اعتیاد به نیکوتین و پیامدها و درمان آن

اعتیاد به نیکوتین یکی از انواع اعتیادها در روانشناسی است. اعتیاد به این ماده می تواند از طریق مصرف سیگار یا قلیان ایجاد شود. تحقیقات نشان می دهد که سیگار کشیدن در سال های اخیر، یکی از بزرگ ترین دلایل مرگ زودرس در انگلستان بوده است. فردی که سیگار بکشد، نه تنها خود بلکه تمام اطرافیان خود را نیز درگیر خواهد کرد. دخانیات دست دوم می توانند منجر به اختلال در سلامتی فرد شوند. همچنین سیگار می تواند به کودکان و نوزادان آسیب جدی وارد کند. ریسک ابتلا به آسم، سرفه های شدید و خس خس سینه نیز به دنبال مصرف سیگار وجود خواهد داشت.

در انگلستان از ژوئیه سال 2007 سیگار کشیدن در محیط کار و مکان های عمومی بسته ممنوع شد. این قانون بخشی از قانون بهداشت سال 2006 در این کشور به منظور ترویج هرچه بیشتر محیط های بدون دود به سود همه است. تحقیقات نشان داده است که سیگار عامل اصلی بیش از یک سوم مرگ های تنفسی و یک چهارم مرگ و میر ناشی از سرطان بوده است. هدف از این قانون حمایت از سلامت فرد سیگاری، همکاران و اطرافیان او بوده است. این کار با ایجاد ممنوعیت سیگار کشیدن در محیط های عمومی بسته و محیط های کاری صورت گرفت.

ترک سیگار یا درمان اعتیاد به نیکوتین، اصلا ساده نیست. اما در این فرآیند دشوار و پیچیده فواید بسیاری وجود دارد. آثار ترک سیگار پس از مدت کمی به خوبی بر روی ظاهر شما مشخص است. در یک ماهه اول، پوست شما شفاف تر خواهد شد. پس از 3 تا 9 ماه به صورت قطعی شرایط تنفسی شما بهتر خواهد شد و پس از یک سال، خطر حمله قلبی و یا ابتلا به بیماری های قلبی به شدت کاهش خواهد یافت. در انگلیس، NHS و سایر سازمان های مرتبط، برای کمک به افراد سیگاری اقدام به ترویج کمپین های مختلف مانند Stoptober و Go Smokefree کرده اند. در انواع دیگری از درمان های روانشناسی برای ترک سیگار، درمانگر سعی می کند تا مضرات مصرف و تاثیر آن بر فرد، خانواده و جامعه را اثبات کند. ما معمولا سیگار را تنها با عوارض جسمی و مشخص آن می بینیم. در حالی که مضرات مصرف آن به سادگی در زمینه های اجتماعی، مالی و عاطفی به سادگی قابل مشاهده است.

آماری تکان دهنده از مصرف سیگار!

طبق آمار و تحقیقات یک موسسه خیریه سلامت عمومی به نام ASH حقایقی در مورد مصرف سیگار وجود دارد که بهتر است بدانید:

1. در انگلیس حدود 10 میلیون سیگاری وجود دارد.
2. 60 درصد از افراد سیگاری اعتقاد دارند که گذراندن حتی یک روز هم بدون مصرف سیگار دشوار است.
3. دود تنباکو دارای بیش از 4000 ترکیب شیمیایی است.
4. در انگلستان به طور متوسط سالیانه 100 هزار مرگ مرتبط با بیماری های ناشی از اعتیاد به نیکوتین با سیگار کشیدن ثبت می شود.
5. برای یک فرد سیگاری که مدت زیادی است مصرف دارد، امید به زندگی 10 سال کمتر از یک فرد سالم است.
6. نیمی از کل افراد سیگاری، بر اثر بیماری های مرتبط با سیگار کشیدن از دنیا می روند.
7. علاوه بر یک سوم مرگ های تنفسی و یک چهارم مرگ های سرطانی، یک هفتم مرگ های ناشی از بیماری های قلبی نیز با سیگار مرتبط است!

دلایل اعتیاد به نیکوتین و مصرف سیگار

در سال های اخیر فعالیت های مهمی در جهان به منظور کاهش مصرف سیگار و ترک آن صورت گرفته است. قوانینی تصویب شده است که مصرف سیگار را در بسیاری از مکان ها ممنوع می کند. همچنین مالیات بر روی دخانیات و محصولات مرتبط با ان در حال افزایش است. همچنین تحقیقات گسترده ای در زمینه ارتباط مصرف سیگار با بیماری های مختلف در سراسر جهان در حال انجام است. با این وجود اما بازهم میلیون ها نفر در سراسر دنیا در حال مصرف سیگار هستند! اما چرا؟ اعتیاد به نیکوتین و مصرف سیگار با وجود تمامی موارد مذکور چه دلایلی می تواند داشته باشد؟ در این قسمت برخی دلایل را که می توانند فرد را به مصرف اولین نخ سیگار ترغیب کنند، آورده ایم:

• کسالت و بی حوصلگی: بی حوصلگی می تواند باعث بروز طیف گسترده ای از رفتارها و عادات مانند سیگار کشیدن شود. البته هر فرد ظرفیتی دارد. هیجان و تنوع مورد نیاز برای افراد بسته به خود آن ها با یکدیگر تفاوت دارد. بر همین اساس است که افراد دیرتر و یا زودتر نسبت به یکدیگر بی حوصله می شوند.
• استعمال والدین: مصرف سیگار توسط والدین می تواند یکی از عوامل محرک اعتیاد به نیکوتین با مصرف سیگار باشد. تحقیقات نشان داده در صورتی که پدر و مادر هر دو سیگار بکشند، احتمال سیگاری شدن فرزند، سه برابر بیشتر می شود.

• خود بیانگری: استعمال دخانیات می تواند از راهی به عنوان ابزار وجود و خودبیانگری شروع شده و تا تبدیل شدن به عادت ادامه یابد. ممکن است مصرف دخانیات برای فاصله گرفتن و تفاوت از جمع باشد اما در صورتی که در دراز مدت ادامه پیدا کند، تبدیل به اعتیاد می شود.

• پذیرش اجتماعی: پذیرش اجتماعی یک عامل اساسی و مهم در مورد دلیل مصرف دخانیات در سنین پایین مانند نوجوانی است. به خصوص در جمع دوستان زمانی که فردی پاک باشد، به این دلیل مقاومت در برابر فشار افراد سیگاری در جمع سخت می شود. این احساس فشار برای مصرف منجر به اعتیاد به دخانیات خواهد شد.

• استرس: اکثر بزرگسالان این عامل را مهم ترین دلیل شروع مصرف دخانیاتی مانند سیگار برای خود می دانند. اگر سیگاری هستید سعی کنید اولین باری که یک پاکت سیگار خریدید را به خاطر بیاورید. مجددا فکر کنید. آیا می دانید که تاثیر مصرف سیگار بر روی شما و خانواده و دوستانتان چیست؟ آیا می دانستید که سیگار می تواند باعث اعتیاد شود؟

برای افرادی که به تازگی به مصرف دخانیات روی می آورند، اطلاعات مربوط به پیامدها و عواقب اعتیاد به دخانیات قابل دسترس است. همچنین روش های ترک سیگار و درمان نیز همواره در دسترس و راهگشا خواهند بود.

اثرات مصرف سیگار و اعتیاد به نیکوتین

طبق تحقیقات NHS سیگار کشیدن زمینه ابتلای شما به بیش از 50 نوع بیماری و اختلال مختلف ایجاد می کند. برخی از مهم ترین موارد این اختلالات و بیماری ها عبارتند از:

• بیماری قلبی: از میان هر 6 نفر مصرف کننده سیگار، یک نفر به بیماری قلبی مبتلا می شود. این بیماری، بزرگ ترین دلیل مرگ و میر در انگلستان است که سالانه بیش از 120 هزار نفر را به کام مرگ می کشاند!
• بیماری انسداد ریوی مزمن COPD: سالانه تنها در کشور انگلیس بیش از 25 هزار نفر در اثر COPD جان خود را از دست می دهند. از هر 10 مورد مرگ ثبت شده با این بیماری، 8 مورد آن ها با مصرف دخانیات مرتبط بوده است! این بیماری همچنین باعث می شود تا افراد قبل از مرگ برای مدتی به شدت مریض و ناتوان شوند.
• سرطان ریه: سرطان ریه علت کشته شدن سالیانه بیش از 30 هزار نفر در انگلیس است. دلیل اصلی مرگ 8 مورد از هر 10 مورد سرطانی ریه، مصرف دخانیات و اعتیاد به نیکوتین است.
• سرطان های دیگر: مصرف دخانیات می تواند منجر به سرطان های دیگری مانند سرطان خون (لوسمی)، مثانه، مری، حنجره و کلیه شود.
• مشکلات جنسی: مصرف سیگار و دخانیات می تواند باعث کاهش توان جنسی و بروز مشکلات متعدد در این زمینه شود.
• مشکلات باروری: سیگار کشیدن و مصرف دخانیات به صورت طولانی مدت باعث کاهش توان باروری در مردان و زنان می شود.
• جریان خون: مصرف دخانیات خطر سفت شدن عروق خونی را افزایش می دهد. این اختلال تحت عنوان آتروما نیز شناخته می شود. آتروما یکی از دلایل اصلی سکته های مغزی و بیماری های قلبی است.
• آرتریت روماتوئید: سیگار کشیدن باعث ابتلای یک نفر از هر پنج مورد آرتریت روماتوئید است که باعث التهاب مفاصل می شود.
• پیری زودرس: افراد سیگاری حتی در صورتی که در سنین پایین هم باشند، سریع تر از بقیه خطوط پیری را روی صورت خواهند دید. همین خطوط هستند که باعث می شوند چهره فرد بیش از سنی که دارد نشان داده شود.
• یائسگی: زنانی که به دخانیات اعتیاد دارند به طور متوسط ​​دو سال زودتر از افراد عادی یائسه می شوند.
• سایر بیماری ها و مشکلات: اعتیاد به نیکوتین و استعمال دخانیات می تواند شدت بیماری های زیر را بالاتر ببرد: آسم، عفونت قفسه سینه، سل، رینیت مزمن، رتینوپاتی دیابتی، بیماری کرون و مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس. همچنین اعتیاد به دخانیات خطر ابتلا به بیماری های دیگر از جمله پوکی استخوان، زوال عقل، فیبروز ریوی، نوروپاتی نوری، پسوریازیس یا داء الصدف، بیماری های لثه و از دست دادن دندان را افزایش می دهد.

چرا باید مصرف دخانیات و اعتیاد به نیکوتین را ترک کنید؟

ترک دخانیات می تواند احساس بسیار خوبی به شما بدهد و هرچه زودتر آن را ترک کنید، احساس بهتری خواهید داشت. اگر از جوانی دخانیات مصرف می کرده اید و تا قبل از 35 سالگی ترک کرده اید و یا قصد ترک کردن دارید، می توانید با کمی تفاوت نسبت به افراد سالم به زندگی امید داشته باشید. اگر تا قبل از سن 50 سالگی ترک کنید، احتمال ابتلا به بیماری های مرتبط با استعمال دخانیات را نصف کرده اید. سایر دلایل ترک اعتیاد به دخانیات عبارتند از:

• کاهش خطر حملات قلبی و سرطان ریه: بعد از گذشت 1 سال از مصرف سیگار، خطر حمله قبلی به نصف کاهش پیدا می کند. این ریسک پس از گذشت 15 سال از ترک دخانیات دقیقا به سطح افراد عادی می رسد. همچنین 10 سال پس از ترک سیگار، ریسک ابتلا به سرطان ریه نصف می شود.

• توقف پیری زودرس: زمانی که سیگار را ترک می کنید، روند ایجاد چین و چروک ها در صورت شما به شدت کند شده و از پیری زودرس جلوگیری به عمل می آید. همچنین پس از ترک، دندان های سفید تری خواهید داشت و نفستان باز خواهد شد. همچنین ریسک ابتلا به بیماری های لثه و از بین رفتن دندان ها هم به شدت کاهش می یابد.

• افزایش ظرفیت ریه: تنها 9 ماه پس از ترک دخانیات، ظرفیت 10 درصد از ریه شما بازیابی می شود. این مورد زمانی مشخص می شود که در یک مسابقه ورزشی فشرده شرکت کنید یا بدوید.

• کاهش سطح استرس: یک تصور بسیار غلط در مورد مصرف سیگار وجود دارد. برخی سیگار را عامل کاهش استرس می داند. استرس برای مدتی بسیار کوتاه پس از مصرف اولیه سیگار کمی کاهش می یابد. اما در میان مصرف نخ های سیگار، استرس به دلیل فکر به مصرف سیگار بعدی افزایش پیدا می کند. از بین رفتن این اعتیاد از زندگی شما می تواند باعث کاهش استرس های شما شود. زیرا پس از ترک آن، دیگر نیازی به فکر کردن به کشیدن نخ بعدی ندارید!

• بهبود حس بویایی و چشایی: حضور 4000 ترکیب شیمیایی مختلف در تنباکو، باعث می شود تا بویایی و چشایی شما ضعیف تر شود. پس از ترک دخانیات و درمان اعتیاد به نیکوتین، شما می توانید شاهد بازگشت تدریجی این حس ها به قدرت اولیه خودشان باشید.

• دفاع قوی تر بدن در برابر سرماخوردگی و آنفولانزا: دو هفته بعد از ترک سیگار، شاهد بهبود گردش خون و لمس آن از طریق افزایش انرژی بدن خواهید بود. با این وجود سیستم دفاعی بدن در برابر سرماخوردگی و آنفولانزا نیز مقاوم تر شده و سردرد و احساس خستگی نیز کاهش می یابد.

• بهبود زندگی اطرافیان: کودکانی که با افراد سیگاری زندگی می کنند، سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان ریه قرار می گیرند. همچنین برای سایر بزرگسالان نیز، ریسک ابتلای اطرافیان یک فرد سیگاری به بیماری های مرتبط با دخانیات بسیار بیشتر از بقیه است. با ترک سیگار، ریسک ابتلای خانواده، دوستان، همکاران و اطرافیان شما به بیماری های مذکور، به شکل قابل توجهی کاهش می یابد.

• بهبود مالی: در صورتی که روزانه 20 نخ سیگار می کشید، در صورت ترک می توانید سالیانه به طور متوسط بیش از 5 میلیون تومان از نظر مالی سود کنید!
• تاثیر عاطفی: تاثیر عاطفی و احساسی مصرف دخانیات معمولا مورد غفلت واقع می شود. هنگام مصرف سیگار همیشه فشاری از درون خود فرد و از سوی جامعه برای ترک سیگار وجود دارد. در صورتی که سیگار را ترک کنید این فشار آزاردهنده را هیچگاه پیدا نمی کنید.یک فرد سالم ممکن است فکر کند که ترک عادت اصلا دشوار نیست. اما افراد مبتلا به اعتیاد به دخانیات مانند سیگار می دانند که ترک عادت چقدر سخت خواهد بود و به حمایت های همه جانبه نیاز خواهد داشت!

کمک به ترک اعتیاد به نیکوتین و سیگار کشیدن

از هر سه نفر سیگاری، به طور متوسط دو نفر آن ها واقعا اراده ترک را دارند. ترک اعتیاد به نیکوتین از طریق مصرف سیگار یا قلیان به روش های مختلفی از جمله رفتار درمانی فردی و گروهی، مشاوره تلفنی و دستورالعمل های ترک قابل انجام است.

رفتار درمانی : رفتار درمانی روشی است که بر اساس رفتار و یا طرز فکر شما عمل می کند. هدف از این روش های درمانی تغییر مثبت رفتار و افکار شما به منظور غلبه بر مشکلات و اختلالاتی مانند اعتیاد به نیکوتین است.

رفتار درمانی گروهی: در این روش از ویژگی های پویا و موثر گروه برای تغییر رفتار شما استفاده می شود. هم گروه بودن با کسانی که مشکلات و نگرانی های مشترکی مانند شما دارند، می تواند بسیار موثر باشد.

مشاوره تلفنی و دستورالعمل های ترک اعتیاد به نیکوتین: به دلیل عدم نیاز به شناسایی و هزینه پایین، روش های مشاوره تلفنی و ارائه دستورالعمل های ترک می توانند روش های کم هزینه و موثری باشند. البته با گسترش اینترنت می توان برای این منظور از ویدیو کنفرانس استفاده کرد که تاثیر بیشتری هم دارد.

در درمان این اعتیاد و ترک مواد دخانی مانند سیگار، حمایت فردی و گروهی از سوی خانواده، دوستان و همکاران می تواند بسیار موثر باشد.

غلبه بر هوس ها و کشش ها به مصرف دخانیات

در صورتی که بتوانید هوس ها و تمایلات ذهنی خود را کنترل کنید، ترک دخانیات و اعتیاد به نیکوتین ساده تر است. تحقیقات نشان می دهد که اراده فرد به تنهایی، فقط در بعضی افراد می تواند بر تمایلات و هوس های آن ها غلبه کند. بنابراین ترکیبی از روش های درمانی برای ترک نیاز است. مصرف برخی داروها می تواند در کنترل ولع شما برای جذب نیکوتین به بدن مفید باشد. این ولع زمانی ایجاد می شود که بدن شما متوجه عدم دریافت مرتب نیکوتین شود. در این مورد چند مثال برای شما بررسی می شود:

• احساس نیاز مداوم به کشیدن سیگار؛ این مورد چند ماه پس از ترک به صورت قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
• احساس نیاز ناگهانی به مصرف سیگار؛ این مورد معمولا بر اثر حس کردن و یا دیدن برخی نشانه ها پیش می آید. برای مثال در صورتی که قبلا عادت داشته اید بعد از شام خوردن سیگار بکشید، حال پس از صرف شام به یکباره احساس نیاز به مصرف سیگار خواهید داشت. یا پس از عصبانیت و استرس هم حالت مشابهی ایجاد می شود.

شما می توانید با استفاده از درمان جایگزینی نیکوتین، داروهای ترک سیگار و تغییر رفتارها بر ولع و هوس خود برای مصرف دوباره دخانیات غلبه کنید.

درمان جایگزینی نیکوتین NRT برای ترک اعتیاد به نیکوتین: این روش یکی از موثرترین راه های ترک اعتیاد به دخانیات است. ولع بدن شما برای جذب نیکوتین در این روش با راه های بدون عوارض جانبی نسبت به مصرف سیگار برطرف می شود. NRT عینا همان وضعیت بعد از مصرف سیگار را نمی دهد اما باعث تسکین و کاهش هوس شما می شود.

داروهای ترک سیگار: برخی داروهای ترک اعتیاد به نیکوتین وجود دارد که توسط پزشکان تجویز می شوند. داروها معمولا به صورت قرص هستند. داروهای مذکور می توانند روی مغز شما برای جایگزینی نیکوتین کار کنند. مصرف این داروها را تا زمانی که درمانگر توصیه می کند، قطع نکنید.

تغییرات رفتاری: این تغییرات می توانند با ترک دخانیات و روش هایی مانند NRT و داروهای ترک سیگار به شما کمک کنند تا فرآیند ترک را به بهترین شکل ممکن انجام دهید.

صلاحیت های یک درمانگر برای درمان اعتیاد به نیکوتین

مانند الکلیسم، برای این درمان نیز قانون یا معیار کلی به منظور تایید صلاحیت ها و مهارت های مورد نیاز درمانگر مورد نظر وجود ندارد. با این حال موسسه NICE در انگلستان، مجموعه ای از دستورالعمل ها را معرفی کرده است که می توانند به افراد در انتخاب فرد دارای صلاحیت برای درمان اعتیاد به دخانیات کمک کنند. برای اطلاع از این دستورالعمل ها می توانید به لینک زیر مراجعه کنید:

https://www.nice.org.uk/guidance/QS43/informationforpublic

آنچه مشخص است، با توجه به نقش موثر رفتار درمانی در این فرآیند، می توان به درمانگران متخصص در این رویکرد بیشتر اعتماد کرد. در روند درمان مطابق توصیه های NICE، بهتر است علاوه بر جلسات گروهی و فردی رفتار درمانی، از مشاوره های تلفنی نیز استفاده شود. البته دوره های مختلفی نیز برای درمانگران به منظور آموزش حرفه ای درمان اعتیاد به نیکوتین وجود دارد که می تواند نقش مثبتی در درمان بهتر افراد داشته باشد. طبیعتا درمانگری که این دوره ها را در کارنامه خود داشته باشد، گزینه مناسب تری خواهد بود.