شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یا MBCT چیست؟

شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یا MBCT ، یکی از انواع درمانهای مبتنی بر شناخت و رفتار است. این رویکرد غالبا ترکیبی از دانش باستانی ذهن آگاهی یا همان MB با تفکر روانشناسی قرن بیست و یکم در قالب شناخت درمانی یا CT است.

شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی
MBCT تلفیقی از دو روش است

ذهن آگاهی غربی؛ تلفیق پزشکی با اطلاعات تجربی

ایده تلاش برای درهم آمیختن دانش باستانی ذهن آگاهی با فرهنگ غربی به خصوص با قسمت پزشکی آن به جان کابات زین نسبت داده می شود. در سال 1979، او کلینیک کاهش استرس دانشکده پزشکی دانشگاه ماساچوست را تاسیس کرد. این کار شامل ایجاد رویکرد کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی MBSR می شد.

سپس جان تیزدیل، مارک ویلیامز و زیندل سگال موظف شدند تا پروژه ای برای پیشگیری و مدیریت عود مبتلایان به افسردگی راه اندازی کنند. افزایش تشخیص میزان جدیت وضعیت و تاثیرات فردی و مالی آن بر جامعه در این پروژه وجود داشت. آن ها در ابتدا با احتیاط پیش می رفتند تا اینکه با کلینیک کاهش استرس کابات زین آشنا شدند. پس از بازدید از این کلینیک، این سه نفر متقاعد شدند که این کلینیک می تواند بخش مهمی از این زمینه اساسی تحقیق باشد.

CT و MBCT

تنها در زمان حال و همین لحظه است که ما به خوبی بر روی احساسات و افکار خود تاثیر می گذاریم. پس ابتدا آگاهی در لحظه مطرح است. این آگاهی می تواند به ما کمک کند تا از الگوهای ذهنی مطلع شویم. تسلط و آگاهی بر این الگوها به معنای فهم نحوه پاسخ دهی ما به اتفاقات در جریان است. این یعنی می فهمیم که چگونه در حال پاسخ دادن به موقعیت هایی هستیم که در آن قرار داریم.

رویکرد شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، دارای ماهیتی تجربی است. MBCT هشت هفته ای، به آرامی با سلسله تمرین های ذهن آگاهی فکری به افراد کمک می کند. هدف از تمرین در اینجا، ایجاد آگاهی از تجارب خوشایند، ناخوشایند و خنثی افراد است. در کنار این ذهن آگاهی، تمرینات متنوع شناخت درمانی CT کمک می کنند تا افکار و احساسات خود را بررسی کنیم. این تمرینات چگونه نزدیک شدن به افکار و احساسات را از زاویه ای دیگر به ما آموزش می دهند.

شناخت افکار فقط به عنوان افکار و نه به عنوان حقایقی باور پذیر، هدفی کلیدی در این روش است. در این روش به اصول شناخت درمانی و تمرین های ذهن آگاهی به یک میزان اهمیت داده می شود. اما نکته مهم نحوه استفاده ما از این اصول و آگاهی ها در موقعیت های مختلف است که قبلا در مورد آن ها مطلع شده ایم.

عملکرد روش MBCT
شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی

شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی چیست و دقیقا چه کاری انجام می دهد؟

ذهن آگاهی به عنوان یک تمرین، ریشه در فلسفه و روانشناسی بودایی دارد که بیش از 2500 سال قدمت دارد. کابات زین آن را اینگونه تعریف می کند:« وسیله ای برای توجه کردن به روشی خاص؛ با هدف زمان حال و لحظه و بدون قضاوت!»

بخش اعظمی از انرژی اکثر مردم صرف شایعات و گمانه زنی ها می شود. گمانه زنی هایی که اکثر اوقات در مورد چیزهایی است که قطعی نیست و یا احتمالا بیش از حد نگران کننده هستند در حالی که ممکن است اصلا وجود نداشته باشند! جمله مشهور مارک تواین شاید بتواند همه چیز را در این مورد بیان کند:« بعضی از بدترین چیزهای زندگی من اصلا اتفاق نیفتادند!»

MBCT سعی در ایجاد تعادل در بین جنبه های مختلف دارد. تعادل در یادگیری ما از تجربیات گذشته، برنامه ریزی برای آینده و گمانه زنی عامل افسوس و نگرانی از جمله توازن های ایجاد شده است.

جنبه ذهن آگاهی رویکرد شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی به ما کمک می کند تا در هر لحظه از نظر داخلی آگاه باشیم. حال این آگاهی به ما کمک می کند تا از اصول شناخت درمانی برای هوشیاری بیشتر و تصمیمات دلسوزانه جهت پاسخ دهی به رویدادها استفاده کنیم. پاسخ دهی برخواسته از این روش با واکنش ساده ما ناشی از عدم آگاهی و آشنایی با این روش، بسیار متفاوت است.

در این روش، آگاهی لحظه به لحظه افراد بررسی می شود. برای رسیدن به این آگاهی لحظه ای پیوسته، روش های متفاوتی استفاده می شود. بعضی از تمرین های مدیتیشن افراد را به توقف و بررسی خودشان ترغیب می کنند. در این روش سعی می شود تا این ذهن آگاهی در فعالیت های روزمره افراد مانند دوش گرفتن، غذا خوردن، ورزش کردن و حتی پیاده روی ساده وارد شود.

همچنین در MBCT همواره جلوگیری از پیش داوری و قضاوت افراد نسبت به خودشان دنبال می شود. برای این کار ابتدا خودمان باید آگاه باشیم که خودمان را قضاوت می کنیم. هیچگاه زمان صرف شده برای بررسی خود، افکار، واکنش های احساسی و فیزیولوژیکی نباید بیشتر از آغاز یک تمرین برای ذهن آگاهی باشد.

زندگی با ذهن آگاه
زندگی با ذهن آگاهی در MBCT

اندکی بیشتر در مورد MBCT

هدف بعدی در شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی این است که به خودمان اجازه دهیم تا به اندازه کافی آرام باشیم. این کار برای این انجام می شود که زندگی را در آغوش بکشیم، درک کنیم و زندگی را زندگی کنیم! در ذهن آگاهی سعی نمی شود که از ابعاد منفی دوری شود و صورت مسئله پاک شود! به این دلیل که پنهان کاری و پاک کردن صورت مسئله در این روش هیچ جایی ندارد. در این روش یاد می گیریم که بیشتر پذیرای شرایط باشیم و قضاوت نکنیم. همچنین یاد می گیریم نسبت به زندگی که در حال انجام آن هستیم، مهربان تر و دلسوزتر باشیم.

زندگی با ذهن آگاه، یک تمرین روزمره و یک روش زندگی است که باید باشد! این سبک نباید به شکلی انجام شود که باری بر روی دوش باشد و تنها سعی در انجام آن وجود داشته باشد. بلکه این آگاهی باید برای شما لذت آفرین باشد. برای مثال زمانی که با ذهنی آگاه غذا می خوریم، توجه ما به غنای غذایی که می خوریم جلب می شود. این نسبت به حالتی که مانند یک ربات خودکار تنها به سوی غذا هجوم می بریم بسیار لذت بخش تر و مفیدتر است.

آگاهی از تجارب و تمرین از شناخت درمانی، روشی موثر و رویکردی نو می سازند. در این روش تشویق می شوید تا منحصر به فرد بودن تجربه های فردی را بشناسید. این کار در یک گروه حمایتی و مشارکتی انجام می شود. البته این فرآیند باید تحت نظر کسی که در این حوزه آموزش دیده است و صلاحیت انجام آن را دارد، انجام شود.

افسردگی چقدر شایع است؟ دلیل تایید MBCT در جلوگیری از عود افسردگی چیست؟

20 درصد از تمامی ساکنان روی کره زمین با افسردگی به عنوان یک بیماری درگیرند. در یک تحقیق از 145 بیمار مبتلا به افسردگی بازگشتی که در حال بهبودی بوده اند، نتایجی به دست آمده است. از مواردی که با MBCT درمان شده بودند، افسردگی تنها 37 درصد در یک سال عود کرده است. این در مقایسه با آمار 66 درصدی گروه کنترل شده، گواهی بر تاثیرگذاری روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی است.

جلوگیری از عود افسردگی با MBCT
جلوگیری از عود افسردگی با روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی

در مطالعه ای دیگر از بین 123 بیماری که سابقه ابتلا به افسردگی بازگشت پذیر داشته اند، روش MBCT از داروهای ضد افسردگی موثر تر بوده است. پس از گذشت 15 ماه، 47 درصد از کسانی که تحت درمان با MBCT بودند، عود کردند. اما در گروه معالجه شده با داروهای ضد افسردگی این آمار به 60 درصد رسیده است.

در سال 2004، موسسه ملی عالی بالینی و مراقبت های بهداشتی NICE پس از بررسی شواهد، شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی را به عنوان یک روش برای جلوگیری از عود افسردگی تایید کرد. در سال 2009 بررسی ها به روز تر شده و با توجه به اثبات تاثیرگذاری، اولویت اصلی به این روش داده شد.

در یک بررسی آنلاین توسط ICM از 250 پزشک عمومی نتایج زیر به دست آمد:

  • 72 درصد از پزشکان معتقد بودند که روش های مورد استفاده در ذهن آگاهی و مهارت های مرتبط به آن برای بیماران روانی مفید است.
  • 68 درصد از آن ها نیز معتقد بودند که یادگیری مهارت های ذهن آگاهی برای عموم بیماران مفید خواهد بود.

MBCT یک روش فوق العاده، علمی و آزمایش شده از میان روش های گروه درمانی است. این روش ابتدا برای جلوگیری از عود افسردگی در بیماران مبتلا به افسردگی بازگشتی ارائه شد. اما با توجه به تاثیرات گسترده، امروزه شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در درمان اختلالات استرس و اضطراب نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

1 در مورد “شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی یا MBCT چیست؟”

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

اسکرول به بالا