الکلیسم چیست؟ علائم، عوارض و درمان

الکلیسم که با نام های دیگری مانند اعتیاد به الکل یا وابستگی به الکل شناخته می شود به استفاده مکرر و وابستگی به مصرف مواد الکلی اشاره دارد. این بیماری یک اختلال پیشرفتی است. افراد مبتلا به این اختلال، قادر به کنترل خود در مصرف مواد الکلی نیستند و به سلامت روحی و جسمی خود به شدت آسیب می زنند در حالی که در مقابل آن تسلیم شده اند. این مصرف حتی پس از نمایان شدن عوارض مصرف بی حد و مرز الکل، ادامه می یابد.

الکلیسم می تواند باعث ایجاد یک وابستگی فیزیولوژیکی و شناختی در فرد شود. این روند می تواند در نهایت منجر به آسیب جدی و شدید به بسیاری از بافت های بدن و بیماری های مختلف شود. از عوارض سوء استعمال الکل و نوشیدنی های الکلی می توان به مشکلات سلامت روان، مشکلات اجتماعی، بیماری های کبدی و ریسک ارتکاب جرم و تصادف اشاره کرد.

در این مطلب قصد داریم تا در مورد اعتیاد به الکل، علائم و نحوه بروز آن صحبت کنیم. همچنین در خصوص تاثیر روش های مشاوره ای به خصوص CBT در درمان و کاهش عادات مخرب نوشیدن الکل صحبت خواهیم کرد.

الکلیسم

اعتیاد به الکل نوعی از سوء مصرف الکل به شمار می آید. این به معنای پیروی از الگوی افراطی و با ریسک بالای نوشیدن الکل است که برای سلامتی تهدیدی جدی محسوب می شود. مصرف مرتب بیش از 14 واحد الکل یا نوشیدنی های الکلی در هفته مصداق این افراط و اعتیاد به الکل است. شایان ذکر است که الکل بزرگترین ماده اعتیاد آوری است که در اروپا همواره در دسترس است. همچنین موارد مربوط به سوء مصرف این ماده در مقایسه با مواد مخدر نیز بیشتر است.

موارد مختلفی از سوء مصرف الکل وجود دارد اما الکلیسم یا وابستگی به الکل، شدیدترین و مشکل ساز ترین نوع آن است. در واقع زمانی که وابستگی به الکل ایجاد می شود، الکل فرد را کنترل می کند! اینگونه است که برای فرد مبتلا، الکل یکی از اصلی ترین اولویت های زندگی می شود.

نکته دیگری که در مورد اعتیاد به الکل قابل توجه است، این است که مبتلایان می توانند این رفتار پرخطر و افراطی را انجام دهند اما در ظاهر زندگی خود را عادی جلوه دهند. هیچکدام از انواع سوء مصرف الکل بی خطر و بدون ریسک نیستند. اما الکلیسم به حدی مضر است که می تواند بر تمامی جنبه های زندگی افراد تاثیرات منفی زیادی بگذارد.

زمانی که افراد الکل می خورند، چه اتفاقی می افتد؟

زمانی که فردی الکل می خورد، سریعا از طریق معده و روده کوچک جذب بدن او می شود. با این جذب، الکل وارد جریان خون شده و به مغز، قلب و تمامی بافت ها و اعضای بدن دسترسی دارد. این فرآیند بسیار سریع اتفاق می افتد در حالیکه احساس لذت بخش زودگذری برای فرد ایجاد می کند.

مستی یا حالت از خود بیخود شدن ناشی از مصرف الکل زمانی رخ می دهد که غلظت این ماده در خون افزایش یابد. این فرآیند بر سیستم مرکزی عصبی بدن تاثیر گذاشته و به تدریج باعث می شود تا پاسخ محرک ها کاهش یابد. همزمان با خوردن الکل به صورت مداوم، خلق و خوی افراد هم کاملا تحت تاثیر قرار می گیرد. البته در اکثر موارد، فرد مبتلا به الکلیسم متوجه تغییر اخلاقیات خود نمی شود.

حالتی از احساس شادی و شعف اندک بلافاصله و یا اندکی پس از خوردن الکل برای اولین بار در فرد ایجاد می شود. این باعث می شود تا حس خویشتنداری فرد ضعیف شده و اعتماد به نفس بیشتری در خود احساس کند. واضح است که فرد به محض رسیدن به این وضعیت، خوردن الکل را متوقف کند. مشکل اینجاست که با ایجاد اختلال در قضاوت فرد، توان تصمیم گیری معقول او نیز کاهش می یابد. هرچه بیشتر خوردن الکل ادامه پیدا کند، فرد بیشتر می خواهد الکل بخورد!

بنابراین حالت سرخوشی و مستی اولیه می تواند به سرعت پیشرفت کند تا جایی که کنترل بدن و برخی اوقات کنترل ذهن از دست برود. وجود الکل فراوان در خون می تواند باعث شود تا مجموعه ای از اختلال در عملکردهای حرکتی، عدم واکنش بدن، عدم توانایی در ایستادن و یا راه رفتن در فرد ایجاد شود. استفراغ، از دست دادن کنترل روده یا مثانه و حتی از دست دادن هوشیاری نیز از عوارض شایع الکلیسم هستند.

الکلیسم چه عوارضی برای سلامت روانی فرد دارد؟

ارتباط بین الکل و سلامت روانی انسان، یک امر دو سویه است. مشکلات ایجاد شده برای سلامت روانی افراد لزوما به دلیل مصرف افراطی الکل نیستند اما ممکن است در ایجاد بیماری برای سلامت روان فرد، الکل در درجه اول باشد. استفاده از الکل برای تغییر روحیه معمولا خود درمانی نامیده می شود. کمک به خواب، کمک به فراموش کردن مشکلات و کاهش موقتی احساس افسردگی و اضطراب می توانند از دلایل تمایل به این خود درمانی باشند.

این خود درمانی و روش حل مشکلات روانی با تمایل به مصرف الکل، بسیار اشتباه است. مصرف الکل به خودی خود می تواند این مشکلات را تشدید کند. تحقیقات نشان داده است که اعتیاد به مصرف الکل بیشتر در میان افراد دارای مشکلات روانی شایع بوده است. البته با این تفاسیر واضح است که افرادی که حتی بدون مشکل روانی، اقدام به مصرف افراطی الکل می کنند، مستعد ابتلا به اختلالات جدی روانی هستند. الکلیسم خطر ابتلا به بیماری های زیر را افزایش می دهد:

• افسردگی
• جنون
• توهم
• تجزیه شخصیتی
• فراموشی و آلزایمر
• نوسانات خلقی
• کاهش توانایی جنسی
• افکار خودکشی

  

تشخیص افراد مبتلا به اعتیاد به الکل

فرد چه نوعی از مصرف کننده الکل است؟ آیا به خاطر مستی و سرخوشی الکل مصرف می کند؟ به صورت جزئی و در جمع های دوستانه و… الکل می خورد؟ برای داشتن احساسی بهتر این کار را می کند؟ شناخت عادات خوردن الکل می تواند به شما کمک کند تا تغییراتی در مکان هایی که ممکن است نیاز داشته باشید، ایجاد کند.

مشاوری به نام جینا ایسوم در مورد مشکلات خود با مصرف الکل می گوید: «هر گاه مست می شوم، مردم و یا حوادث و اتفاقات خارجی را برای تاثیرشان بر خودم مقصر میدانم. در واقع در حال انکار کردن بودم. هر زمان که فردی که او را دوست دارم بهانه های من برای مصرف الکل را به چالش می کشید، بیشتر خود و بهانه هایم را زیر سوال می بردم! این روند با پذیرش آهسته اشتباه و بیهوده بودن مصرف الکل ادامه یافت. »

در صورتی که با مشکلات مصرف الکل رو به رو هستید، به سوالات زیر صادقانه و با دقت پاسخ دهید:

• هر هفته چقدر برای مصرف الکل هزینه می کنید؟ آیا تا کنون به این موضوع فکر کرده اید؟ آیا متوجه هستید که چه هزینه هایی برای اینکار انجام می دهید؟
• چرا الکل مصرف می کنید؟ سرگرمی، سرخوشی، فرار از مشکلات، مصرف دوستان، بیکاری و…؟
• آیا الکلیسم تا کنون بر روابط شخصی شما تاثیر گذاشته است؟ آیا استدلالی ایجاد می کند؟ شکاف و اختلاف چطور؟
• زمانی که الکل مصرف نمی کنید چه احساسی دارید؟ اضطراب، آشفتگی، پوچی یا..؟ یا حتی فکرش را هم نمی کنید؟

البته یادآوری این نکته مهم است که افرادی که سوء مصرف الکل دارند، لزوما معتاد به آن نیستند. چه افرادی که مصرف افراطی دارند و چه افرادی که به دلایل اشتباه مصرف می کنند! پس تفاوت میان یک مصرف کننده معمولی الکل با فرد مبتلا به الکلیسم چیست؟

علائم الکلیسم یا اعتیاد به الکل

افرادی که با وابستگی به الکل دست و پنجه نرم می کنند، حس می کنند که زندگی معمولی و عادی بدون مصرف الکل برای آن ها امکان پذیر نیست. مصرف الکل در زندگی آن ها تبدیل به اولویت شده است!

نشانه های زیر را می توان از جمله شایع ترین علائم ابتلا به این اختلال دانست:

• احساس تمایل شدید به الکل که تمرکز را از روی فعالیت های روزانه پرت می کند
• عدم کنترل در خوردن الکل؛ مصرف روزانه الکل و سخت بودن توقف مصرف بعد از شروع خوردن الکل
• سازگاری بدن با الکل؛ مصرف بیشتر و بیشتر برای رسیدن به حالت های مستی و سرخوشی
• زمانی که الکل اولین و یا آخرین نوشیدنی در روز و شب باشد
• غفلت از خانواده، کار، سرگرمی ها و….
• نگرانی در مورد چگونگی ایجاد فرصت برای خوردن دوباره الکل؛ برنامه های زندگی فرد حول این موضوع تنظیم می شود
• انکار در مورد عوارض و مشکلات ناشی از مصرف الکل؛ اغراق دانستن گفته ها و نظرات اطرافیان در این مورد
• در صورتی که تصمیم بر توقف خوردن الکل باشد، علائمی نظیر لرزش، کج خلقی، تهوع، اضطراب، خستگی و بی خوابی ظهور می کند.

انواع اعتیاد در مصرف الکل

الکلیسم نوعی از اعتیاد است. تفاوت هایی در اعتیاد جسمی و روانی وجود دارد.

اعتیاد جسمی مصرف الکل

افرادی که الکل را به قصد لذت یا هیجان بالا مصرف می کنند، اعتیاد جسمی به این ماده دارند. تنها فکر و یا بوی الکل می تواند احساس اولیه لذت بخش الکل را برای آن ها ایجاد کند. با توجه به تغییرات شیمیایی صورت گرفته در مغز در اثر مصرف الکل، مصرف کنندگان افراطی حس بروز هیجانات و لذت الکلی را دارند.

تسلیم شدن در برابر اشتیاق شدید و افزایشی منجر به نیاز به مصرف این ماده می شود. پس از عادت کردن بدن به وجود این ماده، سازگاری بدن ایجاد شده و دیگر احساسات اولیه ایجاد نمی شود. این سازگاری باعث نیاز به مصرف بیشتر الکل می شود که در صورت عدم مصرف، با عوارض ناشی از ترک الکل همراه می شود. در چنین شرایطی شخص در چرخه بسیار مخرب وابستگی به الکل یا الکلیسم گرفتار می شود.

اعتیاد روانی مصرف الکل

وابستگی به مصرف الکل از دید برخی از افراد به عنوان راهی برای مقابله با مشکلات روانی است. نوشیدن الکل به ظاهر خلا را پر می کند و به جلوگیری از تجربیات منفی و کاهش استرس کمک می کند. اعتیاد روانی در مصرف الکل نتیجه واکنش های شیمیایی مغز نیست! افراد به صورت افراطی و مرتبا الکل مصرف می کنند تا فشارهای احساسی و عاطفی را سبک کنند.

این نوع سوء مصرف الکل می تواند مشکلات دیگری را نیز به همراه داشته باشد. افراد ممکن است دچار حالاتی مانند احساس شرم مضاعف، ناامیدی و گناه شوند. در نتیجه یک سیکل فزاینده و بسیار مخرب از اعتیاد به الکل شکی می گیرد.

علل ابتلا به الکلیسم

هیچکس علت ابتلا به اعتیاد الکلی نیست. در این قسمت تعدادی از دلایل شروع مصرف افراطی الکل و اعتیاد به آن بیان می شود. این عوامل می توانند خطر ابتلای افراد جدید را نیز به شدت افزایش دهند:

• سابقه خانوادگی: تحقیقات نشان داده است که مصرف الکل در برخی خانواده ها وجود دارد. در یک تحقیق بیش از یک سوم مبتلایان به اعتیاد الکلی، دارای خویشاوندانی با مصرف افراطی بوده اند. این امر نشان می دهد که در صورتی که والدین یا اقوام این نوع مصرف را داشته باشند، افراد در محیط این خانواده ها دارای ریسک ابتلا هستند.
• تجربه های شخصی: سوء مصرف الکل می تواند در اثر یک رویداد آسیب زا در زندگی شخص باشد. زیرا در این مورد، مصرف الکل معمولا به عنوان روشی برای فرار از رویداد مذکور دیده می شود.

غالبا تصور می شود که این پدیده ممکن است برای مردان طبقه کارگر و زیردستی جوامع ایجاد شود اما ریسک ابتلا برای هر کسی وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که در سال های اخیر موارد ابتلای زنان نیز به شدت افزایش یافته است. تا جایی که موارد عادت های مصرف در زنان تقریبا با مردان یکسان شده است.

مشاوره چگونه می تواند در مورد الکلیسم کمک کننده باشد؟

همیشه اولین قدم برای بهبودی اعتیاد به خصوص اعتیاد به الکل، اعتراف به آن بوده است. افرادی که با سوء مصرف درگیر هستند، می توانند به راحتی خود را در خصوص مبارزه با این عارضه و تمامی موارد مربوط به آن قانع کنند. با این حال، این الگوهای فکری ناسالم بوده و ممکن است باعث شوند تا فردی بیشتر به خود آسیب وارد کند.

یکی از موثرترین روش های درمان الکلیسم، درمان شناختی رفتاری یا CBT است. این رویکرد تلاش می کند تا برخی از عادت های احساسی یا روانی را با مقابله با الگوهای رفتاری و ذهنی از بین ببرد. با تشخیص احساسات اساسی و فرآیندهای فکری که باعث این اعتیاد شده اند، مبتلایان به وابستگی الکلی می توانند یاد بگیرند تا انگیزه و تمایل مصرف الکل را کنترل کنند.

آن ها به زودی و بدون نیاز به مصرف الکل و مشروبات الکلی قادر خواهند بود تا راهی برای مقابله با مشکلات روانی خود پیدا کنند. درمانگران و مشاوران می توانند در هدایت و پیشبرد این افراد کمک شایانی کنند.

حمایت و پشتیبانی از افراد مبتلا به الکلیسم

اعتیاد بسیار قدرتمند است! اعتیاد می تواند به افکار افراد مسلط شده و آن ها را شکل دهد. در نتیجه اعمال و رفتار فرد نیز کاملا از این موضوع متاثر می شود. پس شخصیت فرد می تواند دگرگون شده و مسیر زندگی او کاملا عوض شود. کاملا قابل درک است که این مسئله برای همسران، فرزندان، همکاران و دوستان این افراد بسیار سخت است.

دانستن روش کمک کردن به کسی که وابستگی الکلی دارد سخت است. آن ها اغلب اعتیاد خود را انکار می کنند. اما الکل بیش از حد می تواند به سلامت روح و جسم افراد ضربه زده و خانواده ها را تحت فشار قرار دهد. غالبا احساس شرمندگی که در این افراد وجود دارد، بزرگترین مانع برای حمایت و کمک کردن به آن ها است. اولین گام به عنوان یک حامی برای این افراد، تشویق آن ها به مراجعه به درمانگر متخصص است.

نحوه انتخاب مشاور متخصص در درمان الکلیسم

معیاری از سوی سازمان و یا ارگانی رسمی برای این موضوع مشخص نشده است اما انستیتوی ملی سلامت و مراقبت های ویژه NICE برخی مشخصات را به صورت توصیفی برای انتخاب درمانگر متخصص برای افراد مبتلا به اعتیاد به الکل بیان کرده است:

• دارا بودن برنامه مشخص برای ترک برنامه ریزی شده الکل که به افراد کمک می کند تا با کمترین عارضه این اعتیاد را ترک کنند.
• داروها و درمان های روان شناختی؛ در این خصوص متخصصان باید بر رویکردهای بازدارنده مسلط باشند تا مصرف الکل را به مرور به پایین ترین میزان ممکن برسانند و در صورت امکان قطع کنند.

این موسسه همچنین بیان کرده است که هر نوع مصرف آسیب زای الکل با استفاده از رویکردهای روان شناختی قابل درمان است. رویکرد پیشنهادی این مجموعه برای کودکان و نوجوانان مبتلا به الکلیسم، درمان شناختی رفتاری یا CBT است که از منشا تمامی علل، افکار و احساسات را بررسی می کند و به مبتلایان کمک می کند تا به مرور این اعتیاد را ترک کنند.