اختلال اضطرابی اجتماعی چیست ؟علائم و درمان

اختلال اضطراب اجتماعی یا هراس اجتماعی یا جمعیت هراسی و یا هراس جمع و یا جمع هراسی، که به انگلیسی social anxiety disorder یا social phobia نیز نامیده می شود، نوعی از اختلالات روانشناسی و روانپزشکی است که مشخصه ی آن، اضطراب بالا و ترس شدید از تحقیر شدن یا اشتباه کردن یا رخ دادن مشکلی در موقعیت های اجتماعی است. شخصی که از اختلال اضطراب اجتماعی رنج می برد، دیگران را بهتر از خود می داند و به طور مکرر نگران اشتباه کردن، خطا کردن، ضایع شدن و یا مورد توجه قرار گرفتن است.

فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی ممکن است دارای اضطراب پنهان و یا اضطراب آشکار باشد. اضطراب پنهان اضظرابی است که دارای علامت نیست و تنها خود فرد متوجه بی قراری و تشویش خود می شود. در مقابل اضطراب آشکار اضطرابی است که فرد دارای علامت های اضطرابی به صورت ظاهری است. برای نمونه ممکن است صورتش سرخ شود و یا دست ها و یا صدایش بلرزد. در مواردی که این تشویش بسیار زیاد باشد، فرد دچار مشکلات روان تنی می شود. مثلا چند ساعت قبل از حضور در یک جمع، دچار یک یا چند مشکل جسمی می شود. مانند سردرد، حالت تهوع؛ تکرر ادرار، اسهال، بدن درد، تعرق شدید بدنی، و یا بی حوصلگی و بیحالی و ….

اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

قدم اول در درمان اختلال اضطراب اجتماعی این است که دقیقا بدانیم اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید بدانیم که بیماری های روانی به دسته بندی های مختلقی تقسیم می شود که یکی از رایج ترین این دسته ها، اختلالات اضطرابی است. اختلال اضطراب اجتماعی و یا جمع هراسی، در این دسته قرار می گیرد. بنابراین ما با یک مشکل اضطرابی طرف هستیم. در واقع زیربنای اختلال اضطراب اجتماعی، اضطراب و استرس است.

افرادی که اضطراب اجتماعی دارند، در فکر خود به طور مکرر نگران هستند. آنها می ترسند که اگر در یک موقعیت خاص قرار بگیرند ممکن است اشتباهی کنند، در بیشتر موارد واقعاً اشتباهی هم نمی کنند اما فکرشان به شدت برایشان اضطراب ایجاد می کند. افراد مبتلا به این مشکل، غالباً روی هر اشتباه کوچکی که در یک موقعیت اجتماعی انجام می دهد، متمرکز شده و در مورد آن اغراق می‌کنند.

بیشتر افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی می دانند که احساسات آنها افراطی و غیرمنطقی است. با این وجود، آنها قبل از مواجهه با موقعیت ترسناک، وحشت زده می شوند و ممکن است از آن موقعیت ترسناک فرار کنند. حتی اگر بر ترس های خود غلبه کنند، باز هم احساس اضطراب می کنند. بعد از آن، احساسات ناخوشایند ممکن است طولانی شود، زیرا آنها نگرانند که افراد درباره ی آنها چه فکری می کنند و یا پشت سر آنها ممکن است چه بگویند؟ لطفاً ویدیو زیر را مشاهده کنید تا با نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی بیشتر آشنا شوید.

علائم اختلال اضطراب اجتماعی در DSM 5

در روانشناسی و روانپزشکی، برای تشخیص مشکلات افراد از کتابی به نام راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانپزشکی استفاده می شود. این کتاب که به انگلیسی Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders و به اختصار DSM گفته می شود، نشانه های اختلالات رفتاری، هیجانی وشخصیتی را فهرست کرده است. روانشناسان و روانپزشکان بر مبنای این راهنما، می توانند مراجعه کنندگان را دسته بندی کنند. آخرین ویرایش منتشر شده این کتاب، نسخه شماره ۵ است که به آن DSM-5 می گویند. علائم اختلال اضطراب اجتماعی بر مبنای DSM5 5 به قرار زیر است:

علائم بروز اختلال اضطراب اجتماعی عبارتند از:

• ترس قابل توجه و مداوم از حضور در یک موقعیت اجتماعی که در آن دیگران را نمی شناسید یا از مورد قضاوت قرار گرفتن، می ترسید. این موقعیت اجتماعی برای هر فردی متفاوت است.
• ترس از اینکه فرد مبتلا فکر کند ممکن است به گونه ای عمل کند که در نهایت احساس خجالت، شرم و یا گناه کند.
• قرار گرفتن در آن موقعیت اجتماعی خاص و یا قرار ملاقات خاص، برای فرد همراه با اضطراب زیادی و یا ترس و پریشانی همراه باشد.
• اجتناب، فرار و یا دوری گزینی از موقعیت یا فرد آزار دهنده، به طور مکرر اتفاق بیافتد.
• عملکرد شغلی و یا تحصیلی و یا فعالیت های اجتماعی و یا روابط اجتماعی شخص، مختل شود و عملکردهای مناسب او، کاهش یابد.
• نشانه ها و علائم اختلال اضطراب اجتماعی، حداقل ۶ ماه باید باقی وجود داشته باشد و یا در موقعیت های مختلف تکرار شود.
• ترس یا اجتناب ناشی از اثرات مستقیم فیزیولوژیکی یک ماده، مانند اعتیاد به مواد مخدر، و یا مصرف یک داروهای روانپزشکی نباشد.
• اگر فرد، بیماری یا اختلال روانی دیگری داشته باشد، در وهله ی اول، ربطی به اختلال اضطراب اجتماعی ندارد، به عنوان مثال، ترس از لکنت زبان ، لرزیدن در بیماری پارکینسون یا رفتار غیرعادی در خوردن غذا ناشی از بی اشتهایی عصبی یا پرخوری، علت اصلی اختلال اضطراب اجتماعی نباشد.

نکته: علائم اختلال اضطراب اجتماعی که در بالاتر ذکر شد، برای کودکان و افراد زیر ۱۸ سال تفاوت هایی دارد.

درمان اختلال اضطراب اجتماعی

به طور کلی، درمان اختلال اضطراب اجتماعی با سایر انواع اضطراب ، همپوشانی دارد. هر چند تفاوت هایی نیز در این خصوص وجود دارد. اما به طور کلی انواع رویکردها و روشهای درمانی که برای سایر مشکلات اضطرابی استفاده می شود را، می توان برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی استفاده کرد. در یک توضیح کلی، درمان اضطراب اجتماعی به وسیله تغییر تفکر و باورهای فرد، و همینطور آموزش مهارتهای ارتباطی و هیجانی صورت می گیرد. مهارتهایی که در نهایت سبب اصلاح عزت نفس و همینطور سبک های ارتباطی فرد می شود. این فرآیند به دلیل متفاوت بودن سابقه خانوادگی و شخصیتی هر فرد، غالباً به صورت فردی و با داشتن چندین جلسه با روانشناس و یا رواندرمانگر صورت می گیرد. در برخی از مواقع، فرد ممکن است با نشانه های اضطراب اجتماعی مراجعه کند اما پس از ارزیابی متوجه می‌شویم که دچار نوع دیگری از اختلالات اضطرابی مانند اضطراب فراگیر می‌باشند.

در هر صورت، اولین مرحله ارزیابی کامل شخصیت، و مهارتهای فرد است و سپس با توجه به تحقیقات صورت گرفته، یکی از رویکردهای زیر را برای رهایی از اضطراب اجتماعی انتخاب می شود:

• درمان شناختی رفتاری برای اختلال اضطراب اجتماعی
• آموزش سبک های ارتباطی و مهارتهای ارتباطی
• آموزش روشهای تنظیم هیجان و افزایش هوش هیجانی
• مواجه سازی تدریجی
• آموزش ذهن آگاهی یا Mindfulness
• طرحواره درمانی
• درمان دارویی هراس اجتماعی
• هینوتیزم درمانی

درمان شناختی رفتاری اختلال اضطراب اجتماعی

تحقیقات متعدد نشان می دهد که درمان شناختی رفتاری اختلال اضطراب اجتماعی ، بیش از سایر شیوه ها موفقیت آمیز بوده است. در این شیوه یک متخصص درمان اضطراب اجتماعی ، با بررسی وضعیت فرد، محرک هایی که سبب ایجاد اضطراب می شود را شناسایی و ریشه یابی کرده و چگونگی شناسایی و مقابله با افکار و باورهای ناکارآمد را به فرد آموزش می دهد. این فرآیند بسته به شدت اختلال و همینطور میزان مقاومت درمانی فرد، متفاوت است. به طور کلی در درمان شناختی رفتاری موارد زیر انجام می شود:

1. ارزیابی مراجعه کننده و بررسی علائم اختلال اضطراب اجتماعی با توجه به DSM5
2. آموزش چرخه فکر، احساس و رفتار به مراجع
3. شناسایی باورهای ناکارآمد و توضیح چگونگی ایجاد اضطراب اجتماعی در فرد
4. تغییر باورها و افکار اضطراب زا
5. آموزش مهارتهای ارتباطی و تنظیم هیجان

درمان شناختی رفتاری معتقد است که افکار انسان بر روی احساسات تاثیر بسیار زیادی دارد. این افکار شامل افکاری است که فرد بر آنها آگاه و ناآگاه است. بنابراین وقتی دچار هراس اجتماعی می شویم، افکار و باورهایی داریم که سبب به وجود آمدن و یا شدت بخشیدن به احساس اضطرابمان می شود. درمان شناختی رفتاری اختلال اضطراب اجتماعی، به دنبال تغییر این باورها و افکار است.

درمان دارویی هراس اجتماعی

در بیشتر مواقع، اگر فرد تنها دارای هراس اجتماعی باشد، نیازی به مصرف دارو نیست؛ مگر اختلال اضطراب اجتماعی شدید بوده و یا پای سایر مشکلات مرتبط با روان نیز به میان باشد. معمولاً درمان دارویی هراس اجتماعی، همان داروهای روانپزشکی ضد اضطراب است. درمان دارویی هراس اجتماعی، تنها یک روش موقتی برای خنثی کردن اضطراب است و نمی تواند یک درمان حقیقی و همیشگی باشد.

اختلال اضطرابی اجتماعی چیست ؟ همه ما این تجربه را داشتیم که در مکان و شرایطی قرار بگیریم که جمع برای ما غریبه و نا آشنا  باشد یا تمامی نظرها و نگاه سایرین سمت ما جلب شده باشد مانند ارائه ی سخنرانی و …، که در این زمان دچار ترس و دلهره شده باشیم. اما در بعضی مواقع این ترس و اضطراب بیش از حد می‌باشد و از حالت عادی و طبیعی خود خارج می‌شود.

چه میزان از ترس و اضطراب در حالت عادی قرار دارد؟ چه زمانی این ترس و اضطراب ما تبدیل به اختلال می شود؟ در ادامه این مقاله به عوامل ایجاد اختلال اضطرابی اجتماعی یا فوبیای اجتماعی و معرفی روش درمان آن می پردازیم.

اختلال اضطرابی اجتماعی چیست ؟

اختلال اضطرابی اجتماعی در واقع نوعی اختلال اضطرابی است که در موقعیت‌ها و شرایط اجتماعی روزمره، فرد دارای اضطراب طاقت فرسا و خود آگاهی بیش از اندازه می‌باشد. این افراد هنگام تعاملات اجتماعی از این می‌ترسند که کاری انجام دهند یا علائم اضطرابی شان را به گونه ای بروز دهند که باعث قضاوت منفی دیگران شوند. یعنی نگران این هستند که اشتباهی کنند و شرمنده شوند یا مورد تمسخر واقع شده و طرد شوند و مورد اهانت قرار گیرند. گاهی اوقات این ترس آنقدر شدید می‌شود که در کار، دانشگاه، مدرسه و سایر فعالیت‌ها فرد مشکل ایجاد می‌کند. خیلی‌ها متوجه ترس نامعقول خود می‌شوند ولی توانایی غلبه بر این ترس خود را ندارند. این دسته از افراد معمولا دچار عزت نفس و اعتماد به نفس پایین، وسواس فکری و افسردگی می‌شوند.

علائم اختلال اضطرابی اجتماعی چیست ؟

علائم اصلی اختلال اضطرابی اجتماعی یا هراس اجتماعی، ترس معنادار و دائمی از یک یا چند موقعیت اجتماعی است که باعث تعاملات اجتماعی می شود یا تحت نظر قرار گرفتن را ممکن می کنند و فرد از اینکه به خاطر نشان دادن اضطرابش رفتاری را بروز دهد که باعث قضاوت منفی دیگران شود، می ترسد. افراد مبتلا ممکن است فعالانه از این موقعیت ها اجتناب کنند یا هنگام مواجهه با این موقعیت ها دچار ترس و اضطراب شدیدی شوند. از جمله مهمترین علائم برای تشخیص اختلال اضطرابی اجتماعی می توان به موارد زیر اشاره داشت :برخی از این نشانه‌های عاطفی عبارتند از:

• ترس شدید از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که سایر افراد حاضر را نمی‌شناسید
• ترس از موقعیت‌هایی که در آن مورد قضاوت قرار خواهید گرفت
• اضطراب اینکه شرمنده یا تحقیر خواهید شد
• ترس از اینکه دیگران متوجه اضطراب شما بشوند
• ترس یا وحشت از اتفاقات آینده، مدتها پیش از موعد آنها

برخی از نشانه‌های فیزیکی عبارتند از:

• سرخ شدن
• تعریق زیاد
• لرزیدن دست‌ها
• کشیدگی عضلات
• تپش قلب

علل بروز اختلال ترس اجتماعی چیست ؟

علل مشخصی به طور دقیق برای این اختلال تایید نشده و هنوز تحقیقات بر روی اختلال اضطرابی اجتماعی ادامه دارد.بر اساس تحقیقات موسسه ملی بهداشت روانی، محققان به این نتیجه رسیده اند که هم عوامل ژنتیکی و هم محیطی در به وجود آمدن آن موثر باشند.  عوامل ژنتیک، ساختار و بیوشیمی مغز:

• از آنجایی که این اضطراب معمولا در میان اعضا یک خانواده مشترک است، احتمال دارد که بخشی از علت به وجود آمدن آن فاکتورهای ژنتیکی باشد.
• همچنین آمیگدال (ساختارمغزی مرتبط با ترس) بیش فعال فرد را مستعد ابتلا به ترس اغراق‌آمیز و در نتیجه افزایش اضطراب می‌کند.
• بر هم خوردن تعادل در سروتونین، یک ماده‌ی شیمیایی مغزی که احوالات و عواطف را تنظیم می‌کند، ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد.

عوامل محیطی اختلال اضطرابی اجتماعی :

• مسخره شدن در کودکی
• داشتن والدین زیادی منتقد، کنترلگر یا حفاظت‌کننده
• مورد قلدری یا تمسخر قرار گرفتن در کودکی
• مشکلات خانوادگی یا آزار جنسی
• خلق و خوی خجالتی یا گوشه‌گیری در کودکی
• شرایط مالی نامناسب

اختلال ترس اجتماعی چه پیامد هایی به همراه دارد ؟

افراد در هر سنی، حتی کودکی، مبتلا به استرس می شوند. اضطراب اجتماعی به تدریج ظاهر می شود و علایم اولیه آن بیشتر بین کودکی و میان سالی رخ می دهد. اختلال اضطرابی اجتماعی در صورت عدم درمان به موقع دارای پیامد هایی به همراه خواهد داشت که از جمله این پیامد ها می توان به موارد زیر اشاره داشت.

• از دست دادن موفقیت های بزرگ شغلی، تحصیلی و …
• اکثرا این افراد از بودن در کنار هر کسی به غیز از اعضای خانواده خود هراس دارند
• عدم توانایی برقراری ارتباط و دوست یابی
• اختلال اضطرابی اجتماعی سبب مبتلا شدن فرد به افسردگی و دورگزینی می گردد.
• فرد به سمت مصرف الکل گرایش پیدا می کند.
• در موارد شدید منجر به اعتیاد به فرد به مواد مخدر می شود.

درمان اختلال اضطراب اجتماعی چگونه است ؟

احساس اضطراب و عصبی بودن نشانه‌ی ضعف یا سستی نیست. اختلال اضطرابی اجتماعی یک مشکل پزشکی است که باید آن را درمان کنید چون در غیر این صورت ممکن است به مشکلات دیگری مانند اعتیاد یا خطر افسردگی یا خودکشی منجر شود. اما با درمان صحیح و مراقبت مداوم، خواهید توانست کیفیت زندگی خود را خیلی بهتر کنید. بهترین روش‌های درمانی عبارتند از درمان‌های دارویی و درمان رفتاری-شناختی (CBT) زیر نظر یک روانشناس که اغلب برای به دست آوردن نتیجه‌ بهینه، هر دوی این روش‌ها به کار گرفته می‌شوند.

راهکارهایی مفید برای کنارآمدن با اضطراب اجتماعی:

• اجتناب از آن چیزی که شما را ناراحت می‌کند فایده‌ای ندارد. به جای آنکه از آن فرار کنید بهتر است با آن روبه‌رو شوید.
• ‌  فهرستی از موقعیت‌هایی که شما را می‌ترساند تهیه و سعی کنید به تدریج از فعالیت‌های آسان به فعالیت‌های سخت‌تر برسید و تلاش کنید که هرکدام از این موقعیت‌ها را چندین بار تکرار کنید که اضطراب‌تان کاهش یابد.
• از موقعیت‌های اجتماعی برای تمرین هرچه بیشتر این مهارت‌های اجتماعی خود استفاده کنید.
• هنگامی که در موقعیتی ترسناک قرار گرفته‌اید سعی کنید حواس‌تان را به چیزی بیرون از خود معطوف کنید.
• فنون آرام‌سازی عضلانی را بیاموزید، تمرین کنید.
• اگر پیش از تمرین مواجه شدن با موقعیت ترسناک، واکنش خود و عواقب ناگوار پس از آن را پیش‌بینی کنید، خواهید فهمید که این پیش‌بینی‌ها به ندرت درست از آب درمی‌آیند.
• خود را سرزنش نکنید، زیرا سرزنش کردن، مانع مواجهه شما با موقعیت‌های جدید می‌شود و همین امر باعث تداوم اضطراب‌تان خواهد شد.
• انجام نرمش‌های آرامش‌بخش، خواب کافی یا داشتن رژیم مناسب غذایی در کاهش اختلال اضطرابی اجتماعی موثر است.