دکتر فاطمه شفیعی فر، درمانگر ACT

متخصص درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

دکتر فاطمه شفیعی فر، دارای مدرک دکتری روانشناسی تربیتی از دانشگاه آزاد واحد کیش و استاد مدعو دانشگاه علوم پزشکی تهران می باشند. ایشان در انسنیتو روان ساز، به عنوان متخصص و درمانگر ACT ( درمانگر مبتنی بر پذیرش و تعهد )، در حال ویزیت مراجعان می باشند.

دکتر فاطمه شفیعی فر، درمانگر ACT

متخصص درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

درخواست مشاوره با دکتر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

پذیرش حضوری / غیر حضوری

در شبکه های اجتماعی ما را فالو کنید

متخصص درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد

درمانگر ACT با بهره‌گیری از رویکردهای مبتنی بر پذیرش و تعهد، به مراجعین کمک می‌کند تا به جای فرار از افکار و احساسات منفی، آن‌ها را بپذیرند و با تمرکز بر ارزش‌های شخصی، به اهداف خود دست یابند. در ادامه به بررسی و معرفی این رویکرد درمانی می پردازیم. دکتر فاطمه شفیعی فر، دارای مدرک دکتری روانشناسی تربیتی از دانشگاه آزاد واحد کیش و استاد مدعو دانشگاه علوم پزشکی تهران می باشند. ایشان در انسنیتو روان ساز، به عنوان متخصص و درمانگر ACT ( درمانگر مبتنی بر پذیرش و تعهد )، در حال ویزیت مراجعان می باشند.

درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) چیست؟

روان درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد یا ACT (Acceptance and Commitment Therapy) رویکردی نوین و تجربی در روان‌درمانی است که در دهه ۱۹۸۰ توسط استیون هیز و همکارانش توسعه یافت. این روش درمانی در تقابل با رویکردهای سنتی روان‌شناختی که بر کنترل یا تغییر افکار و احساسات منفی تمرکز دارند، به جای تلاش برای تغییر یا سرکوب افکار ناخوشایند، افراد را تشویق می‌کند که آن‌ها را بپذیرند. روان درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر این باور است که تجربه انسانی شامل افکار، احساسات و تجارب ناخوشایند است و تلاش برای اجتناب از آن‌ها می‌تواند مشکلات بیشتری را ایجاد کند. در نتیجه، هدف ACT افزایش انعطاف‌پذیری روانی است، یعنی توانایی مواجهه با چالش‌ها و دشواری‌ها به‌گونه‌ای که زندگی فرد تحت تأثیر منفی آن‌ها قرار نگیرد.

یکی از تفاوت‌های کلیدی روان درمانی ACT با سایر رویکردها این است که در ACT مراجع به‌جای تمرکز صرف بر تغییر افکار یا احساسات منفی، به سمت درک و پذیرش این تجارب هدایت می‌شود. این پذیرش به فرد کمک می‌کند که از «تله‌های ذهنی» خارج شود و به‌جای تلاش برای کنترل افکار یا احساسات، بر رفتارهای معنادار و مبتنی بر ارزش‌های شخصی تمرکز کند. به بیان ساده، ACT به مراجع کمک می‌کند تا زندگی معناداری داشته باشد، حتی اگر با دشواری‌های روانی یا هیجانی دست‌وپنجه نرم می‌کند.

ACT از شش اصل اساسی تشکیل شده است که برای افزایش انعطاف‌پذیری روانی طراحی شده‌اند:

پذیرش (Acceptance): مراجعین یاد می‌گیرند که به جای اجتناب یا تلاش برای کنترل افکار و احساسات ناخوشایند، آن‌ها را بپذیرند و به آن‌ها اجازه دهند که بخشی از تجربه زندگی‌شان باشند.
گسلش شناختی (Defusion): این اصل به مراجع کمک می‌کند تا از افکار منفی خود فاصله بگیرد و آن‌ها را به‌عنوان واقعیت‌های مطلق نبیند، بلکه به‌عنوان پدیده‌های گذرا در نظر بگیرد.
ذهن‌آگاهی (Mindfulness): این تکنیک به فرد کمک می‌کند که در لحظه حال زندگی کند و توجه خود را به تجربیات جاری بدون قضاوت متمرکز کند.
خود به‌عنوان زمینه (Self-as-Context): مراجعین یاد می‌گیرند که خود را به‌عنوان چیزی فراتر از افکار و احساسات‌شان ببینند و هویت شخصی خود را با تجارب درونی‌شان یکی ندانند.
وضوح ارزش‌ها (Values): درمانگر به مراجع کمک می‌کند که ارزش‌های مهم زندگی‌اش را شناسایی کند و آن‌ها را به‌عنوان یک راهنمای رفتاری در نظر بگیرد.
تعهد به عمل (Committed Action): این اصل تأکید بر تعهد به انجام رفتارهای معنادار و ارزش‌محور دارد، حتی در صورت وجود احساسات ناخوشایند.

درمانگر ACT چگونه اختلال را درمان می‌کند؟

درمانگر ACT از طریق ترکیب اصول پذیرش، تعهد، و ذهن‌آگاهی، به مراجعین کمک می‌کند تا با افکار و احساسات خود به شکلی سالم‌تر و سازنده‌تر برخورد کنند. فرآیند درمان ACT با تمرکز بر تغییر دیدگاه افراد نسبت به افکار و احساسات‌شان شروع می‌شود. به جای اینکه مراجعین سعی کنند این احساسات را سرکوب یا تغییر دهند، درمانگر به آن‌ها آموزش می‌دهد که این احساسات را به‌عنوان بخشی طبیعی از تجربه انسانی بپذیرند. یکی از اولین قدم‌ها در ACT، کار با مفهوم گسلش شناختی است. در این تکنیک، درمانگر به مراجع کمک می‌کند که از افکار خود فاصله بگیرد. به‌عنوان مثال، به مراجع آموزش داده می‌شود که به جای اینکه افکار منفی مانند «من بی‌ارزش هستم» را به‌عنوان واقعیت بپذیرد، آن‌ها را به‌عنوان افکاری گذرا و غیرمطلق ببیند. این تکنیک به فرد کمک می‌کند تا از قدرت کنترل‌گر افکار منفی رهایی یابد و از آن‌ها به‌عنوان پدیده‌هایی گذرا استفاده کند.

علاوه بر گسلش شناختی، ذهن‌آگاهی نیز یکی دیگر از ابزارهای اصلی در ACT است. درمانگر ACT به مراجع کمک می‌کند تا توجه خود را به لحظه حال معطوف کند و به‌طور کامل به تجارب جاری خود آگاه شود. این تکنیک نه تنها به فرد کمک می‌کند که از گذشته و آینده نگران‌کننده رها شود، بلکه او را قادر می‌سازد که به شیوه‌ای بی‌طرفانه و بدون قضاوت به احساسات خود نگاه کند. به این ترتیب، مراجعین می‌توانند بدون تلاش برای فرار یا تغییر احساسات، آن‌ها را بپذیرند و به رفتارهایی که بر اساس ارزش‌هایشان تعریف شده‌اند، متعهد بمانند.

یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی ACT، تأکید بر وضوح ارزش‌ها است. درمانگر مبتنی بر پذیرش و تعهد به مراجع کمک می‌کند تا ارزش‌های شخصی خود را شناسایی کند و بفهمد چه چیزهایی در زندگی برای او اهمیت دارند. پس از شناسایی این ارزش‌ها، مراجع به سمت رفتارهایی هدایت می‌شود که با این ارزش‌ها هم‌راستا هستند. برای مثال، فردی که با اضطراب اجتماعی دست‌وپنجه نرم می‌کند، ممکن است با شناسایی ارزش‌های اجتماعی خود، متوجه شود که به‌رغم احساس اضطراب، برقراری روابط اجتماعی برایش اهمیت دارد. این وضوح در ارزش‌ها به فرد کمک می‌کند تا به رفتارهای معنادار متعهد بماند و به‌جای اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی، به آن‌ها نزدیک شود.

متخصص ACT یا درمانگر ACT چه تحصیلات و دوره‌هایی را گذرانده است؟

متخصص Act معمولاً دارای تحصیلات عالی در حوزه روان‌شناسی یا مشاوره است. بسیاری از آن‌ها مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری در روان‌شناسی بالینی، روان‌درمانی یا مشاوره دارند و دوره‌های ویژه‌ای در زمینه ACT و تکنیک‌های مرتبط با آن را طی کرده‌اند. علاوه بر این، آن‌ها ممکن است در دوره‌های پیشرفته‌تری شرکت کنند که به طور خاص بر تکنیک‌های ذهن‌آگاهی و پذیرش تأکید دارد. این دوره‌ها به درمانگران کمک می‌کنند تا با مهارت‌ها و دانش لازم برای کار با مراجعین مختلف و مشکلات متنوع مجهز شوند. یکی از مهم‌ترین عناصر آموزشی برای متخصصان ACT، شرکت در کارگاه‌های عملی و سوپرویژن‌های تخصصی است. کارگاه‌های عملی معمولاً تحت نظارت متخصصان برجسته ACT برگزار می‌شوند و به درمانگران این فرصت را می‌دهند که تکنیک‌های ACT را به‌صورت عملی و تجربی یاد بگیرند. در این کارگاه‌ها، درمانگران با موارد واقعی کار می‌کنند و از طریق بازخوردهای سازنده، توانایی‌های خود را در اجرای تکنیک‌ها بهبود می‌بخشند.

سوپرویژن نیز یکی از مراحل کلیدی در توسعه مهارت‌های یک درمانگر ACT است. در این فرآیند، درمانگران زیر نظر یک سوپروایزر مجرب کار می‌کنند تا در طول جلسات درمانی، تکنیک‌ها و روش‌های خود را بهبود دهند. سوپروایزرها معمولاً درمانگران با تجربه‌تر و دارای تخصص بالا در ACT هستند و به درمانگران جدید کمک می‌کنند تا با چالش‌های عملی که در جلسات درمان با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند، بهتر برخورد کنند. این فرآیند نه تنها به بهبود مهارت‌های درمانگران کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش اعتماد به نفس نیز می‌شود.

درمانگر ACT بر روی چه مراجعینی بیشتر کار می‌کند؟

ACT به‌طور خاص برای مراجعینی که با مشکلات روان‌شناختی مزمن مانند اضطراب، افسردگی، وسواس فکری-عملی (OCD) و استرس پس از سانحه (PTSD) دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بسیار مؤثر است. یکی از دلایل اصلی اثربخشی ACT در این حوزه‌ها، رویکرد منحصر به فرد آن به پذیرش تجارب درونی به‌جای تلاش برای تغییر یا اجتناب از آن‌ها است. مراجعینی که از اضطراب رنج می‌برند، معمولاً به‌دنبال اجتناب از موقعیت‌ها یا احساساتی هستند که اضطراب آن‌ها را تحریک می‌کند. این اجتناب اغلب باعث افزایش اضطراب و کاهش کیفیت زندگی می‌شود. در ACT، مراجعین یاد می‌گیرند که به‌جای اجتناب از اضطراب، آن را بپذیرند و در عین حال به رفتارهای معنادار و ارزش‌محور خود متعهد بمانند.

ACT همچنین در درمان مراجعینی که با مشکلات جسمانی مزمن، مانند دردهای مزمن یا بیماری‌های طولانی‌مدت روبه‌رو هستند، بسیار مؤثر است. این رویکرد به افراد کمک می‌کند که به‌جای تمرکز بر کنترل نشدنی‌های زندگی، مانند درد جسمانی، بر چیزهایی که می‌توانند تغییر دهند، مانند رفتارهای خود و نحوه مواجهه با این چالش‌ها، تمرکز کنند.

درمانگر ACT خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

ویژگی‌های یک درمانگر ACT خوب فراتر از دانش فنی و تسلط بر تکنیک‌هاست. درمانگر ACT باید توانایی همدلی و ارتباط عمیق با مراجع را داشته باشد. همدلی به معنای توانایی درمانگر در درک احساسات و تجارب مراجع از دید او است، بدون اینکه قضاوت یا ارزیابی انجام دهد. یک درمانگر خوب باید فضایی فراهم کند که در آن مراجع احساس امنیت و اعتماد کند و بتواند بدون ترس از قضاوت، درباره افکار و احساسات خود صحبت کند. علاوه بر همدلی، انعطاف‌پذیری در روش‌های درمانی نیز از ویژگی‌های مهم یک درمانگر ACT است. از آنجا که مراجعین مختلف با مشکلات و مسائل منحصر به فرد خود به درمانگر مراجعه می‌کنند، درمانگر باید توانایی تغییر و تطبیق روش‌های درمانی با نیازهای خاص هر مراجع را داشته باشد. برای مثال، برخی مراجعین ممکن است با تکنیک‌های ذهن‌آگاهی بهتر ارتباط برقرار کنند، در حالی که برای برخی دیگر، تکنیک‌های گسلش شناختی ممکن است مؤثرتر باشد.

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم یک درمانگر ACT، توانایی خودآگاهی است. یک درمانگر ACT خوب باید خود نیز تمرینات ذهن‌آگاهی و پذیرش را تجربه کرده باشد. این به درمانگر کمک می‌کند که از تجربه شخصی خود در مواجهه با احساسات و افکار استفاده کند و به مراجعین به‌طور مؤثرتری کمک کند. همچنین، خودآگاهی درمانگر مبتنی بر پذیرش و تعهد او را قادر می‌سازد که از تعصبات و باورهای شخصی خود آگاه باشد و در جلسات درمانی روان درمانی ACT بدون تأثیر از آن‌ها، به مراجع کمک کند.