که بیمار در کنار او احساس آرامش و اعتماد دارد قدم اول است.
- یک برنامه ایمنی داشته باشید: اختلال شخصیت مرزی، احساسات بسیار دردناکی را ایجاد می کند و ممکن است فرد تا مرز خودکشی و آسیب زدن به خود نیز برود. بنابراین داشتن یک برنامه مراقبتی و امن، قبل از وقوع هر بحرانی بسیار ضروری است.
- حامی باشید و حامی داشته باشید: داشتن حمایت و پشتیبانی دوست، خانواده و شریک زندگی، می تواند کمک بسیار بزرگی باشد. شاید کمی سخت و غیر قابل تحمل باشد، مخصوصا در اوایل درمان، بنابراین لازم است که خودتان نیز راه هایی برای برقراری ارتباط با دیگران و داشتن یک حامی داشته باشید تا بتوانید حامی خوبی برای شخصیت مرزی باشید.
- اطلاعات کافی درباره اختلال شخصیت مرزی کسب کنید: باید تمام اعضای مرتبط با شخصیت مرزی، اطلاعات کافی و لازم را از یک فرد متخصص درباره این بیماری کسب کنند و بتوانند تشخیص دهند که رفتار های بیمار گونه شخصیت مرزی به چه دلیل است.
- اعتماد به نفس و احترام را به شخصیت مرزی بدهید: شخص دارای اختلال شخصیت مرزی احتمالا به دلیل آسیب در دوران کودکی، احساس امنیت و کنترل خود را نسبت به جهان، دیگران و خود از دست داده است. مهم است که حمایت اطرافیان به نحوی باشد که عزت نفس و احترام شخصیت مرزی حفظ شود و حس ترحم به او القا نشود.
- شخصیت مرزی را تنها نگذارید: گاهی فکر می کنید بهترین راه این است که شخصیت مرزی را برای تصمیم گیری تنها بگذارید و فرصتی به او بدهید. طرد کردن شخصیت مرزی بخاطر آسیب های دوران کودکی ممکن است آسیب بیشتری وارد کند.
- برای شخصیت مرزی قابل اعتماد باشید: بسیاری از شخصیت های مرزی در دلبستگی مشکل دارند و باعث می شود احساس طرد شدن و عدم اعتماد داشته باشند. مهم است که شما محکم و با ثبات و استوار باشید.
- نقاط قوت شخصیت مرزی را شناسایی کنید: شخص دارای اختلال شخصیت مرزی به دلیل خودپنداره و هویت مشکل دار، از خودش مطمئن نیست و نگران نگاه دیگران میباشد. سعی کنید به ویژگی های مثبت و توانایی شخصیت مرزی توجه کنید.
- با شخصیت مرزی خوش بگذرانید: رابطه سالم و تقویت دلبستگی زمانی اتفاق می افتد که افراد احساسات خوب و مثبت را باهم تجربه کنند. یکی از مفید ترین مواردی که فرد حمایت کننده می تواند انجام دهد، یک فعالیت سالم که برای هر دو نفر لذت بخش و جذاب است می باشد. با اینکار به درمان اختلال شخصیت مرزی وی کمک کرده اید.
رابطه عاطفی با افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولاً درگیر تفکر سیاه و سفید هستند و ممکن است در روابط عاطفی خود با احساسات متناقض و ترس از دست دادن پارتنر مواجه شوند. در صورتی که این افراد تحت درمان قرار گیرند، میتوانند بهخوبی از چالشهای رابطه عبور کنند. توصیه میشود که هر دو طرف در رابطه از خدمات رواندرمانی بهرهمند شوند تا رابطهای بهتر برقرار کنند.
عوارض اختلال شخصیت مرزی
شخصیت مرزی میتواند به بخشهای مختلف زندگی آسیب بزند و عوارض زیر را به همراه داشته باشد:
- تغییر شغل یا از دست دادن مکرر شغل
- ترک تحصیل یا پایان ناپذیری تحصیلات
- مسائل حقوقی و زندانی شدن
- روابط پرتنش و استرس زناشویی یا طلاق
- آسیب به خود، مانند خودزنی یا بستری شدن در بیمارستان
- درگیر شدن در روابط سوءاستفادهآمیز
- بارداریهای ناخواسته و مشکلات بهداشتی ناشی از رفتارهای تکانشی
- تلاش برای خودکشی یا اقدام به آن
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی باید تحت نظر متخصصان بهمنظور درمان و بهبود وضعیت خود قرار گیرند.
سخن آخر
هر انسانی شایسته زندگیای با معناست و این معنا را ما با داستانهایمان میسازیم. مهمتر از همه، پیدا کردن روایت شخصی خود در سفر زندگی است، هرچند این مسیر همیشه هموار نیست و چالشهای زیادی را به همراه دارد. هنگام روبهرو شدن با افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند، به یاد داشته باشیم که شاید آنها فرصت یا راهی برای بهبود نداشتهاند. کمک به این افراد ممکن است دشوار باشد اما میتواند منجر به تبدیل آنها به افراد بهتری برای ادامه زندگی شود.